واشنگتن به دنبال حذف ايران و تركيه از معادلات سوريه است
پايان فصل مبارزه با ارتش سوريه
ماموريت جديد معارضان مسلح، مقابله با داعش است
يسرا بخاخ
توافق براي آتش‌بس در جنوب سوريه كه در اردن نگارش پيدا كرده بود و توافق آتش‌بس حمص كه در قاهره به امضا رسيد نشان مي‌دهد، واشنگتن و هم‌پيمانانش به دنبال آن هستند تا دو بازيگر اصلي بحران سوريه يعني ايران و تركيه را از معادلات كنار بگذارند. امريكا و متحدان عربي‌اش به دنبال آن هستند تا نتايج گفت‌وگوهاي آستانه را به سود خود مصادره كرده در عين حال مسير ديگري كه ايران و تركيه در آن نقشي نداشته باشند را پي بگيرند و نقش تضمين‌كننده آنكارا و تهران را به صورت كامل به روسيه محول كنند.
تشكيل ارتش ملي
با افزايش نقش‌آفريني امريكا در تحولات ميداني سوريه، روزنامه الحيات عربستان گزارش داد كه ايالات متحده مي‌خواهد ارتشي ملي در حومه حسكه در شمال شرق سوريه تاسيس كند. ديدبان حقوق بشر سوريه كه وابسته به معارضان سوري است، اعلام كرد نشست‌ها و ديدارهاي متعددي ميان نمايندگان ائتلاف امريكايي ضدداعش و مستشاران امريكايي و ارتش مغاوير الثوره كه مورد حمايت واشنگتن هستند صورت گرفته تا به تشكيل ارتش ملي در حومه جنوبي شهر حسكه منجر شود.
در حالي كه پيش‌تر گزارش‌ها حاكي از جدا شدن مغاوير الثوره از امريكايي‌ها و تسليم شدن گروهي از آنها در برابر ارتش سوريه بود، ديدبان حقوق بشر سوريه مدعي است كه در ديدارهاي متعدد در چند روز گذشته مساله تشكيل ارتش ملي با حضور تعدادي از معارضان سرشناس سوري و نيروهاي امريكايي بررسي شده و قرار است اين ارتش با عنوان «ارتش آزادي ملي» تاسيس شود كه هسته اصلي آن را نيروهاي مغاوير تشكيل خواهند داد و به اين ترتيب ماموريت اين گروه حركت به سوي دير الزور كه در اشغال داعش است و مبارزه با عناصر اين گروهك تروريستي در اين استان است. اين در حالي است كه پيش‌تر روزنامه لبناني الاخبار گزارش داده بود مقدمات يك توافق ميان روسيه و امريكا در حال شكل‌گيري است تا بر اساس آن نيروهاي امريكايي از پايگاه نظامي «التنف» كه در نزديكي مرز عراق با سوريه واقع شده عقب‌نشيني كرده و اين پايگاه را به نيروهاي روسي تحويل مي‌دهند اين روزنامه تاكيد كرده بود كه بعد از اختلاف نظر جيش مغاوير و نيروهاي امريكايي در پايگاه التنف و جدايي اين نيروها از ائتلاف امريكايي ضد داعش، مساله توافق پشت پرده واشنگتن و مسكو روشن شده است.
از سوي ديگر روزنامه الاخبار لبنان در گزارشي در خصوص تحولات ميداني سوريه و امضاي 3 توافق براي ايجاد مناطق كاهش تنش در اين كشور در طول يك ماه گذشته كه آخرين مورد آن قرار است در حومه شمالي حمص ايجاد شود، نوشته كه با وارد شدن كشورهاي جديد به حمايت از ايجاد مناطق كاهش تنش در سوريه و تضمين وفاداري گروه‌هاي معارض مسلح به اين توافق‌ها، موفقيت آتش‌بس مرهون توقف درگيري با ارتش سوريه است.
اما يكي از نكات قابل توجه در اين مساله اين است كه با قرار گرفتن حومه شمالي حمص در توافق‌هاي كاهش تنش كه مسكو آن را مديريت مي‌كند به نظر مي‌رسد تلاش براي انزواي جبهه النصره پيش از هر وقت ديگري روشن و آشكار شده زيرا بر اساس توافق آتش‌بس در حمص كه از روز جمعه اجرايي شده است جبهه النصره و داعش از اين توافق استثنا شده‌اند و از معارضان مسلح سوري خواسته شده جبهه النصره و داعش و گروه‌هاي وفادار به آنها را از حمص بيرون برانند. توافق براي آتش‌بس در حمص كه از طريق وزارت دفاع روسيه تاييد شده است، در 31جولاي در قاهره با حضور جريان معارض الغد سوريه به عنوان يك ميانجي به نمايندگي از معارضان امضا شده بود. بر اساس بيانيه وزارت دفاع روسيه اين توافق مناطقي در حومه شمالي حمص و چند روستا در حومه جنوبي حماه را شامل مي‌شود كه حدود 147 هزار نفر در آن سكونت دارند. وزارت دفاع روسيه تاكيد كرده كه معارضان سوري متعهد شده‌اند همه گروه‌هاي وابسته به داعش و جبهه النصره را از اراضي منطقه آتش‌بس اخراج كنند. يكي از نكات حايز اهميت حضور پررنگ جريان معارض الغد به رهبري احمد الجربا در مذاكرات اخير مربوط به ايجاد آتش‌بس در سوريه است، در توافق آتش‌بس در الغوطه هم حضور جريان الغد و رييس پيشين ائتلاف معارضان سوري چشمگير بود. اين جريان روز گذشته در پايگاه اينترنتي خود اعلام كرد كه توافق آتش‌بس در حمص با حمايت مصر و ضمانت روسيه صورت گرفته است و بر اساس آن بايد همه حملات نظامي از جمله حملات هوايي و زميني ارتش سوريه و ديگر درگيري‌هاي نظامي متوقف شود و گروه‌هاي مسلح تلاشي براي پيشروي در هيچ كدام جهت‌هايي كه در توافق ذكر شده و در كنترل طرف مقابل است، نداشته باشند. قرار است در جريان اين توافق همچنين محاصره مناطق مختلف برچيده شود و گذرگاه‌هاي اصلي براي ورود كمك‌هاي بشردوستانه، كمك‌هاي تجاري و حمل و نقل افراد صورت بگيرد و قرار است نخستين محموله كمك‌هاي بشردوستانه روز يكشنبه وارد اين منطقه شود. حضور جريان الغد در ميانجيگري‌هاي غوطه دمشق و حومه شمالي حمص نشان‌دهنده بازگشت وزنه عربستان و همپيمانان اين كشور در معادلات سوريه و تلاش براي تاثير بر طيف بزرگي از گروه‌هاي مسلح سوري است. الجربا كه مورد حمايت عربستان، امارات و مصر است به نيابت از اين كشورها نقش ميانجي را در توافق‌هاي اخير به عهده داشته است كشورهايي كه برخلاف خود جربا مي‌توانند ضمانت خود در خصوص وفاداري گروه‌هاي معارض مسلح سوريه به آتش‌بس را اجرا كنند.
اشتباه معارضان
نكته ديگري كه اين روزها سخن از آن زياد شده و تا حد زيادي ميان گروه‌هاي معارض مسلح سوري مانند جيش المغاوير الثوره جنجال به پا كرده است، مساله پايان درگيري‌هاي رو در رو با ارتش سوريه و تعهد گروه‌هاي مسلح معارض سوري براي مقابله با داعش است، سخني كه اخيرا از سوي خالد محاميد، عضو هيات عالي مذاكره‌كننده معارضان سوري تاييد شده است. سخن از پايان جنگ اعتراف تازه‌‌اي از سوي معارضان به شمار مي‌رود كه بر اساس آن مبارزه با ارتش سوريه نه‌تنها به تشديد بحران در اين كشور منجر شده است بلكه گروه‌هاي افراط‌گرا و راديكال مانند داعش را تقويت كرده است. محاميد در يك گفت‌وگوي تلويزيوني اعتراف كرده كه توافق آتش‌بس در حمص به پايان جنگ گروه‌هاي معارض سوري با ارتش سوريه منجر خواهد شد و گفت كه معارضان مسلح سوري بر مقابله با داعش تمركز خواهند كرد. عبدالباري عطوان، تحليلگر ارشد عربي در پايگاه تحليلي الراي اليوم درباره اظهارات محاميد و اعتراف او به پايان فصل نبرد معارضان سوري با ارتش سوريه نوشت كه به اعتقاد او حجم حملاتي كه برخي اعضاي هيات عالي مذاكره‌كنندگان سوري به محاميد به خاطر اين اعتراف داشته‌اند ناعادلانه است زيرا شاخه نظامي معارضان سوري موسوم به ارتش آزاد كه در اين مدت عليه ارتش سوريه اعلام جنگ كرده بود اخيرا به شكل بي‌سابقه‌اي از هم پاشيده شد. عطوان اين سرنوشت ارتش آزاد را حاصل اشتباهات راهبردي معارضان سوري مي‌داند و مي‌گويد يكي از نشانه‌هاي از هم پاشيدن ارتش آزاد، اقدام دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا براي متوقف كردن برنامه تسليح و آموزش معارضان سوري بوده كه و به توصيه جورج پومپئو، رييس سازمان سياي امريكا صورت گرفت. به گفته پومپئو برنامه تسليح و آموزش معارضان سوري هزينه‌بر و غيرفعال بود. دليل ديگر اين است كه اكثر تجهيزات نظامي كه به ارتش آزاد واگذار شده بود به صورت قاچاق به هيات تحرير الشام يا همان جبهه النصره واگذار شد و شماري از اعضاي همين ارتش به داعش يا جبهه النصره پيوستند. دليل سوم هم اين است كه ايالات متحده گزارش‌هايي دريافت كرده كه نشان مي‌دهد برخي از عناصر ارتش آزاد شماري از اسراي ارتش سوريه را شكنجه كرده يا اقدام به اعدام آنها كرده‌اند كه اين اقدامات با سياستي كه ارتش ايالات متحده دنبال مي‌كند در تضاد است. دليل ديگر نيز پيشروي‌هاي ارتش سوريه و يگان‌هاي وابسته به آن در شمال سوريه و باز پس‌گيري اغلب مناطقي است كه در اشغال ارتش آزاد بوده است اين مساله آزادي و ابتكار عمل گروه‌هاي وابسته به ارتش آزاد را كاهش داده است. پايان جنگ عليه ارتش سوريه و اعتراف به اشتباهات گذشته تنها از زبان محاميد شنيده نشده است، برهان غليون، نخستين رييس شوراي ملي معارضان سوري اخيرا مساله‌اي را بر زبان آورده كه اخيرا ذهن بسياري از روشنفكران معارض و بي‌طرف سوري را به خود مشغول كرده بود. او ضمن اعتراف به اشتباهات بنيادي كه معارضان ميانه‌رو سوري در چند سال گذشته مرتكب شده‌اند اين سوال را مطرح كرده كه آيا نااميدي سوري‌ها مي‌تواند درهاي گفت‌وگوي ملي را باز كند؟ غليون معتقد است يكي از اشتباهات ريشه‌اي و اساسي معارضان تكيه به جريان‌هاي خارجي به ويژه امريكا در مساله سوريه بوده است. اين نويسنده سوري معتقد است كه معارضان با بين‌المللي كردن بحران سوريه و تسليح معارضان وضع كشور را از بحراني سياسي به بحراني انساني تبديل كردند و در نهايت اين مساله به ايجاد شكاف و دودستگي در جامعه سوريه منجر شد و در نهايت گروه‌هاي افراط‌گرا و جريان‌هاي مسلح وابسته به آنها سوريه را ربودند. ارتش سوريه كه چند روز پيش جشن تاسيس خود را برگزار كرده در طول 7 سال گذشته موفق شده ضمن اينكه در برابر جنگ جهاني كه عليه سوريه ايجاد شده مقاومت كند پيروزي‌هاي چشمگيري هم به دست آورده است. در حالي كه اين پيروزي‌ها با حمايت‌هاي حزب‌الله، ايران و روسيه محقق شده است، همپيمانان معارضان سوري براي آنها به جز چنددستگي و اختلاف چيزي به ارمغان نياورده‌اند. عطوان معتقد است كه پيروزي حزب‌الله در برابر جبهه النصره در عرسال و خروج بيش از 8 هزار تن از عناصر وابسته به النصره و خانوادهاي‌شان از خاك لبنان به سوي ادلب شايد آخرين مرحله پيش از برچيده شدن كامل معارضان مسلح سوري افراط‌گرا و معتدل با هم باشد.