اعتراف رياض حجاب:
حال معارضان سوري فاجعه بار است
يسرا بخاخ
روز سه‌شنبه نشست كارشناسي درباره سوريه با حضور كارشناساني از روسيه و تركيه در تهران آغاز به كار كرد. اين نشست بناست زمينه را براي دور تازه‌اي از گفت‌وگوهاي آستانه درباره سوريه كه گفته شده در سوم و چهارم ماه مه برگزار مي‌شود، فراهم كند. از سوي ديگر به نظر مي‌رسد روسيه تلاش مي‌كند كه بعد از برگزاري گفت‌وگوهاي آستانه دور تازه‌اي از مذاكرات صلح سوريه در ژنو برگزار شود و در همين راستا مي‌خواهد نشستي مقدماتي با حضور مسوولان روسي، امريكايي و بين‌المللي در سوييس برگزار شود. روزنامه «العربي الجديد» گزارش داده كه به نظر كارشناسان، تلاش مستمر روسيه براي برگزاري دور تازه‌اي از گفت‌وگوهاي بين‌المللي براي حل بحران سوريه براي اين است كه مسكو مي‌خواهد ديد روشن‌تري از مواضع روسيه در خصوص سوريه داشته باشد. با توجه به ناپايداري مواضع واشنگتن نسبت به دمشق، حمله شيميايي مشكوك خان‌شيخون، اقدامات كشورهاي اروپايي عليه سوريه و حمله خودسرانه امريكا به پايگاه نظامي الشعيرات، روسيه مي‌خواهد بداند سياست واقعي دولت «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا در خصوص بحران سوريه چيست.
بسته پيشنهادي روسيه به معارضان سوري
شبكه خبري راشا تودي در گزارشي اعلام كرده كه روسيه چهار پيشنهاد مورد نظر خود پيش از آغاز گفت‌وگوهاي آستانه را به نماينده معارضان سوري مسلح ارايه داده كه اين پيشنهادات در مسير منطقي توافق براي آتش بس كه در روزهاي پاياني سال 2016 ايجاد شده بود، قرار داد. بر اساس اين خبر بسته پيشنهادي روسيه به معارضان سوري پيش‌درآمدي بر تشكيل كميته‌اي براي تدوين قانون اساسي سوريه، سازوكاري براي مبادله اسرا و خنثي‌سازي مناطق مين‌گذاري شده و مسائل اداري مناطقي كه در آنها درگيري صورت نمي‌گيرد، است. با اين وجود روزنامه الشرق الاوسط به نقل از معارضان سوري اعلام كرد كه آنها هنوز مواضع دقيق خود نسبت به گفت‌وگوهاي آستانه را بيان نكرده‌اند اما با طرح مبادله اسرا و خنثي‌سازي مناطق مين‌گذاري شده موافقند. از سوي ديگر اين گروه با دو پيشنهاد ديگر روسيه مخالفت كرده و معتقدند كه حمله خان‌شيخون و پيامدهاي نظامي آن معارضان را در خصوص ادامه رايزني‌هاي سياسي براي حل بحران سوريه با شك و ترديد مواجه كرده است. در همين راستا «الكساندر ايگناتينگو» شرق شناس و رييس انديشكده دين و سياست به راشا تودي گفته كه ايالات متحده امريكا با حمله نظامي به سوريه، روند گفت‌وگوهاي آستانه را متضرر كرده است. به گفته او در آستانه زمينه و مقدمات حل سياسي بحران سوريه شكل پيدا كرده بود كه با اين اقدام امريكا معارضان مسلح بار ديگر از عدم حضور در گفت‌وگوها سخن مي‌گويند كه به اين ترتيب مشاركت ديگر گروه‌ها در گفت‌وگوهاي آستانه معناي خود را از دست مي‌دهد.
حال بد معارضان سوري
بعد از گذشت 6 سال از بحران سوريه هنوز گروه‌هاي معارض سوري كه در قالب گروه‌هاي سياسي و نظامي خواستار سقوط دولت سوريه و تغيير نظام حاكم اين كشور شده بودند نتوانسته‌اند به نخستين خواسته خودشان كه بركناري بشار اسد رييس‌جمهور سوريه از قدرت است، دست پيدا كنند. حالا كه بر خلاف تبليغ‌هاي رسانه‌اي دست گروه‌هاي معارض مسلح سوري براي افكار عمومي رو شده، به نظر مي‌رسد حتي متحدان و حاميان مالي و تسليحاتي معارضان ديگر حساب چنداني روي اين گروه‌ها باز نمي‌كنند و به جاي حمايت مالي از اين گروه‌ها به سهم‌خواهي از پرونده سوريه در سطح بين‌المللي و منطقه‌اي روي آورده‌اند. در همين راستا اخيرا «محمد بن عبدالرحمن آل‌ثاني» وزير خارجه قطر يكي از كشورهايي كه تمام قد از معارضان سوري حمايت تسليحاتي و مالي كرده در ديدار با «سرگئي لاوروف» همتاي روسي خود تاكيد كرده بود با وجود اختلاف نظر در مواضع دوحه و مسكو درباره بشار اسد اما دو كشور در بيشترين موارد مربوط به بحران سوريه اتفاق نظر دارند. وزير خارجه قطر همچنين اعلام كرده بود كشورش از گفت‌وگوهاي آستانه كه مقدمه‌اي براي مذاكرات ژنو خواهد بود، حمايت مي‌كند. از طرف ديگر به نظر مي‌رسد معارضان سوري كم‌كم ديگر متحد و حامي خود يعني عربستان را نيز از دست مي‌دهند. «والنتينا ماتوينكو» رييس شوراي فدراسيون روسيه كه به عربستان سفر كرده و با «سلمان بن عبدالعزيز» پادشاه اين كشور ديدار داشته، تاكيد كرده با وجود اينكه از خواسته رياض براي لزوم بركناري بشار اسد از قدرت در سوريه آگاهي دارد اما مسكو با براندازي نظام در سوريه به وسيله قواي خارجي مخالف است و افزود اگر نظرات متفاوتي داشته باشيم اين به معناي اين نيست كه در دو جبهه مختلف قرار گرفته‌ايم. در همين راستا وقتي به اظهارات اخير «رياض حجاب» رييس كميته عالي مذاكرات معارضان سوري دقت مي‌كنيم درك وضعيت بد معارضان سوري و جايگاهي كه در آن قرار گرفته‌اند چندان دشوار به نظر نمي‌رسد. حجاب در نشستي كه در دوحه برگزار شده بود به عنوان يكي از عاليرتبه‌ترين معارضان دولت بشار اسد حال معارضان سوري را زار و فاجعه بار توصيف كرده است. در ارتباط با اين موضوع تحليلگر روزنامه العربي الجديد با تاكيد بر ايرادات و اشكالات پيدا و پنهاني كه به معارضان سوري وارد است تاكيد مي‌كند بيان اين مساله از زبان حجاب كه يكي از مهم‌ترين چهره‌هاي اپوزيسيون سوريه به شمار مي‌رود مساله قابل تامل و با اهميتي است. اين اظهارنظر از فردي است كه خود در بدنه معارضان و فعاليت‌هاي آنها حضور دارد نه مثلا يك خبرنگار يا نويسنده كه ديدگاه‌هاي شخصي خود را بيان مي‌كند. رياض حجاب اعتراف كرده كه 106 گروه و تشكيلات نظامي مخالف دولت و ارتش ملي سوريه در اين كشور وجود دارد كه هركدام از آنها براي خود امير جنگي دارد كه اين مساله روحيه قدرت‌طلبي را در ميان معارضان مسلح بيشتر كرده و به ايجاد قطب‌هاي مختلف نظامي كه هركدام وفادار به يك كشور و جريان هستند، منجر خواهد شد. بر اساس اين گزارش وقتي رياض حجاب به عنوان رييس هيات عالي مذاكره‌كنندگان معارضان سوري بعد از حدود سه سال لب گشوده و از بيان ايرادهاي معارضان ابايي ندارد نشان مي‌دهد كه ديگر مساله اينكه چه كسي جايگزين بشار اسد بشود اهميت چنداني ندارد، اينكه چه اپوزيسيون و با چه شاكله‌ايي به دنبال به دست گرفتن قدرت در سوريه است از هر چيز ديگري مهم‌تر است.
تحليلگر العربي الجديد تاكيد مي‌كند كه در طول 6 سال گذشته معارضان سوري نتوانسته‌اند چهره مشروع و قابل اتكايي از خود ارايه دهند كه بتواند به عنوان گزينه جايگزين بشار اسد در نظر گرفته شود. سال گذشته فايلي صوتي از ميشل كليو، نويسنده مسيحي سوري و از معارضان اين كشور منتشر شده بود كه عليه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و نقش آنها در سوريه افشاگري كرده بود. او كه در كنار ديگر معارضان سوري در طول چندسال بحران اين كشور همواره از سوي تركيه و كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به ويژه عربستان و قطر حمايت مالي شده‌اند اعتراف كرده بود كه كشورهاي عربي به دنبال ايجاد دموكراسي در سوريه نبودند بلكه آنها مي‌خواستند سوريه را به پرتگاه هرج و مرج بكشانند. كليو اعتراف كرده بود كه دخالت كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس در سوريه و حمايت از هرج و مرجي كه در اين كشور ايجاد شده بود تلاش براي مديريت اين آشفتگي و نابودي يكي از بهترين كشورهاي خاورميانه بود اما همچنان هشدار داده بود بلايي كه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس بر سر سوريه آوردند روزي گريبان خودشان را هم خواهد گرفت.