علي مرادخاني از سرنوشت موزه و نمايشگاه گنجينه‌اش در اروپا گفت
از احتمال راه‌اندازي نشنال گالري تا تغيير شكل مديريت موزه
علي مطلب‌زاده
بالاخره حاشيه‌هاي پررنگ سينما و موسيقي و واكنش‌هاي مختلف به آن كه در طول چند هفته گذشته بيشتر شده بود كمي فروكش كرد تا اين‌بار نوبت به صحبت از هنرهاي تجسمي و پرداختن به اخبار حاشيه‌اي اين حوزه برسد. اين روزها نمايشگاه «مسافران برلين و رم» در موزه هنرهاي معاصر تهران روزهاي پاياني خود را پشت سر مي‌گذارد؛ نمايشگاهي كه قرار بود پيش‌نمايشي باشد از نمايشگاه آثار گنجينه موزه هنرهاي معاصر در اروپا كه از سال گذشته در گيرودار برگزاري و عدم برگزاري به سر مي‌برد. همان نمايشگاهي كه سال گذشته اخبار مربوط به آن رسانه‌اي شد و كار تا جايي بالا گرفت كه پاي مجلس هم براي برگزاري چنين نمايشگاهي كه صدور مجوز براي آن به دوران علي جنتي، وزير پيشين ارشاد برمي‌گشت، باز شد. آن زمان اين طور گفته مي‌شد كه با توجه به ماه‌هاي پاياني دولت يازدهم و احتمال تغييرات در وزارت ارشاد و حتي شرايط بحراني اروپا يا احتمال عدم‌برگشت آثار گنجينه به ايران برگزاري چنين نمايشگاهي در خارج از كشور به صلاح نيست.
در برگزاري نمايشگاه گنجينه
بحث پول مطرح نيست
اما قرارها براي برگزاري نمايشگاه گنجينه در موزه‌هاي برلين و رم گذاشته شده بود و همين موجب شد تا علي مرادخاني، معاون هنري ارشاد كه بعدتر به عنوان دبير اين نمايشگاه جاي مجيد ملانوروزي، مديركل هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد را گرفت تلاش‌هايش را براي دريافت مجوزهاي لازم براي اين نمايشگاه بيشتر كند.
از آن به بعد اين معاون هنري ارشاد بود كه هرچند وقت يك‌بار در مورد اين نمايشگاه و مراحل طي شده براي رفع نگراني‌ها در مورد نمايشگاه گنجينه در اروپا صحبت مي‌كرد. اين اتفاقي است كه روز گذشته هم افتاد. اين‌بار اما علي مرادخاني ترجيح داد تا از دلايل برگزاري چنين نمايشگاهي بگويد. مجيد ملانوروزي، سال گذشته اعلام كرد كه يكي از دلايل اصلي چنين نمايشگاهي تامين بودجه براي اداره بهتر موزه هنرهاي معاصر تهران است و به قراردادي اشاره كرد كه براي برگزاري چنين نمايشگاهي بسته شده است. اين صحبت‌ها در آن زمان با واكنش‌هاي بسياري همراه شد و حساسيت‌ها روي موزه هنرهاي معاصر را كه پيش‌تر اخبار مربوط به احتمال واگذاري‌اش به بنياد رودكي رسانه‌اي شده بود بيشتر كرد. حالا معاون هنري ارشاد در گفت‌وگويي با ايلنا گفته كه در برگزاري نمايشگاه گنجينه در اروپا اصلا بحث پول مطرح نيست و هدف از آن حرف زدن با دنيا از طريق آثار موزه است. اين اتفاقي است كه به گفته مرادخاني قبل از اين هم در نمايشگاه‌هاي ديگري كه در خارج از كشور برگزار شده افتاده است: «سال‌هاي سال همين آثاري كه در موزه داريم چندين‌بار به كشورهاي مختلف دنيا رفتند اما چرا الان سر و صدا شده است؟ چون اين دفعه ما فضا را با فضاي هنرمندان يكي كرديم. ما به واسطه اين آثار مي‌خواهيم هنرمندان خودمان را در دنيا مطرح كنيم. ما
30 هنرمند خودمان را بين بزرگ‌ترين آثار جهان مطرح مي‌كنيم. اين هم از طرف جريان حرفه‌اي دنيا پذيرفته شده و كار بزرگي است. از طرفي چون آنها علاقه‌مند هستند كه آثاري كه اينجا وجود دارد هميشه به خوبي حفظ بشود؛ حاضر شدند كمك كنند كه اين آثار به خوبي حفظ بشود و اگر مرمت لازم دارد؛ اين اتفاقات بيفتد. »
مرادخاني اصل موضوع ارسال آثار موزه هنرهاي معاصر به خارج از كشور را اقدام مثبتي ارزيابي مي‌كند: «من نمي‌دانم چرا برخي آن تصورات را در جامعه ايجاد كردند؟ البته افرادي كه در اين قضيه حرفه‌اي هستند و من با خيلي‌هاي‌شان هم صحبت كردم موضوع را به گونه‌اي كه برخي ديگر مي‌گفتند نمي‌بينند و اميدوارم كساني كه اين تصور را ايجاد كردند بالاخره خودشان با حقيقت موضوع برخورد كنند و واقعيت را طوري نگاه كنند كه موضوع همان‌طور كه هست تحليل شود. طبيعي است كه اگر نقاط ضعفي در اين باره وجود دارد ما حاضريم اصلاح كنيم اما اينكه آثار كلا از كشور نرود و بماند در اينجا و محفوظ بشود به نظر من اتفاق خوبي نيست.» معاون هنري ارشاد در ادامه به مطرح و پذيرفته شدن اصل موضوع اين نمايشگاه در دولت، مجلس و نهادهاي نظارتي كشور اشاره مي‌كند و سرنوشت برگزاري اين نمايشگاه را اينطور توضيح مي‌دهد: «حالا فقط مكانيزم‌هايش مي‌ماند كه به چه صورت باشد، اينكه آثار به بهترين نحو برود و برگردد كه مخاطراتي نداشته باشد. كساني كه در دنيا كارهاي هنري مي‌كنند خودشان علاقه‌مند به اين آثار هستند و حيات خيلي از جريان‌هاي هنري مختلف دنيا به وجود اين آثار بسته است. هر قدر اين آثار سالم‌تر و بهتر بماند آنها هم بهتر مي‌توانند در اين زمينه فعاليت كنند.» مرادخاني اين نمايشگاه را در ادامه ديپلماسي فرهنگي مي‌داند كه با آمدن سيدرضا صالحي اميري به وزارت ارشاد در دستور كار اين وزارتخانه قرار گرفت. به گفته او لازم است هنرمندان كشور به جاهاي مختلف دنيا بروند و هنرمندان آنها به ايران بيايند تا در تعامل با يكديگر حرف بزنيم: «ما در حوزه هنر حرف براي گفتن زياد داريم، نمي‌توانيم خود را در داخل مرزهاي كوچكي نگه داريم و نگذاريم حرف‌هاي‌مان بيرون برود. ما بايد با دنيا حرف بزنيم و اينقدر حرف داريم كه وقتي وارد گفت‌وگو مي‌شويم، مي‌بينيم كه خيلي مي‌توانيم تاثيرگذار باشيم.»
راه‌اندازي موزه نشنال‌گالري در كنار موزه هنرهاي معاصر
«در كنار موزه هنرهاي معاصر چندهزار متر زمين داريم كه سال‌هاست مانده و اميدوارم با سرمايه‌گذاري‌اي كه در حوزه‌هاي اقتصادي مي‌كنيم؛ بتوانيم راه‌اندازي موزه نشنال‌گالري را در كنار موزه هنرهاي معاصر در دستور كار قرار دهيم.» اين خبري بود كه علي مرادخاني در بين گفته‌هاي ديروزش به آن اشاره كرد و گذشت. به گفته او موزه هنرهاي معاصر ديگر پاسخگو نيست كه بتواند كارهايي همچون نشنال‌گالري را انجام بدهد. اما دليل ديگر اين اتفاق به گفته مرادخاني شدت گرفتن فعاليت‌هاي اقتصادي در حوزه هنرهاي تجسمي است كه ممكن است در ادامه به تصميمات ديگري درباره موزه هنرهاي معاصر هم ختم شود. در اين بين احتمال واگذاري موزه هنرهاي معاصر تهران به بخش خصوصي هم مطرح است. شيوه برون‌سپاري و كاهش تصدي‌گري دولت در موزه هنرهاي معاصر موضوع اصلي اين بحث است. مرادخاني در مورد شايبه اين برون‌سپاري به افرادي نزديك به بدنه دولت و معاونت هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هستند هم صحبت كرده است: «در حوزه موزه معاصر متاسفانه با موضوع يك مقداري نامهرباني شد. من 30 سال است در اين وزارتخانه دارم كار مي‌كنم. هم هنرمندان مرا مي‌شناسند و هم من آنها را مي‌شناسم؛ ما با همديگر تعاملاتي داريم. قضيه موزه هنرهاي معاصر دليلش يك مساله ساده است. موزه هنرهاي معاصر هر چقدر هم بليت بفروشد بايد آن را به حساب خزانه بريزد. هر چقدر فعاليت بكند اين فروش بايد برود به حساب خزانه. ما براي اينكه اين مسير كوتاه‌تر باشد، گفتيم مي‌شود مديريت اينجا را به جايي مثل بنياد رودكي واگذار كرد و وزارتخانه هم موافق بود.» اما اين‌بار مرادخاني ترجيح داد تا با توجه به حاشيه‌هايي كه سال گذشته در مورد احتمال واگذاري موزه هنرهاي معاصر به بنياد رودكي پيش آمد در اين مورد توضيحات بيشتري هم بدهد: «بنياد رودكي يك سازمان است تحت نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و در واقع يك وضعيت حقوقي متفاوت دارد و به لحاظ حقوقي اجازه دارد پول خودش را خرج كند. شما در دولت اجازه نداريد به اين مبنايي كه اين بنياد هزينه مي‌كند؛ هزينه بكنيد به همين دليل چون بنياد رودكي دستش بازتر است راحت‌تر مي‌تواند هزينه بكند و موزه هنرهاي معاصر را از اين فضاي تنگنايش مي‌تواند نجات بدهد. اما بعضي‌ها بعد از اين ماجرا گفتند آقا موزه به تاراج رفت، اما واقعا اينطور نبود؛ البته خود آنها هم مي‌‌دانند.»
احتمال هيات امنايي شدن مديريت‌موزه
اما مهم‌ترين بخش صحبت‌هاي مرادخاني درباره احتمال تغييرات در شيوه مديريتي موزه هنرهاي معاصر بود: «ما به اين نتيجه رسيده‌ايم كه مي‌شود موزه هنرهاي معاصر را به صورت هيات امنايي يا به نحو ديگري اداره كرد؛ با همين مكانيزم هم مي‌شود روي بهتر شدن فضا كار كرد. »
اما به‌نظر مي‌رسد منظور علي مرادخاني از اداره موزه هنرهاي معاصر به شكل هيات امنايي همان شيوه‌اي باشد كه در بنياد رودكي دنبال مي‌شود. اين بنياد گرچه زيرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تشكيل شده و اعضاي هيات امناي آن شامل وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، معاون امور هنري وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، رييس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و دو نفر از صاحب‌نظران منتخب وزير در امور فرهنگي و هنري است، اما شخصيت حقوقي و امور مالي مستقل دارد و همين موضوع امكان فعاليت‌هاي اقتصادي بيشتري را براي بنياد رودكي فراهم مي‌كند. مرادخاني در بخش پاياني صحبت‌هايش از اقدامات انجام شده در دولت يازدهم در حوزه هنرهاي تجسمي هم دفاع كرده است. به گفته او هنر حوزه پرچالشي است و هنرهاي تجسمي هم از اين قاعده مستثني نيست: «به نظر من در زمينه هنر همين كه در دولت آقاي روحاني تعامل دولت با هنرمندان در سراسر كشور افزايش پيدا كرد و هنرمندان مي‌توانند بدون دغدغه به وزارت و معاونت مراجعه كنند و رفاقت دارند؛ برخي از چالش‌ها مرتفع شده است. پيش از اين، خيلي وقت‌ها، خيلي از آموزشگاه‌ها و گالري‌ها سال‌هاي سال بود كه در نوبت بودند كه بتوانند كار خودشان را ارايه دهند يا مجوزشان را بگيرند اما اين انتظار را در اين دولت تقريبا به صفر رسانديم؛ الان متقاضي‌اي كه سال‌هاي طولاني دنبال كسب صلاحيت براي مجوز باشد، نداريم.» به گفته او همه كارهاي نظارتي خلاصه شده تا هنرمندان بتوانند به كارشان برسند.