انتقادهايي كه در بازپخش حذف شدند!

رضا ميركريمي، كارگردان سينما، چهارشنبه شب مهمان برنامه زنده «راز» بود. اين برنامه با اجراي نادر طالب‌زاده به بررسي آثار رضا ميركريمي و جايگاه سينماي ديني در فيلم‌هاي اين كارگردان اختصاص داشت. ميركريمي در صحبت‌هايش كه از شبكه چهارم سيما پخش مي‌شد به فرهنگ‌سازي و نگاه مسوولان به مساله فرهنگ و فيلم‌سازي در كشور هم پرداخت و انتقاداتي را در اين زمينه مطرح كرد. اما بخشي از صحبت‌هاي اين كارگردان در بازپخش برنامه «راز» در روز پنجشنبه حذف شد. انتقادات ميركريمي با طرح اين سوال شروع شد كه آيا فرهنگسازي جزو مسووليت‌هاي دولت و حكومت هست يا نه؟ او با در نظر گرفتن اينكه كاربرد اين واژه حتي ممكن است غلط باشد با اشاره به دوره‌هاي گذشته توضيح داد: «در يك فرصتي اداره كشور به دست مومنين افتاد، كساني كه در واقع تا ديروز رانده شده بودند و حكومت دست‌شان نبود. تصور بر اين بود كه اگر اين فرصت به آنها داده شود همه آن چيزي كه در ذهن ما به عنوان زيبايي‌هاي دين و خاطرات شيريني كه از ائمه براي ما تعريف كرده‌اند اتفاق خواهد افتاد.» ميركريمي به اشتباهي اشاره كرد كه بعد از اين جريان در ذهن همه ما ايجاد شد و به اين فكر كرديم كه از آن به بعد ديگر حكومت و دولت متكلف دين، اداره دين و فرهنگسازي جامعه است و اين طور نتيجه گرفت كه اصلا دولت‌ها و حكومت‌ها نمي‌توانند فرهنگ‌سازي كنند. او براي مشخص شدن وظيفه دولت‌ها در بخش فرهنگي بازي كرلينگ را مثال زد كه در آن يك گوي روي زمين يخ‌زده هل داده مي‌شود. او وظيفه دولت‌ها را در بخش فرهنگي شبيه وظايف كساني دانست كه در اين بازي گروهي زمين جلوي گوي در حال حركت را صيقل مي‌دهند: «دولت بايد همان كسي باشد كه مسير آن گوي فرهنگ را كه خودجوش مثل يك گوي زنده در بطن كشور زندگي و رشد مي‌كند صيقل بدهد تا مسير درستش را برود. فرهنگسازي كار دولت و حكومت نيست. وقتي كه متولي‌اش دولت باشد من هم همه‌چيز را از تربيت ديني بچه‌ام گرفته تا آموزش او به دولت مي‌سپارم و انتظار دارم كه فردا از دولت يك فرد مومن و درست تحويل بگيرم.» ميركريمي در ادامه به غلط بودن اين شيوه اشاره كرد، موضوعي كه با گذشت زمان مشخص و باعث ايجاد اين تصور شد كه دولت متولي همه‌چيز است: «همه ما فراموش كرديم كه متولي‌ اينها خودمان هستيم. وقتي كه اين تصور ايجاد مي‌شود، همچنان كه در اقتصاد، مردم حقوق‌بگير دولت هستند و بايد به بالا گزارش بدهند، در فرهنگ هم همين اتفاق مي‌افتد و ما مجبوريم به بالا گزارش بدهيم. » ميركريمي نتيجه اين طرز فكر در سينما را فيلمسازي براي مخاطبان اندكي دانست كه محدود به مرزهاي جغرافيايي ما هستند و بنابراين آثار سينمايي ما قابليت مطرح شدن در دنيا را از دست مي‌دهند: «ما براي بالادستي‌هاي‌مان فيلم مي‌سازيم، چون آنها به ما سفارش مي‌دهند و سفارش از پايين و بر اساس يك نياز واقعي نيست. وقتي شما در اين چالش قرار بگيريد كه برويد روبه‌روي جمعيتي از مخاطب در نقطه ديگري از دنيا كه كلي پرسش دارند و اتفاقا دوست دارند راجع به معنويت شما و لايه‌هاي پشت فيلم شما بدانند، تازه مي‌فهميد كه چه مسووليت سنگيني بر عهده داريد و چقدر سخت است. منتها وقتي كه در محدوده خودمان هستيم و قرار است به اين فكر كنيم كه اصلا با بيرون كاري نداريم، اين اتفاق مي‌افتد و از سر تكليف فيلم مي‌سازيم.» صحبت‌هاي ميركريمي تا اينجاي كار همان چيزي بود كه هم در برنامه زنده و هم بازپخش برنامه «راز» از شبكه چهارم سيما پخش شد. اين كارگردان در ادامه پخش زنده به صحبت‌هايي اشاره كرد كه در جايي ديگر با طالب‌زاده در موردش صحبت كرده بود، اينكه در حكومت ديني مردم بايد از خدا بترسند: «متاسفانه به خاطر دوچهر‌گي كه بعضا در جامعه‌مان داريم شاهد اين هستيم كه مردم از جمهوري اسلامي مي‌ترسند. انگار با خدا مشكل ندارند يا اگر مشكلي ندارند يا نمي‌ترسند، رفيقند و بالاخره راهش را پيدا كرده‌اند. عذاب وجدان ندارند. انگار مجموعه‌اي از رفتارها را براي اينكه شهروند جمهوري اسلامي باشيم انجام مي‌دهيم و مجموعه ديگري را بر اساس اعتقادتمان. » اينها صحبت‌هايي بودند كه بخشي از آنها در بازپخش برنامه «راز» در روز پنجشنبه سانسور شد و مخاطبان اين برنامه صحبت‌هاي ميركريمي را اين‌طور ديدند و شنيدند: «متاسفانه به خاطر دوچهر‌گي كه بعضا در جامعه‌مان داريم انگار مجموعه‌اي از رفتارها را براي اينكه شهروند جمهوري اسلامي باشيم داريم انجام مي‌دهيم و مجموعه ديگري را بر اساس اعتقادات‌مان.» ميركريمي در ادامه اين بحث اين‌طور نتيجه‌گيري مي‌كند كه بخش دوم اين رفتارها همان بخش‌هاي فرهنگي است كه بايد به آن توجه كرد: «ما هيچ‌وقت نمي‌توانيم با بخشنامه ضرب‌المثل بسازيم يا تكيه‌كلام و عادت اجتماعي را به‌راحتي خلق كنيم. اينها كارهاي فرهنگي است كه سينما هم شامل آن مي‌شود. اگر مولف بر اساس اعتقادات و دريافت‌ها و مسووليت‌هايي كه خودش احساس مي‌كند به شكل واقعي فيلم بسازد، به نظرم مسيرش را پيدا كرده است.» اما سيدرضا ميركريمي همان روز پنجشنبه در حساب توييترش پستي را منتشر كرد كه خيلي‌ها آن را واكنشي به حذف بخشي از صحبت‌هايش در برنامه راز عنوان كردند. ميركريمي به بهانه شهادت حضرت علي (ع) شعري از مولوي را در مدح حضرت علي (ع) منتشر كرد و نوشت: «گفت من تيغ از پي حق مي‌زنم/ بنده حقم نه مامور تنم/ شير حقم نيستم شير هوا/ فعل من بر دين من باشد گواه» تا از صحبت‌هايش در اين برنامه دفاع كرده باشد.