ريزگردها؛ دغدغه ايراني‌ها، بي‌اهميت براي عراقي‌ها

  غزل حضرتي/  ريزگردها، ‌مدت‌هاست راه ورودشان به شهرهاي كشور را پيدا كرده‌اند، ‌چه آنها كه عربي‌اند و از همسايگان عرب وارد مرزهاي غربي كشور مي‌شوند و چه آنها كه عجمند و توليد داخل. مي‌آيند و مي‌نشينند روي زندگي مردم، روي صورت‌هاي‌شان، توي تن‌هاي‌شان، لابه‌لاي قلب و ريه‌هاي‌شان. سال‌هاست مسوولان، ‌به دنبال مقصران توليد ريزگردند؛ ‌مقصرهايي كه كمي پيش‌تر، ‌خارجي بودند و مدتي است داخلي‌ها هم به اين گروه اضافه شده‌اند.
رييس‌جمهور در پي هجوم چندباره موج ريزگردها به خوزستان، ‌دستور تشكيل كارگروه بررسي فوري نحوه اجراي برنامه‌هاي مقابله با ريزگردها را در جلسه يكشنبه شب هيات دولت صادر كرد. اين دستور‌ پس از ارايه گزارش رييس سازمان محيط‌زيست از وقوع پديده گردوغبار در خوزستان و بخش‌هايي از ايلام، صادر شد. بر اساس اين دستور، ‌مقرر شد وزراي نفت و جهاد كشاورزي و روساي سازمان‌هاي حفاظت محيط زيست و مديريت و برنامه‌ريزي و استاندار خوزستان موضوع را با فوريت بررسي كرده و گزارشي از اقدامات و نتايج در دولت ارايه شود. درست است كه تاكنون تقصير گرد و غبار منطقه بر دوش عرب‌هاي عراقي سنگيني مي‌كرد و بر ريه خوزستاني‌ها ته‌نشين مي‌شد، ‌اما چندي است كه مسوولان محيط زيست كشور، ‌از منشأهاي داخلي اين پديده سخن گفته‌اند؛ علت‌هايي چون خشك كردن عمدي تالابي مرزي كه نزديك به نيمي از آن در ايران است؛ ‌هورالعظيم با مساحت سه هزارو‌۱۰۰ كيلومترمربع با فعاليت‌هاي سه وزارتخانه نفت، نيرو و جهاد كشاورزي به خشكي رسيده است.
وزارت نيرو با ساخت سد كرخه با هدف آبياري و كشاورزي، ‌موجبات محروم كردن تالاب از حقابه‌اش را فراهم كرد. تالاب خشك شد و خشكي باعث آتش‌سوزي. فعاليت گسترده شركت‌هاي نفتي، برخي ارگان‌هاي نظامي و حتي شيلات موجب از بين رفتن حيات در بخش‌هاي زيادي از اين تالاب بين‌المللي شده است.
شناسايي دقيق‌، عكس ماهواره‌اي مي‌خواهد
شناسايي نقاط منشأ گردوغبار داخلي و خارجي توسط كميته مقابله با گردوغبار انجام شده؛ كميته‌اي كه از اين پس بايد با كارگروه تعيين‌شده توسط رييس‌جمهور هماهنگ باشد. مديرملي اين كميته از مطالعات انجام‌شده براي شناسايي اين نقاط خبر مي‌دهد. ضياء‌الدين شعاعي در اين خصوص به «اعتماد» گفت: بخشي از تامين اعتبارات ما در اين زمينه تحقق يافته است. تصميم‌گيري نهايي براي اعتبارات اين برنامه، در جلسه سه‌شنبه انجام مي‌شود. در حال حاضر، ‌در حال مطالعه منشأ گردوغبار داخل و خارج از كشور هستيم با توسعه شبكه پيش‌بيني گرد و غبار. البته اين منشأها به‌طور كلي شناسايي شده‌اند، ‌اما لازم است كه در مرحله دوم اين مطالعات، با تهيه نقشه ماهواره‌اي و كارهاي كارشناسي بيشتر، ‌محل دقيق آنها را بسنجيم تا بتوانيم براي اختصاص دادن اعتبارات، اولويت‌بندي كنيم.
ريزگرد، اولويت چندم عراقي‌‌ها
گردو غبار عراق و كشورهاي عربي منطقه، ‌مساله‌اي است كه بيشتر براي مردم ايران داراي اولويت است. ‌به گفته شعاعي اين مساله ‌براي عراقي‌ها در اولويت چندم است، ‌تا آنجا كه چند سال است كه در حال رايزني با طرف عراقي براي حل اين معضليم. او تاكيد مي‌كند: در مذاكراتي كه با همتايان عراقي خود داشتيم، ‌نياز داريم كه اين منابع را قبول و همكاري كنند. اما متاسفانه گرد و غبار اولويت چندم آنان است. اين ريزگردها از غرب عراق توليد مي‌شوند، نجف، بغداد را تحت تاثير قرار مي‌دهند، از آنجا بلند مي‌شوند، بارگيري مي‌كنند و به بين‌النهرين مي‌رسند. در ديداري كه سال گذشته رييس‌جمهور با نوري‌المالكي، نخست وزير عراق داشت هم بر مقابله با ريزگردها تاكيد شد و دو كشور بر پاكسازي و لايروبي سريع اروندرود براي مقابله با ريزگردها به توافق رسيدند. در اين ديدار، ‌روحاني با اشاره به ضرورت توجه ويژه به مسائل انساني در همكاري‌هاي دو كشور به مساله ريزگردها و تاثير محيط زيستي آن در خوزستان و به‌ويژه شهرهاي خرمشهر، آبادان و بصره عراق پرداخت. رييس سازمان محيط زيست، اما از همكاري عراقي‌ها براي حل معضل ريزگرد نااميد است. معصومه ابتكار مي‌گويد: در سال‌هاي گذشته تلاش‌هاي مشتركي با كشور عراق براي شناسايي نقاط گردوغباري كه در اين كشور به وجود مي‌آيد، همچنين براي اجراي طرح‌هايي كه آن قسمت از سرزمين را بتوان با مالچ‌پاشي يا كاشت گونه‌هاي مقاوم ثبيت كرد، انجام شد. شرايط ناامني در عراق، تغييرات دولت و اتفاقاتي كه در عراق افتاد؛ باعث شد متاسفانه اجرايي نشوند. كشور عراق كه به دليل ناامني عملا امكان اجراي طرح‌هاي مقابله با آلودگي هوا را ندارد؛ غير از عراق، در نقاط ديگر و مخصوصا در داخل كشور خودمان برنامه‌هايي در دست اقدام داريم. يك بودجه ملي براي مقابله با گردوغبار مشخص كرده‌ايم و برنامه‌هايي در دست اقدام است.
200 هزار هكتار، ‌در انتظار بيابان زدايي
روي آوردن به راهكارهاي زودبازده و فوري كه در مديريت خرد و كلان كشور، ‌به عادتي ديرينه تبديل شده، نشان از بي‌برنامگي يا اجرانشدن مصوبات قانوني است. مصوباتي كه با تغيير هر دولت و سياست‌هاي اداره كشور، رويكردها تغيير مي‌كند و اولويت‌هاي دولت قبلي در ته جدول اولويت‌هاي دولت جديد جاخوش مي‌كند، ‌مثل برنامه‌هاي مقابله با گردو غبار در خوزستان كه در دولت قبلي به حال خود رها شد و تنها دو، ‌سه هزار هكتار از اراضي خوزستان به مالچ پاشي رسيد و بقيه به حال خود رها شد. مدير ملي مقابله با گردو غبار، از در انتظار بودن 200 هزار هكتار اراضي غرب كشور براي مالچ‌پاشي خبر مي‌دهد. او معتقد است: با شناختي كه از منشأ داخلي داريم و با توجه به تاكيد رييس‌جمهور، براي بحث كنترل منشأ خوزستان برنامه داريم، در حال انتخاب پيمانكاريم تا كار را شروع كنيم. اين وظيفه سازمان جنگل‌هاست، ما وظيفه حاكميتي داريم. اما كارهايي كه انجام مي‌شود، تلفيقي  است. قسمت اعظم اراضي را به كشت نهال، آبياري، جنگل دست‌كاشت اختصاص مي‌دهيم. براي جنگل كاري ناچاريم مالچ پاشي كنيم تا اجازه كشت بدهد. برنامه 200 هزار هكتار، عملياتي است كه حدود 10 سال مي‌تواند طول بكشد. قول 93 را نمي‌دهم، اما با توجه به اينكه كارهاي مقدماتي‌اش در حال انجام است، مي‌توان گفت عمليات در سال 94 آغاز خواهد شد. تخصيص اعتبار در بودجه امسال محيط زيست براي مقابله با ريزگردها، 55 ميليارد تومان اعلام شده بود، ‌بودجه‌اي كه به خشك شدن تالاب‌ها و ريزگردها اختصاص داشت، ‌برخي منابع هم از اختصاص 48 ميليارد توماني به اين امر خبر مي‌دهند. اين ارقام اعتباري در حالي مطرح مي‌شود كه مديرملي مقابله با گردو غبار معتقد است براي پوشش دادن 500 هزار هكتار، بايد 500 ميليارد تومان هزينه كنيم و اين ميزان اعتبار، براي سروسامان دادن به مساله ريزگرد غرب كشور، ‌مورد نياز است. گران بودن مالچ‌پاشي و نگهداري دو تا سه ساله آن، ‌بخش‌هايي از بالا رفتن هزينه بيابان زدايي در غرب كشور را توجيه مي‌كند.

بوشهر: پديده ورود ريزگردها و گرد و غبار شديد مشكلات بسياري را براي ساكنان بوشهر و شهرستان‌هاي اطراف آن به وجود آورده است و زندگي آنها بسياري از روزها به خاطر گرد و غبار مختل مي‌شود. وجود باد به علت مجاورت اين شهر با دريا ‌به پراكندگي ريزگردها دامن مي‌زند.
اهواز: اهواز آلوده‌ترين شهر جهان است. ‌سلامت مردم اين شهر با در معرض قرار گرفتن مداوم ريزگردها به خطر افتاده است. باران‌هاي اهواز به دليل وجود ريزگردها اسيدي است و باران‌هاي بعد از هجوم ريزگردها، تعداد زيادي از اهوازي‌ها را راهي مراكز درماني مي‌كند.
ايلام: شهرهاي استان ايلام، ‌با وجود قرار گرفتن در منطقه كوهستاني ‌از هجوم ريزگردها در امان نيستند. روزهاي زيادي از سال، ‌هواي شهرهاي ايلام ‌غبارآلود است و مردم مجبور به استفاده از ماسك مي‌شوند.
بين النهرين: مديريت نادرست منابع آب، كنترل آب دجله و فرات، خشك شدن 90 درصد از تالاب‌هاي بين‌النهرين، رها شدن اراضي كشاورزي در عراق و احداث سد از عوامل توليد ريزگرد.
كربلا: درختكاري 200 هكتار بيابان‌هاي اطراف كربلا توسط ايران انجام شد. قرار بود در طول اين عمليات درختكاري كارشناسان عراقي با نحوه تثبيت شن‌هاي روان و درختكاري در بيابان آشنا شوند. كربلا و بصره كانون‌هاي انتشار ريزگرد هستند.
كربلا، نجف و بغداد ‌سه شهر واقع در شرق عراق كه محل فرود آمدن ريزگردهاي غرب اين كشورند. ريزگردها در غرب عراق بارگيري مي‌كنند و به اين منطقه هجوم مي‌آورند و بعد از اين منطقه، ‌آسمان شهرهاي خوزستان را پوشش مي‌دهند.