بررسي ظرفيت‌هاي صادراتي ايران به امارات
جاي خالي كالاهاي ايراني
در سبد اماراتي‌ها
گروه اقتصادي
امارات متحده عربي يكي از بزرگ‌ترين بازارهاي اقتصادي– تجاري با ايران است كه موجب شده همواره در رتبه‌بندي همكاري‌هاي تجاري با ايران رتبه نخست را از آن خود كند و از اين سكو جدا نمي‌شود. با اين حال نكته حايز اهميت در اين رابطه سهم ناچيز كالاهاي ايراني در اقلام وارداتي به امارات است. در حقيقت كالاهاي ايراني با قدمت رتبه‌داري امارات و ايران در تجارت با يكديگر اما هيچگاه سهم قابل توجهي در بازار امارات به نام ايراني‌ها ثبت نشده است.
اين موضوع حتي مورد نظر معاونت بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران هم بوده است از سال گذشته بررسي‌هاي كلاني در اين موضوع شده است. اين معاونت، بررسي ظرفيت‌هاي صادراتي ايران به كشورهاي همسايه، همچون پاكستان، تركيه، عراق و روسيه را در دستور كار قرار داده، طي نشست‌هايي نتايج اين بررسي‌ها را در اختيار فعالان اقتصادي نيز قرار مي‌دهد.
در اين رابطه مريم خزاعي، معاون بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران، گفته است: توليد ناخالص داخلي امارات در سال 2016 معادل 371 ميليارد دلار بوده و واردات آن حدود 225 ميليارد دلار برآورد شده است. نرخ تورم در امارات كمتر از 3 درصد بوده و رشد حجم واردات كالايي اين كشور در سال 2016 معادل 6 درصد بوده است. متوسط تعرفه واردات در امارات 7/4 درصد است، با وجود مجاورت ايران و امارات، در بخش صادرات به اين كشور به نحو شايسته عمل نكرده‌ايم. حال آنكه همسايگي و برخي تشابهات فرهنگي مي‌تواند امارات را به يكي از مقاصد عمده صادراتي كشور ما تبديل كند. در تاريخ 15 مه سال جاري ميلادي، وزارت تغييرات اقليمي امارات واردات برخي محصولات كشاورزي از جمله ميوه را از شش كشور تركيه، مصر، عمان، اردن، لبنان و يمن ممنوع كرده و اين فرصت مناسبي براي بازرگانان ايراني خواهد بود.
براساس گزارشي كه اتاق بازرگاني از بررسي ميزان حجم تجارت دو كشور منتشر كرده است برآورد مي‌شود كه روند صادرات غير نفتي بدون احتساب ميعانات گازي ايران به امارات طي سال‌هاي 1395-1385حاكي از آن است كه صادرات ايران از لحاظ ارزشي طي بازه زماني 1390-1385 صعودي بوده ولي در سال 1391 كاهش قابل ملاحظه‌اي داشته است كه مي‌تواند ناشي از تشديد تحريم‌ها در سال 1391 باشد. ولي از سال 1391 تا 1395 دوباره روند صعودي پيشي گرفته است و در نهايت از 727/1 ميليون دلار در سال 1385به 282/5 ميليون دلار در سال 1395 رسيده كه از ميزان صادرات در سال 1390نيز بيشتر است. در بررسي مقداري ميزان صادرات به امارات، مي‌توان مشاهده كرد كه طي بازه زماني 1395-1385 ميزان صادرات از 3414 هزار تن به 13364 هزار تن افزايش يافته كه در اين ميان در سال‌هاي 1387، 1389 و1390 با وجود افزايش ارزش صادرات نسبت به سال قبل، ميزان صادرات كاهش يافته است. در سال 1391 در صادرات ايران از لحاظ وزني و ارزشي كاهش مشاهده مي‌شود. شايان ذكر است از سال 1395ميعانات گازي به اقلام صادرات غير نفتي گمرك اضافه شده است. صادرات ميعانات گازي ايران به امارات در سال 1395 به ميزان 5/5 ميليون تن و به ارزش 1/2 ميليارد دلار بوده است.
جايگاه امارات در شاخص‌هاي جهاني
در همين حال كارشناس معاونت بررسي‌هاي اقتصادي اتاق تهران در مورد جايگاه امارات در شاخص‌هاي منتخب جهاني مي‌گويد: براساس گزارش 2017 بانك جهاني، امارات در شاخص سهولت كسب و كار، رتبه 26 را در ميان 190 كشور كسب كرده است. اين كشور از منظر شاخص رقابت‌پذيري جهاني 2016 نيز در ميان 138 كشور رتبه 16 را به خود اختصاص داده است. رتبه 32 در ميان 138 كشور در شاخص اندازه بازار داخلي (2016)، رتبه 54 در ميان 143 كشور در شاخص رقابت‌پذيري صنعتي (2013) و رتبه 7 در ميان 30 كشور در شاخص خرده‌فروشي جهاني (2015) را كسب كرده است.
قريشي در ادامه با اشاره به روند ارزشي و مقداري صادرات كالاي غيرنفتي ايران به امارات گفت: صادرات ايران از 7/1 ميليارد دلار در سال 1385 به 3/5 ميليارد دلار در سال 1395 رسيده است. از 890 قلم كالاي صادراتي ايران به امارات در سال 1394 حدود 14 قلم از كالاهاي صادراتي ايران به امارات به ارزش 9/3 ميليارد دلار و به ميزان 7/5 ميليون تن، 80 درصد ارزش صادرات ايران به اين كشور را تشكيل مي‌دهد. همچنين تعداد 139 قلم كالا در ميان اقلام صادراتي ايران به امارات وجود دارد كه طي همه سال‌ها در بازه زماني1394-1390 صادر شده‌اند، اما روند مقداري صادرات آنها نزولي بوده است.
وي افزود: تعداد 161 قلم كالا با كد تعرفه هشت رقمي در سال 1394 براي نخستين بار از ايران به كشور امارات صادر شده است كه اين اقلام 6/3 درصد از ارزش صادرات ايران به امارات را در سال 1394 پوشش داده‌اند.
به گفته وي، از ميان كالاهاي عمده وارداتي امارات با استمرار واردات در هر سه سال
15- 2013 يك رديف تعرفه وجود دارد كه ايران در سال 2014 در آنها داراي مزيت نسبي صادراتي بوده است. پليمرهاي اتيلن داراي شاخص مزيت نسبي آشكار شده 6/10 است و ايران تنها 9 درصد از نياز وارداتي امارات در اين كالا را تامين مي‌كند. حال آنكه 5/12 درصد از صادرات ايران در اين كد تعرفه چهار رقمي به كشور امارات است. فعاليت اقتصادي كشور امارات بيشتر در بخش توليد خدمات به ويژه خدمات تجاري متمركز است. از اين رو، بخشي از صادرات ايران به امارات مجددا از مبدا امارات به ساير كشورها صادر مي‌شود. شناسايي مقاصد صادراتي امارات و هدايت صادرات از امارات به مقصد اصلي موجب كسب منافع بيشتري براي صادركننده خواهد شد. برخي از كشورهاي اروپايي مبادي اصلي واردات كالاهاي عمده امارات هستند. توجه به نيازهاي وارداتي امارات و جلب سرمايه‌گذاران خارجي كشورهاي مبدا براي سرمايه‌گذاري در ايران در زمينه توليدات كالاهاي مذكور در قالب سرمايه‌گذاري جديد يا توسعه توليدات موجود از جمله محصولات نساجي و پوشاك قابل بررسي است.
در همين حال بررسي‌هاي تجارت ايران و امارات نشان مي‌دهد كه كشورهاي عربي حوزه خليج فارس از معافيت‌هاي گمركي و تسهيلات برقرار شده در قالب موافقت‌نامه ترجيحي گمركي بين اين كشورها استفاده مي‌كنند. همچنين كشور امارات يكي از اعضاي سازمان تجارت جهاني بوده و مشمول استفاده از مزيت‌هاي اين سازمان از حيث برخورداري از تعرفه‌هاي گمركي كمتر براي واردات از امارات به ساير كشورهاي عضو اين سازمان است. پيگيري فرآيند الحاق ايران به سازمان تجارت جهاني يا برقراري موافقت‌نامه ترجيحي تعرفه‌اي با كشور امارات زمينه تسهيل صادرات كالاهاي ايران ضمن به روزرساني رويه‌ها و فرآيندهاي تجاري در كشور را فراهم خواهد كرد. موضوعي كه محمود حاجي يوسفي‌پور، كارشناس سازمان توسعه تجارت به آن توجه كرده و ضمن اشاره به وقوع تحولاتي در چارت اين سازمان مي‌گويد: در سازمان، ميزهاي كالايي و كشوري ايجاد شده است و از اتاق بازرگاني و اتحاديه‌ها دعوت شده كه مسووليت اين ميزها را بر عهده بگيرند. سازمان توسعه تجارت در سال 1393 به امارات رايزن بازرگاني اعزام كرده بود، اين رايزن به دليل برخي مسائل سياسي اين كشور را ترك كرد. به هر روي سردي روابط سياسي ميان ايران و امارات، تجارت با اين كشور را تا حدودي دشوار ساخته است. بسته‌بندي كالاي ايراني، مشكلات سياسي، بالا بودن قيمت تمام شده كالاهاي ايراني و عضويت امارات در شوراي همكاري خليج فارس از مهم‌ترين موانع توسعه تجاري بين دو كشور محسوب مي‌شود.