يك سال با دو وزير
يك ساختار و يك محتوا با دو نگاه و دو مسير
تفاوت‌ها و شباهت‌هاي علي‌اصغر فاني و فخرالدين احمدي دانش‌آشتياني
گروه مدرسه «اعتماد»
سال 95 در حالي به پايان مي‌رسد كه بزرگ‌ترين وزارتخانه دولت با دو وزير اين سال را سپري كرد؛ يك وزير كه مشهور بود از جنس اين وزارتخانه است و معلم‌ترين وزير پس از انقلاب بوده و يك وزير كه گفته مي‌شود خارج از مجموعه است و از جنس اين وزارتخانه نيست؛ موضوعي كه خود او بارها رد كرده و گفته من با تمام وجودم يك معلم بودم و هستم و تجربه كاري من هم در حوزه تعليم و تربيت بوده است ادعايي كه تا حد زيادي در طول اين چند ماه در رفتار و گفتار معطوف به مدرسه و كلاس درس تا حد زيادي با اثبات رسيده است.
حالا كه سال 95 با پايان مي‌رسد اما سال تحصيلي فقط نيمي از زمان خود را سپري كرده است مي‌خواهيم از زاويه تفاوت‌ها و تشابه‌هاي اين دو وزير تصويري بسازيم تا علاقه‌مندان به حوزه آموزش و پرورش مصداقي‌تر به مقايسه بنشينند و به اين مساله فكر كنند كه اين آمدن‌ها و رفتن‌ها و اين تفاوت‌ها و شباهت‌ها چه تغيير يا تحولي را ايجاد مي‌كند يا چقدر مي‌شود به اين موارد اميدوار بود.
در همين زمينه نظر چند تن از فعالان صنفي و سياسي و رسانه‌اي اين حوزه را جست‌وجو كرديم كه در آخرين شماره صفحه مدرسه روزنامه اعتماد آن را در معرض نقد و نظر شما مخاطبان قرار مي‌دهيم.
تداوم تغيير فاني و عبور سخت و كند دانش
عليرضا هاشمي سنجاني، دبيركل سازمان معلمان ايران و فعال صنفي و سياسي: مقايسه وزير كنوني و سابق درحال حاضر نه ممكن است نه مطلوب لذا آن را به وقت ديگري مي‌گذارم و اينجا فقط چند نكته را متذكر مي‌شوم جناب فاني از معدود وزيران اين وزارتخانه بود كه هم علم كافي و هم تجربه لازم را داشتند ولي اين مقام ظرايفي را هم لازم داشت كه ايشان به آنها بي‌توجه بود فاني با سرعت مخالف وآن را سم مهلك مي‌دانست و كندي يار هميشگي او بود از دوگانه تداوم و تغيير، تكيه‌گاهش ثبات بود و تسليم تغيير نمي‌شد الا با تاملات و گذشت زمان فراوان. در نگاه بدنه اجتماعي كه تغيير را جست‌وجو مي‌كرد فاني مظهر وضع موجود و محافظه‌كار تلقي مي‌شد او سپر بلاي دولت و اين واقعيت شد كه «آموزش وپرورش مساله اصلي مديران ارشد كشور نيست» فاني اكنون نيز نمي‌داند چرا كنار زده شده ولي خوب دريافته كه بازي‌هاي سياسي ظرايف و مقتضياتي دارد كه او نمي‌دانست. فاني را بيش از سي سال است مي‌شناسم و هميشه از او آموخته‌ام كه آموزش و پرورش نبايد خود را از گنجينه دانش و تجربه او بي‌نياز ببيند.
جناب دانش آن علم وتجربه مديريتي در حوزه آموزش و پرورش را ندارد هرچند دست خالي هم نيست نگاه تحولي-علمي و تطبيقي ايشان مي‌تواند نقطه عزيمت خوبي باشد اگرمجموعه دولت ومديران ستادي او را ياري كنند. ايشان اين توصيه به كوهنوردان را جدي بگيرد كه كوه شما را از صعود بازنمي‌دارد بلكه سنگريزه‌اي كه در كفش شماست چنين مي‌كند.
دانش بايد خود را براي عبوري سخت و كند از خلال موانعي درشت و دشوار آماده كند، او بايد با مجموعه تحت مديريتش گفت‌وگو كند، گفت‌وگو از موضع برابر و نهادينه شده، عدم گفت‌وگو و حاكميت دستور مشكل ديروز و امروز ما است بين صف و ستاد و بين كارشناسان و مديران اين گفت‌وگو بايد جريان داشته باشد و حتي بين جامعه و دانشگاه و آموزش و پرورش گفت‌وگو متاسفانه وجود ندارد ايشان بايد بداند هر مسير تحميلي در آموزش و پرورش محكوم به شكست است البته دانش بدشانس هم هست مديريت كردن در دوره ماقبل ارتباطات چندان مشكل نبود ولي حالا و با توجه به خاطره پيوستن دنياي كنترل شده ديگر رانت رسانه‌اي به كمك ايشان و ديگر مديران نخواهد آمد.
فاني، دانش‌آشتياني و نهاد آموزشي
محمدرضا نيك‌نژاد، عضو كانون صنفي معلمان تهران و فعال رسانه‌اي: گرچه نگارنده تجربه چنداني در پيوند با وزارتخانه‌هاي ديگر ندارد اما در سال‌ها آموزگاري خويش هيچ وزارتخانه‌اي مانند آموزش و پرورش را نديده است كه آمدن و رفتن دولت‌ها و وزيران كمترين دگرگوني‌ها را تجربه كرده باشد البته اگر وضع بدتر نشده باشد.
در دولت يازدهم آموزش و پرورش دچار تغيير وزير شد، علي‌اصغر فاني كه از بدنه آموزش و پرورش بود به شكل ناگهاني و پس از بيش از سه سال وزارت وادار به استعفا شد و دانش آشتياني با چهره‌اي تازه براي آموزش و پرورشي‌ها به فرنشيني ساختمان سپهبدقرني رسيد، فاني وزيري آشنا با ساختار آموزشي كشور بود و در بيش از سه دهه پس از انقلاب همواره بخشي از مديريت آموزشي كشور در سطوح گوناگون بود او همواره از معلمي خويش سخن مي‌گفت و بر آن مي‌باليد اما در بحران‌هايي سخت و فشارهاي ناشي از تراكم خواسته‌هاي ده‌ها ساله صنفي- آموزشي شوربختانه نتوانست در دل همكاران خويش جايي باز كند و تاكنون نارضايتي از ايشان همچنان پا برجاست.
اما نگارنده در جاي ديگري نيز گفت كه ورود و بركناري فاني مانند كسي بود كه دست و پايش را ببنديد و وادار به مسابقه شنا كنيد گرچه بخشي از شرايط سخت ايشان برآمده از شخصيت بي‌حاشيه و كم جنبش خودشان بود اما ندادن بودجه درخور، اختيارات ناكافي، ميراث‌داري برنامه‌هاي بيهوده و شتابزده وزير دولت دهم و از همه مهم‌تر فشارهاي جناح رقيب او را بيش از هر وزيري آزار داد و در پايان نيز پرونده اختلاس صندوق ذخيره تير خلاص بر پيكر وزارت ايشان بود. از مهم‌ترين كارهاي فاني اجراي گام نخست رتبه‌بندي و افزايش ميانگين دستمزد بخشي از فرهنگيان و همچنين برقراري ثبات نسبي پس از تغييرات شتابزده وزير پيشين و البته اعتماد به تشكل‌هاي فرهنگي و فراهم كردن زمينه تعامل سازنده ميان آنان و مديران مياني و بالاي آموزشي بود؛ گرچه در اين تعامل‌ها در كل و به شكل محسوس آبي براي معلمان گرم نشد.
اما دانش آشتياني با گرايش‌هاي سياسي پررنگ‌تر، جوان‌تر، پرجنبش‌تر و جنگنده‌تر وارد ميدان خطرخيز آموزش و پرورش شد انگيزه‌مندي ايشان در زمان گرفتن راي اعتماد پيام آور به سامان شدن آموزش و پرورش دست كم در ميان‌مدت بود گرچه دانش آشتياني چهره‌اي كمتر رسانه‌اي است اما خبرهاي غيررسمي نشان مي‌دهد كه از سويي ميل بيشتري براي ارتباط با كف مدرسه دارد و از ديگر سو توانسته بخشي از منتقدان ساختار آموزشي را در حلقه‌هايي دور مديران خويش جمع كند و از ديدگاه‌هاي آنان بهره ببرد.
دانش آشتياني از سياستمداران حلقه نزديك به رييس‌جمهور است و اين نزديكي مي‌تواند فضاي بيشتري براي تلاش ايشان فراهم كند اما در كل آموزش و پرورش نيازمند نگاه توسعه‌اي از سوي همه لايه‌هاي جامعه به ويژه دست‌اندركاران ارشد دولت و نظام است و تا اين نگاه در اين لايه‌ها نهادينه نشود، آمدن و رفتن وزير و حتي دولت نمي‌تواند گرهي از گره‌هاي پرشمار آموزش و پرورش باز كند. بايد اميدوار به اين تغييرات بنيادين باشيم تا بخش فراواني از راه بهسازي آموزش را بپيماييم.
فاني و آشتياني در يك نگاه
مهدي بهلولي، عضو كانون صنفي معلمان استان تهران و فعال رسانه‌اي: برخي افراد و مديران هستند كه ارزيابي كارشان آسان نيست؛ يعني نه آنچنان عملكرد درخشاني دارند كه بتوان با كمترين چون و چرا و اما و اگر از آنان دفاع كرد و نه آنچنان عملكرد ضعيف و بي‌حساب و كتاب و شتابزده‌اي دارند كه به يكباره و سراسر بتوان خط بطلاني بر كارشان كشيد. علي اصغر فاني، نخستين وزير آموزش و پرورش دولت يازدهم، از آن دست مديراني است كه ارزيابي كارش آسان نيست. در كارنامه كاري او اجراي مرحله نخست رتبه‌بندي معلمان وجود دارد كه باعث شد حقوق درصد بسيار زيادي از فرهنگيان شاغل، به طور ميانگين چيزي حدود 200 تا 300 هزار تومان افزايش يابد. فاني همچنين روند تصميم‌گيري‌هاي شتابزده دوران حاجي بابايي را به درستي متوقف ساخت. او كوشيد تا با نزديك شدن به تشكل‌هاي صنفي، مدني و سياسي فرهنگيان به بدنه نزديك‌تر شود و به خواسته‌هاي آنان توجه بيشتري نشان دهد وتلاش كرد جو برخوردهاي حراستي با آموزگاران و به ويژه كنشگران صنفي و مدني آنان را بهبود بخشد. فاني همچنين در پيگيري وضعيت كنشگراني كه بيش از هر چيز به دليل گردهمايي‌هاي اعتراضي فرهنگيان به زندان افتاده بودند از خود جديت بيشتري نشان داد، به ويژه در سنجش با حاجي‌بابايي، وزير دولت دهم كه گويا سراسر توجهي به اين موضوع نداشت و خلاصه اينكه كارنامه كاري ايشان، از اين دست نقطه‌هاي مثبت و امتيازها، خالي نيست اما فاني نتوانست افكار عمومي فرهنگيان را جلب كند و آن گيرايي و پويايي و تحرك بايسته را از خود نشان نداد تا در دل و جان فرهنگيان نفوذ كند. صندوق ذخيره فرهنگيان و اختلاس‌هاي بزرگ آن- كه از دولت‌هاي پيشين آغاز شد و متاسفانه در دولت يازدهم هم ادامه يافت- نيرومندترين ضربه را به فاني وارد ساخت به گونه‌اي كه ايشان در آبان ماه 95 ناگزير به استعفا شد. اگر كارگزاران صندوق ذخيره در دولت يازدهم، از همان آغاز، دست به شفاف‌سازي درباره گذشته مي‌زدند و مي‌كوشيدند كار صندوق را هر چه شفاف‌تر پيش ببرند بي‌گمان چنين ضربه نيرومندي به وزير آموزش و پرورش وارد نمي‌شد.
پس از فاني، فخرالدين دانش‌آشتياني توانست راي اعتماد از مجلس بگيرد. دانش‌آشتياني، در سنجش با فاني از گفتمان نوتري برخوردار است و توان و انگيزه بيشتري هم از خود نشان مي‌دهد. يك نقطه قوت ديگر ايشان، پشتيباني نيرومندتر هيات دولت از ايشان است، دست كم براي اين نگارنده به عنوان يك ناظر بيروني چنين مي‌نمايد.
در پرونده چند ماهه كاري آشتياني و در زمينه‌هاي مالي، واريز يكباره پاداش پايان خدمت بازنشستگان 94 ديده مي‌شود؛ كاري كه در بسياري از وزارتخانه‌هاي ديگر دولت امري معمولي است اما در آموزش و پرورش باب نيست. شوربختانه در آموزش و پرورش پاداش پايان خدمت كاركنان كه نسبت به وزارتخانه‌هاي ديگر بسيار هم كمتر است، گهگاه چندين سال به طول مي‌كشد و گاهي آنقدر خرد- خرد داده مي‌شود كه تقريبا اهميت و اثرگذاري خود را از دست مي‌دهد. در هر صورت پرونده كاري آشتياني هنوز باز است اما به نظر مي‌رسد با توجه به جديت ايشان، در پايان كار بتوان ارزيابي مثبتي از ايشان داشت، اميد كه چنين باشد.