واكنش سازمان اوج به اظهارات كارگردان «ماجراي نيمروز»
تو بعد از« ايستاده در غبار» شدي محمد حسين‌مهدويان!
الهام نداف
«ايستاده در غبار براي من همان فيلم 104 دقيقه‌اي است كه در سينماها اكران شد.» محمدحسين مهدويان با بيان اين جمله در صفحه شخصي خود، هر گونه مسووليتي را در برابر مجموعه تلويزيوني «ايستاده درغبار» كه اين روزها از شبكه اول و افق در حال پخش است، از خود سلب كرد. مجموعه‌اي كه به پشتوانه موفقيت و كيفيت همان نسخه 104 دقيقه‌اي ساخته شده و از معدود داكيودرام‌هاي ساخته شده در حوزه سينماست.
اين فيلم كه اكران آن در روزهاي ابتدايي سال 95، شگفتي آفريد، برشي از رشادت‌هاي احمد متوسليان، فرمانده‌اي است كه در سال‌ها جنگ تحميلي در دروازه‌هاي خرمشهر با دشمن جنگيد. اين فيلم زمان اكران در جشنواره فجر، تحسين سينماگران و منتقدان را برانگيخت و از همين رو سيمرغ بلورين بهترين فيلم را از آن خود كرد. همان روزها كه نسخه سينمايي اين فيلم در حال شكل‌گيري بود، روابط عمومي اوج اعلام كرد درصدد نگارش فيلمنامه‌اي ديگر براي نسخه سريالي اين فيلم است و در نهايت اين مجموعه در شش قسمت به سرانجام رسيد.
بعد از پخش نخستين قسمت اين سريال، مهدويان در صفحه شخصي خود تاكيد كرد چيزي كه خودم نديده‌ام به كسي هم توصيه نمي‌كنم: «نه اينكه نگذاشته باشند ببينم، نه، خودم ترجيح دادم نبينم. «ايستاده در غبار» براي من همان فيلم ۱۰۴ دقيقه‌اي است كه در سينماها اكران شد. اين سريال بر اساس يك توافق قديمي آماده شد و من هم به دلايلي بايد تن مي‌دادم. چاره‌اي نبود. الان هم واقعا درست نمي‌دانم اين نسخه، نسخه ناديده اصلا خوب از آب درآمده است يا نه. اما حتي با فرض اينكه عالي هم از آب درآمده باشد علاقه‌اي به ديدنش ندارم. «ايستاده در غبار» از نگاه من همان فيلم سينمايي ۱۰۴ دقيقه‌اي است كه گفتم. اي كاش فقط همان نسخه از تلويزيون پخش مي‌شد. اين فيلم نسخه ديگري ندارد.»
اما اين اظهارنظر مهدويان از سوي سازمان اوج بي‌جواب نماند. محمد ذوقي، مسوول روابط عمومي اين سازمان در مقام تهيه‌كننده فيلم، از نوشته مهدويان گلايه كرد: «متنت را كه ديدم مي‌خواستم تماس بگيرم كه با هم بنشينيم، چايي بخوريم و گپي بزنيم. ولي از صبح خيلي‌ها سوال كرده‌اند از من درباره پست اخيرت، و اين چندمين بار بود كه پست گذاشتي براي‌مان و ما را رنجاندي و سوالات خلق‌الله را به سوي‌مان گسيل داشتي. اين‌بار هم مثل خيلي اتفاق‌هاي ديگر بهترين راه سكوت است.»او در ادامه به جاي سكوت كردن، ترجيح داد آنچه ميان سازمان اوج و مهدويان گذشته بود، به اين كارگردان جوان يادآوري كند. ذوقي از اشتياق مهدويان براي تحقيق درباره احمد متوسليان گفت: «حاج احمد مرد جهاد و عمل بود. درست همانطور كه تو با ذوق و شوق بعد از ۲ سال تحقيق درباره‌اش گفتي و ما كيفور شديم و از خداي‌مان بود كه كسي بيايد و يك كاري سينمايي بكند براي حاج احمد. بدون حرف و ادعا، اين‌بار عمل، براي نخستين بار در اين سي و چند سالِ نبودن حاج احمد.»
مسوول روابط عمومي سازمان اوج در ميان صحبت‌هاي خود به پيشنهاد مهدويان مبني بر ساخت يك سريال و يك ميني‌سريال بر اساس تحقيقات اشاره كرد: «گفتي كه سينمايي بسازيم و بعد كه ديده شد تازه سريال را پخش كنيم و ما با هم حرف زديم و از همه مهم‌تر به هم تعهد‌داديم كه يك فيلم سينمايي و يك ميني سريال درباره حاج احمد توليد كنيم. ما هم به سياق بقيه برنامه‌هاي‌مان به صداوسيما «تعهد» داديم كه يك سريال جذاب به نام ايستاده در غبار براي‌تان كنار گذاشته‌ايم و البته كه برايم عجيب بود كه در مورد تهيه سريال گفته بودي: «من هم به دلايلي بايد تن در مي‌دادم!»
تا اينجا به نظر مي‌رسد قول و قرارها درباره ساخت ميني سريال به پيش از ساخت سينمايي و ديده شدن آن برمي‌گردد. اما بعد از به ثمرنشستن «ايستاده در غبار»، مهدويان به عنوان كارگردان و خالق اين اثر به هر دليلي به اين نتيجه رسيده كه زندگي حاج احمد در قالب يك فيلم 104 دقيقه‌اي جذاب‌تر است. اما ذوقي موفقيت اين كارگردان جوان را ناشي از موفقيت «ايستاده در غبار» دانسته است: «حالا خدا خواست و تو بعد از ايستاده در غبار شدي «محمدحسين مهدويان»ي كه همه سينما مثل ما دوستت دارند و بعد كه در مورد سريال حرف زديم، تو لابد تصميمت عوض شد يا هرچه، و نيامدي پاي سريال. هر چه گفتيم برادر حسين! بيا قربانت برويم، بيا دور سرت بگرديم، نيامدي كه نيامدي. بر خلاف آن تعهد!»
به گفته مسوول روابط عمومي سازمان اوج، با نزديك شدن به سالگرد ربايش حاج‌احمد، زمان تعهد اين سازمان به تلويزيون فرا مي‌رسيد و از همين رو چاره‌اي نبود جز آماده كردن شش قسمتي كه مهدويان به ساختش رضايت نداد: « آخر مشتي! مگر خودت نبودي كه خط اصلي تدوين سريال را دادي؟ كسي دخالتي در بخش‌بندي سريال و گرفتن راش‌هاي سريال داشته جز خودت؟! از روي بخش‌هاي جديد سريال هم معلوم است كه به نيت يك ميني سريال و يك سينمايي ضبط كرده بودي. البته هنوز هم دير نشده رفيق جان! ما همچنان بر عهد خود هستيم. خداي ما بعد از سيمرغ‌هاي جشنواره هم خداي «اوفوا بالعهد» است. تو دوست ديرين مايي. اگر فرصت كردي بنشينيم و سريال را ببينيم و گپ بزنيم و كيف كنيم از ديدن و شنيدن حاج احمد.»
در ميان اين نامه‌نگاري‌ها يادآوري اين نكته خالي از لطف نيست كه اگر «ايستاده در غبار»ي هم در كار نبود، مهدويان به واسطه ذوق، هنر، پشتكار و تجربه‌اي كه تا امروز در ساخت مستند و داكيودرام پشت سر گذاشته است، مي‌توانست محمدحسين مهدويان شود. نخستين مستند او كه 12 سال پيش با عنوان «استخوان لاي زخم» ساخته شد گواه اين مدعاست، فيلمي كه به گفته كارگردان 10 سال بعد از ساخت، توانست از تلويزيون پخش شود: «اصلاحيه‌هاي متعددي كه تلويزيون براي پخش «استخوان لاي زخم» داده بود، صدمات زيادي به فيلم مي‌زد و ماهيت آن را تغيير مي‌داد. بعد از بررسي اين اصلاحيه‌ها، تصميم گرفتيم فيلم را پخش نكنيم. فيلم پخش نشده ماند تا سال 94 و با تغيير شرايط «استخوان لاي زخم» هم از تلويزيون پخش شد. او در گفت‌وگو با «اعتماد» از مستندهايي گفت كه از تلويزيون پخش شده است: «عمده مستندهايي كه من ساخته‌ام از تلويزيون پخش شده است. چندتايي هم پخش نشده كه براي تلويزيون ساخته نشده و بيشتر در جشنواره‌ها حضور داشته است. يكي از آنها مستندي به نام «ثنا» است كه در آفريقا ساخته‌ام و خودم خيلي آن را دوست دارم. ساخت اين مستند در حوزه سينما برايم كشف بزرگي به همراه داشت و تجربه متفاوتي بود.»
مهدويان كه اين روزها سرگرم آماده كردن مستند «ترور سرچشمه» است، پيش از ساخت «ماجراي نيمروز» به فكر ساختن اين مستند افتاد. فيلمي كه قرار است به واقعه هفتم تير ماه و شهادت جمعي از رهبران حزب جمهوري در سال ۱۳۶۰ بپردازد: «من، آقاي طباطبايي‌نژاد، مديرعامل مركز گسترش سينماي مستند و تجربي و آقاي رجبي‌معمار، مديرعامل خانه هنرمندان، يكي دو سال پيش درباره موضوع اين فيلم با هم صحبت كرديم. پژوهش اين كار طولاني بود و آرشيو و اسنادي در اين راستا جمع‌آوري شد. گروه تحقيق حين ساخت «ماجراي نيمروز» و بعد از آن به كار خود ادامه دادند و بعد از پايان جشنواره فيلم فجر من هم به طور جدي به گروه پژوهش اضافه شدم و طراحي‌هاي متفاوتي براي اين كار انجام داديم.»
«ترور سرچشمه» قرار بود براي سالگرد هفتم تير آماده نمايش شود. مهدويان اما كيفيت را فداي سرعت نكرد و تاكيد كرد قرار نبود به فيلم آسيب برسد. از همين رو فعلا تازه‌ترين اثر اين مستندساز رونمايي نشده است. شايد رونمايي از «ترور سرچشمه» و فعاليت مهدويان در ديگر ژانرهاي سينما نشانه خوبي باشد براي اثبات اينكه او با تلاش و پشتكار و البته لطف خدا و نه به واسطه يكي دو اثر، شده است «محمدحسين مهدويان.»