براي روز جهاني كتاب كودك
اين نسل را درست بشناسيم
جعفر ابراهيمي
نويسنده و شاعر كودك و نوجوان
دنياي ادبيات، كتاب و قصه، دنيايي جذاب و دوست‌داشتني است. دنيايي پر از رنگ و خيال كه مي‌تواند جذابيت‌هاي درخشان و خاصي براي كودكان و نوجوانان داشته باشد و با اين جذابيت‌ها، آنها را با خواندن كتاب آشنا كند و به آن عادت دهد. با استفاده از قصه‌ها و داستان‌ها مي‌توانيم كودكان و نوجوانان را به دنياي ادبيات وارد كنيم و به آنها ياد دهيم كه كتاب و ادبيات همراه هميشگي آنها در هر سن و موقعيت و زماني است.
اما براي رسيدن به چنين موقعيتي و آموزش چنين راه و روشي نسل جوان بايد در هر دوره‌اي و متناسب با زمانه خود شناخته شود و بزرگترها، چه پدر و مادر، چه نويسندگان و دست‌اندركاران حوزه ادبيات كودك و نوجوانان و مديران فرهنگي اين حوزه، بايد به شناخت دقيقي از اين نسل، خواسته‌ها، علاقه‌ها و تمام آن‌چيزهايي كه براي آنها جذاب و دوست‌داشتني است، برسند و آنها را كشف و درك كنند.
شناخت از اين نسل جواني، اتفاقي بسيار مهم است. اما متاسفانه در حوزه ادبيات و قصه‌گويي كودك و نوجوان در كشور ما كم‌كاري‌هاي بسيار زيادي صورت گرفته است كه بر دنياي كتاب و ادبيات كودك و نوجوان تاثير گذاشته و باعث شده در روزگاري كه نسل كودك و نوجوان درگير دنياي ديجيتال و تكنولوژي هستند، كمتر از گذشته به كتاب و ادبيات علاقه داشته باشند و سراغ آن بروند. حتي مي‌توان گفت كه اين كم‌كاري تنها مختص به حوزه ادبيات كودك و نوجوان نيست؛ در سال‌هاي اخير صنعت نشر در كشورمان دچار ركود عجيبي شده و ناشران بسياري در حال ورشكستگي
هستند.
بسياري از نويسنده‌ها و شاعران هم در اين فضا انگيزه خود را براي فعاليت از دست داده‌اند؛ چرا كه جايي براي چاپ آثارشان پيدا نمي‌كنند و اگر هم آثارشان چاپ شود مردم كمتر كتاب خريداري مي‌كنند.
پس با اين شرايط طبيعي است كه نويسندگان و ناشران انگيزه خود را با ديدن اين وضعيت به مرور از دست بدهند و طبيعي است در حوزه‌اي كه بزرگسالانش با مشكل و چالش روبه‌رو هستند، آسيب‌هاي جدي هم به نسل جوان‌تر وارد شود و بحران به آنها هم برسد.
وقتي تيراژ كتاب‌ها پايين مي‌آيد و مشكلات براي دنياي ادبيات و كتاب براي بزرگسالان رخ مي‌دهد، عدم آسيب‌پذيري حوزه ادبيات و كتاب كودك و نوجوان هم اتفاقي نشدني است؛ آن‌هم در شرايطي كه به شكل طبيعي و پيش از رسيدن به اين مشكلات، حوزه ادبيات كودك و نوجوان مشكلات خاص خودش را داشت و حالا در امتداد شرايط فعلي، آسيب‌پذيرتر هم شده است.
وضعيت كتاب و كتاب‌خواني در سال‌هاي گذشته و با وجود گسترش فضاي مجازي در كشور، مانند اين روزها دچار ركود نشده بود.
در حال حاضر متاسفانه ارزش مطالعه در جامعه ما پايين آمده و اين موضوع دلايل مختلفي دارد كه در اين چند خط نمي‌توان به همه آنها اشاره كرد. اما بايد بدانيم كه اين اتفاق فاجعه‌اي بسيار بزرگ براي كشور است.
فاجعه‌اي كه روز به روز گسترده‌تر مي‌شود و براي مقابله با آن هم نه طرح‌ها و برنامه‌هايي كه تا امروز توسط مديران اجرا شده جوابگو بوده و نه سرانه مطالعه اندكي تغيير كرده. جاي تاسف دارد كه بگويم تيراژ كتاب‌هاي ما در كشور هر سال در حال كم شدن است و اين سال‌ها، سال‌هاي بدي براي كتاب و كتاب‌خوان‌ها است.
در چنين شرايطي آن نگاه جامع و دقيق به جامعه و نسل كودك و نوجوان اهميت بيشتري پيدا مي‌كند. معتقدم اين روزها كه رويكرد مردم و بچه‌ها بيشتر به سمت فضاي مجازي است، بايد با شناسايي جذابيت‌هاي دنياي كنوني، كتاب‌ها و ادبيات كودك و نوجوان را به گونه‌اي ترسيم كرد كه بچه‌ها به اين سمت كشانده شوند، نه اينكه از سر بي‌ميلي و بعضا اجبار خانواده يا مدرسه پا به دنياي ادبيات بگذارند.
اگر اين اتفاق رخ بدهد، مي‌توانيم به آينده اميدوار باشيم. هرچند كه معتقدم در اين زمانه بازهم اميد است كه ما را سرپا نگاه داشته است. نگاه من به آينده، نگاهي اميدوار است. معتقدم اين دوره، دوران گذار است و اگر بگذرد و اين بحران‌ها تمام شوند، دوباره به گذشته باز مي‌گرديم و روزهايي كه كتاب و كتاب‌خواني يك عادت خوب و هميشگي بود و شرايط بسيار بهتري براي ادبيات و دنياي كتاب وجود داشت. البته تنها اميدواري كافي نيست و در اين مسير بايد از هر تلاشي دريغ نكنيم. اتفاق‌هايي مانند جشنواره قصه‌خواني و همين امروز كه روز جهاني كتاب كودك است، از جمله پتانسيل‌هاي موجود براي برنامه‌ريزي و فرهنگ‌سازي در اين حوزه است. چه خوب است كه تلاش‌هايي در اين حوزه از سوي مراكز و مجامع غيردولتي انجام شود. چرا كه برنامه‌هايي كه از سوي مراكز دولتي برگزار مي‌شود بيشتر جنبه نمادين و تشريفاتي دارد اما به هر حال بي‌تاثير نيست، چون هم يك حركت فرهنگي است و هم ارزش خاص خود را دارد.
اگر چنين حركت‌هايي از سوي مراكز و مجامع غيردولتي انجام شود تاثير بيشتري روي جامعه و به خصوص نسل جوان دارد. نكته آخر هم اينكه نبايد تلاش‌هاي‌مان در حوزه ادبيات مختص به يك روز خاص در سال شود، بلكه بايد چنين حركت‌هايي در طول سال ادامه دار باشد و اين‌گونه مي‌توان به مستمر بودن اين حركت‌ها و رشد حوزه ادبيات و كتاب كمك كرد.