فراكسيوني يا فردي؟
روزنامه اعتماد
شوراي نويسندگان
از امروز و با معرفي وزراي پيشنهادي از سوي رييس‌جمهور به مجلس شوراي اسلامي، بحث و بررسي نمايندگان براي دادن راي اعتماد به وزراي پيشنهادي آغاز مي‌شود و به طور طبيعي و با 3 نوبتي شدن كار مجلس، به احتمال قوي تا روز پنجشنبه گفت‌وگوها خاتمه خواهد يافت و سپس نتايج معلوم مي‌شود. جلسات راي اعتماد از چند نظر مهم است. بيش از هر چيز از جهت شفافيت و طرح بدون پرده مسائل كشور واجد اهميت است. در ميان حدود 300 نماينده مجلس به طور معمول كساني هستند كه مطالب درست يا نادرستي را عليه هر يك از وزراي پيشنهادي بدون پرده‌پوشي طرح كنند و وزراي پيشنهادي نيز در دفاع از خود هر طور كه صلاح مي‌دانند دفاع كنند. اين يكي از نقاط قوت در روند سياسي جامعه ايران است. مطالبي كه در شرايط عادي كمتر مي‌توان اظهار كرد را، هنگام كسب راي اعتماد به نسبت ساده و راحت مي‌توان گفت. همان‌طور كه هنگام انتخابات نيز نامزدها از لاك رسمي بودن بيرون مي‌آيند و محدوده‌هاي تا حدي تنگ سياسي را فراخ‌تر مي‌كنند. اين امر براي وزرا نيز بايد مطلوب باشد چون در اين شنبه‌بازار شايعات و اتهامات كه راست و دروغ با يكديگر قاطي مي‌شود، فرصت مناسبي در اختيار آنان است تا اگر اتهامي را ناوارد مي‌دانند از خود دفاع كنند و اتهامات و شايعات رايج در جامعه، چون استخوان لاي زخم رها نشود.
از سوي ديگر روزهاي راي اعتماد، بهترين كلاس آموزش سياسي عمومي است. تقريبا اكثر مردم به نحوي مباحث مربوط به همه يا حداقل برخي از وزراي مرتبط با خودشان را پيگيري و درباره آن با ديگران گفت‌وگو مي‌كنند. معلمان درباره وزير پيشنهادي آموزش و پرورش، نظاميان درباره وزارت دفاع، اهل فرهنگ درباره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و... همه پيگير ادعاها و دفاعيات وزرا خواهند بود و وزرا نيز در مقام دفاع از خود ناچارند كه سخنان قابل قبول و نيز وعده‌هاي مناسب دهند و همين اظهارات مبناي داوري نسبت به عملكردهاي بعدي آنان خواهد شد، ضمن آنكه در اثر همين تعهدات و اظهارات و وعده‌ها تا حدي تغيير منش و رفتار هم خواهند داد. دستاورد ديگر اين روزها آشنايي دوباره و البته دقيق‌تر با برنامه‌ها و مسائل جامعه است. از الان مي‌توان حدس زد كه انواع سوالات و حتي اتهامات در سياست‌هاي مرتبط با اداره وزارتخانه‌ها طرح خواهد شد. در زمينه فضاي مجازي و آزادي يا فيلترينگ آن، در زمينه سدسازي و سياست‌هاي زيست‌محيطي، در خصوص ماليات‌ها، درباره قاچاق، درباره سياست انرژي و قيمت‌گذاري آن، درباره سياست خارجي، درباره سياست‌هاي وارداتي و تعرفه‌اي، در خصوص سياست‌هاي پولي و ارزي و... و عريان‌ترين شكل مباحث در اين موارد در مجلس انجام خواهد شد و اين اتفاق نيز به فهم بهتر مسائل جامعه كمك خواهد كرد.
اين چند دستاورد مهم را نبايد دست‌كم گرفت. آنها را نبايد فداي انتخاب شدن يا نشدن اين يا آن فرد به عنوان وزير كرد.
بنابراين بزرگ‌ترين خدمت نمايندگان و وزراي پيشنهادي اين است كه نقش خود را در اين صحنه سياسي به بهترين وجهي بازي كنند تا بيشترين دستاورد سياسي در اين چند روز نصيب جامعه شود.
در كنار اين دستاوردها يك پرسش مهم اين است كه مبناي راي اعتماد دادن يا ندادن نمايندگان به وزرا چيست؟ آيا بايد فراكسيوني راي داد يا به صورت فردي؟ در حال حاضر سه فراكسيون مهم در مجلس وجود دارند كه قريب به اتفاق نمايندگان عضو يكي از 3 فراكسيون هستند. آيا آنان بايد پيش از شركت در جلسه عمومي مجلس، از طريق بحث در فراكسيون تصميم خود را درباره هر يك از وزرا گرفته باشند؟ يا بايد در مجلس و به صورت فردي راي دهند؟ به نظر مي‌رسد كه اصل و قاعده بايد راي فراكسيوني باشد. شايد گفته شود مسووليت نمايندگي فردي است و هر نماينده خودش بايد به نتيجه برسد تا راي دهد. ولي فراموش نشود كه اگر نمايندگان در قالب‌هاي فراكسيوني متحد نباشند، قادر نخواهند بود كه اهداف خود را پيش ببرند. بنابراين تعلقات فراكسيوني نافي مسووليت فردي نيست. ضمن اينكه نمايندگان به تنهايي قادر نخواهند بود كه درباره تمام وزراي پيشنهادي تصميمي كارشناسانه بگيرند، بلكه بايد به جمع‌بندي ساير دوستان و همفكران خود كه اطلاع بيشتري در مورد وزيري ديگر دارند، اعتماد كنند. همچنان كه ديگر دوستان‌شان بايد به شناخت و آگاهي وي در مورد افراد حوزه خاص او اعتماد كنند. به علاوه تبعيت از راي فراكسيوني نافي مسووليت شخصي نيست، زيرا در فراكسيون مي‌توان تمام نظرات خود را گفت و اگر استدلال‌هاي معتبري باشد، طبعا ديگر اعضاي فراكسيون نيز آن را پذيرفته و اجرا خواهند كرد. ولي اگر كسي نتواند دوستان و همفكران فراكسيون خود را قانع كند، بديهي است كه بايد نسبت به استدلال‌هاي خود تا حدي شك كند.
با اين حال مي‌توان در مواردي نيز به صورت فردي و غيرفراكسيوني راي داد. هنگامي كه فراكسيون در مورد يكي از وزرا به اكثريت و اجماع نسبي نمي‌رسد، مي‌توان راي به او را به آراي فردي موكول كرد و نماينده برحسب اينكه در صحن علني به چه تصميمي برسد، عمل كند. بنابراين انتظار داريم كه فراكسيون‌ها جدي‌تر وارد گفت‌وگوها شوند و حضور موثر و فردي نمايندگان نيز از خلال فراكسيون‌ها عينيت يابد.