ساخت متروي اصفهان زير ذره بين يونسكو
پنجشنبه‌اي كه گذشت، اعضاي كميته ميراث جهاني يونسكو در بخشي از چهل و يكمين نشست خود در لهستان، گزارش حفاظتي دو اثر جهاني ايران را بررسي كردند؛ «ميدان نقش جهان» كه سال‌هاست همنشيني‌اش با متروي اصفهان نگراني‌هايي را در پي داشته است و «محوطه باستاني شوش» كه دوسال پيش در ليست ميراث جهاني ثبت شد. در اين جلسه كه با حضور معاون ميراث فرهنگي كشور برگزار شد، اعضاي كميته ميراث جهاني بعد از بررسي گزارش‌هاي ارايه شده از سوي تيم ايراني حاضر در اجلاس، از ايران خواستند تا گزارش ادواري ديگري در سالهاي ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ درخصوص حفاظت از اين دو اثر به يونسكو ارايه كند. به گفته محمدحسن طالبيان معاون ميراث فرهنگي كشور «اعضاي كميته ميراث جهاني يونسكو از اقدامات مرمتي ايران در ميدان نقش جهان اصفهان و همچنين انتقال خط ۲ متروي اصفهان به بيرون از عرصه ميدان نقش جهان ابراز رضايت كردند. كميته ميراث جهاني يونسكو از ايران تقاضا كرده است كه ميراث جهاني اصفهان به طور مداوم پايش شود و تا پيش از فوريه ۲۰۱۸ گزارش ادواري حفاظت از ميدان نقش جهان براي يونسكو ارسال شود.» طالبيان همچنين در خصوص بررسي گزارش مربوط به ميدان نقش جهان به ايسنا گفت: «اينكه دولت ايران براي عبور نكردن خط ۲ مترو از زير ميدان نقش جهان كمك قابل توجهي كرده، جاي خوشحالي داشت؛ اما در خصوص اينكه چطور اين موضوع پايش شود و ما شرايط را طوري كنترل كنيم كه عبور مترو اثرات منفي روي مجموعه جهاني نقش جهان نگذارد، پيشنهاداتي از سوي اعضا ارايه شد. پيشنهاد شد تا يك گروه با تخصص‌هاي مختلف درباره اين موضوع گزارشي بسيار دقيق را در فواصل منظم براي ميدان نقش جهان ارايه كند و تا پيش از اول فوريه ۲۰۱۸ اين گزارش بايد براي يونسكو ارسال شود.» بر اساس صحبت‌هاي معاون ميراث فرهنگي كشور اينطور به نظر مي‌رسد كه در اين گزارش‌ها صحبتي از عبور خط يك مترو از چهارباغ عباسي نشده است. و يونسكو هم مخالفت‌ها و نگراني‌هايش در خصوص تخريب تاريخي‌ترين خيابان اصفهان فراموش كرده است كه تذكري به تيم ايراني حاضر در جلسه در اين مورد نداده است. سال 92 و پس از بازديد نمايندگان يونسكو از اصفهان رييس بخش حوزه آسيا و اقيانوسيه شوراي ثبت جهاني اعلام كرده بود: «بخشي از مسير خط دو متروي اصفهان از زير مجموعه جهاني ميدان نقش جهان عبور مي‌كند و ما تاكنون اطلاع چنداني از روند اين كار بزرگ نداشتيم و صراحتا عنوان مي‌كنم در اين زمينه و حتي خط يك مترو و سرانجام آن بسيار حساس هستيم.» هرچند بعد ارايه گزارش‌ها به يونسكو خط دو مترو تغيير مسير داد، اما خط يك همچنان به راه خود زير قديمي‌ترين خيابان اصفهان ادامه مي‌دهد.
ساخت متروي اصفهان و آسيبي كه به آثار تاريخي اين شهر وارد مي‌كند موضوع تازه‌اي نيست. به گفته كارشناسان50 سال از شروع فاز مطالعاتي متروي اصفهان مي‌گذرد، اما اين پروژه با وقفه چندين سالهاي كه تجربه كرده است هنوز با اما و اگرهايي در زمينه حفاظت و پايش آثار تاريخي اين شهر روبه‌رو است. همزمان با آغاز پروژه مترو در اصفهان بحث آسيب بناهاي تاريخي بر اثر حفاري و همچنين ارتعاشات ناشي از تردد روزانه قطار از زير بناهاي تاريخي مورد بحث بوده، هرچند كارشناسان و مسوولان ميراث فرهنگي اين اطمينان را مي‌دهند كه تدابيري براي حفاظت آثار انديشيده‌اند، اما هر چه پروژه مترو پيش‌تر مي‌رود، نگراني‌ها هم بيشتر مي‌شود. در پروژه خط دو مترو مسوولان شهري خبر از تغيير مسير مترو دادند و اعلام كردند: «مترو از زير ميدان نقش جهان عبور نمي‌كند» اما در مورد خط يك متروي اصفهان هنوز نگراني‌هايي وجود دارد و چهارباغ عباسي و بناهاي اطراف آن و همچنين فضاهاي سبز تاريخي و درختان كهنسالي كه عمر بعضي از آنها به دوره صفويه برمي‌گردد در معرض تهديد و آسيب‌هاي ناشي از عبور خط مترو از اين مسير هستند. هفته گذشته ميراث فرهنگي اصفهان در واكنش به ساخت خط يك مترو اعلام كرد: «با توجه به لزوم تكميل مطالعات به ويژه درخصوص نحوه حفاظت و پايش آثار تاريخي همچون مدرسه علميه امام جعفر‌صادق(ع) يا همان مدرسه چهارباغ، بازار تاريخي هنر، كاخ هشت‌بهشت و پل تاريخي سي‌وسه‌پل، شايسته است تا هرگونه اقدام درخصوص شروع بهره‌برداري از خط يك مترو، پس از حصول اطمينان از حفاظت و پايش دايمي اين بناها و مجموعه‌هاي تاريخي توسط اداره‌كل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري اصفهان صورت بگيرد» با وجود تمام مخالفت‌هايي كه نماينده ايكوموس و كارشناسان ميراث فرهنگي با پيشرفت خط يك متروي اصفهان در مسير چهارباغ عباسي داشته و دارند، مسوولان شهري اصفهان مصرانه پيگير پيشرفت اين پروژه هستند، پروژه‌اي كه بي‌توجه به شرايط ويژه اين شهر در حال پيشرفت است و هم موجب ايجاد تخريب‌هايي در آثار تاريخي اين شهر مي‌شود و هم به محيط زيست اين شهر كه قدمت نزديك به 300 سال دارد، آسيب وارد مي‌كند. شايد با اجرايي شدن پيشنهاداتي كه كميته ميراث جهاني يونسكو به تيم ايراني حاضر در لهستان ارايه كرده‌اند، بتوان اميدوار بود كه متروي اصفهان بلاي جان تاريخ و محيط زيست اين شهر نشود.