تركيه و انتظار طولاني براي ورود به اتحاديه اروپا

هفتمين دور همه پرسي در تاريخ سياسي تركيه و سومين دور همه‌پرسي در دوره اقتدار حزب حاكم عدالت و توسعه، در حالي به پايان رسيد كه پيروز اين رقابت خود را در مقابل درصد بالايي از مخالفين مي‌بيند و مي‌داند كه در مسير آينده كشور، دشواري‌هايي در پيش رو خواهد داشت. چگونگي برگزاري اين همه پرسي آغاز اختلافات تركيه و اتحاديه اروپا بود و سازمان‌هاي اروپايي و ناظران بين‌المللي نسبت به همه پرسي تركيه انتقادات جدي داشتند. اتريش، آلمان، فرانسه و... هريك جداگانه از منظر خود به نتايج اين همه‌پرسي واكنش نشان دادند. گروهي بازگرداندن مجازات اعدام به قانون كيفري تركيه و گروهي ديگر ادامه وضعيت فوق‌العاده در تركيه را مورد انتقاد قرار مي‌دهند. سخنگوي دبيركل شوراي اروپا چندي پيش صريحا تاكيد داشت بازگرداندن مجازات اعدام به قانون كيفري تركيه به معناي پايان دادن به عضويت اين كشور در شوراي اروپا خواهد بود.
ابهام در روند مذاكرات تركيه با اتحاديه اروپا از موضوعات مهم سياست خارجي تركيه است. سخنان ماه گذشته رييس‌جمهور تركيه در گفت‌وگو با شبكه تلويزيوني سي‌ان‌ان اينترنشنال كه اعلام داشته بود «54 سال است كه پشت درهاي اتحاديه منتظر نگاه داشته شده‌ايم، كدام كشور را 54 سال منتظر گذاشته‌اند؟ كشور ديگري وجود دارد كه 50 سال، 40 سال، 30 سال منتظر مانده باشد؟ اما تركيه 54 سال پشت درهاي اتحاديه اروپا انتظار كشيد. اين موضوع براي يك مرتبه از نظر روابط سياسي قابل تحمل است، ما تا به امروز تمامي مباني اتحاديه اروپا را پذيرفته و تلاش كرده‌ايم بر اساس آن اصلاحات را انجام بدهيم اما اتحاديه اروپا كه به هيچ يك از اينها پايبند نبود و به هيچ يك از تعهداتي كه به ما داده بود عمل نكرد»، نشان مي‌داد كه تا چه ميزان اردوغان از شرايط موجود با اروپا نا اميد است. اما به نظر مي‌رسد با كاهش تاثير همه‌پرسي اخير مواضع ترك‌ها در رابطه پيوستن به اروپا تغيير كرده است و سخنان جديد رهبران آنكارا كه در گذشته نيز در ديپلماسي خود بي‌سابقه نبوده است، فضاي جديدي ايجاد كرده است.
اردوغان قبل از سفر خود به بروكسل براي شركت در نشست ناتو، اتحاديه اروپا را موظف كرد درباره پايان احتمالي روند عضويت كشورش در اتحاديه اروپا تصميم‌گيري كند. اتحاديه اروپا منتظر است كه تركيه خود را عقب بكشد. اما اروپا بايد در اين باره تصميم بگيرد. وقتي شما تصميم خود در اين باره را گرفتيد براي ما هم مساله‌اي نيست. عضويت در اتحاديه اروپا براي تركيه بدون جايگزين نيست. شما بايد اين را بدانيد. تركيه همه آنچه را در توان دارد براي عضويت در اتحاديه اروپا به كار مي‌بندد، اما ما نيز انتظار اقدامات متقابل را داريم. تركيه يك گدايي نيست كه جلوي در اتحاديه اروپا ايستاده است. اردوغان در موضع‌گيري جديد مدعي است روند عضويت در اتحاديه اروپا از دو كانال وزارت خارجه و وزارت اتحاديه اروپا پيگيري مي‌شود. ما هر آنچه از دست‌مان برمي‌آيد را انجام مي‌دهيم. انتظار داريم طرف مقابل نيز اقدام لازم را انجام دهد.
رييس‌جمهوري تركيه در بروكسل با دونالد توسك، رييس شوراي اتحاديه اروپا و ژان كلود يونكر، رييس كميسيون اتحاديه اروپا به طور سه‌جانبه و به مدت 45 دقيقه گفت‌وگو داشته است كه به ادعاي منابع ترك در رابطه با وضعيت روابط تركيه – اتحاديه اروپا و اقدامات لازم براي پيشبرد اين روابط بوده است. وي بلافاصله پس از ديدارهايش مدعي شد آنكارا و اتحاديه اروپا روي يك چارچوب كاري 12 ماهه درباره تصميم تركيه در پيوستن به اتحاديه اروپا توافق كرده‌اند. اتحاديه اروپا برخي تحقيقات پيش از نشست انجام داده است. ما روي يك چارچوب زماني 12 ماهه توافق كرده‌ايم و با وزارت خارجه و اتحاديه اروپا درباره‌اش به گفت‌وگو مي‌پردازيم.
وزير امور خارجه تركيه نيز در رم اعلام داشت آنكارا حدود شش دهه است كه پشت درهاي اتحاديه اروپا منتظر مانده و زمان آن فرا رسيده تا آنها تصميمي اتخاذ كنند. عضويت در اتحاديه اروپا همچنان يك هدف استراتژيك براي تركيه است؛ حتي با وجود اينكه اين روند بسيار به تاخير افتاده است. زماني كه روند پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا حدود 60 سال پيش آغاز شد او هنوز متولد نشده بود. اكنون زمان آن فرا رسيده تا اتحاديه اروپا تصميمي اتخاذ كند. وزير خارجه تركيه همچنين در گفت‌وگو با روزنامه ايتاليايي «لا استامپا» ضمن انتقاد از مواضع اتحاديه اروپا نسبت به تركيه اظهارداشت: «انتظار داريم اتحاديه اروپا از استاندارد دوگانه خود در قبال ما دست برداشته و موضع دوستانه‌اي در پيش گيرد. عضويت در اتحاديه اين امر از لحاظ ما يك عنصر اساسي تلقي مي‌شود. ما به عنوان تركيه همراه با به نمايش گذاشتن يك اراده بزرگ و تلقي عضويت در اتحاديه اروپا به عنوان يك هدف راهبردي، دچار برخي شبهه و نگراني‌هايي هستيم. روند الحاق تركيه به اتحاديه اروپا يك مساله 60 ساله است كه در روند 12 ساله مذاكرات با اين اتحاديه، تنها 18 فصل باز شد. اينك مايلم كه از هدف و نيت واقعي اتحاديه اروپا در رابطه با عضويت تركيه در اين اتحاديه مطلع شويم.
بي‌شك در روند عضويت تركيه در اتحاديه اروپا آنكارا تاكنون بيش از موانع فني با موانع سياسي مواجه شده است. در سال‌هاي دور مخالفت يونان با پيوستن تركيه به اروپا مانع جدي بود اما امروز مساله قبرس و مخالفت صريح برخي كشورهاي عضو اتحاديه نيز با عضويت كامل تركيه روبه‌رو است و سياست‌هاي اتحاديه اروپا را نيز در اين راستا تحت تاثير قرار مي‌دهد.