ناقضان برجام را در 5 روز شگفت زده مي‌كنيم

سارا معصومي

ايران در چند و چون اجراي برنامه جامع اقدام مشترك تغيير تاكتيك داده و استراتژي دفاع جاي خود را به حمله داده است؛ حملاتي كه همزمان با آغاز به كار دولت دوازدهم البته با همان سكانداري حسن روحاني در جامه رييس‌جمهور آغاز شد و همچنان نيز ادامه دارد. نخستين حمله را حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران هفته گذشته در صحن مجلس شوراي اسلامي انجام داد. وي به صراحت اعلام كرد كه اگر تحريم‌هاي غيرهسته‌اي ايران ادامه پيدا كند، بازگشت ايران به وضعيت پيش از حصول توافق هسته‌اي تنها چندساعت طول خواهد كشيد. هنوز تب هشدار تند و تيز حسن روحاني در محافل بين‌المللي و ديپلماتيك فروكش نكرده است كه سخناني مشابه اين‌بار از زبان علي اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي شنيده شد؛ مردي كه همگان او را با عنوان مذاكره‌كننده فني ايران مي‌شناختند و پس از به دست آمدن توافق هسته‌اي در وين در تهران براي منتقدان برجام در مجلس شوراي اسلامي قسم جلاله خورد تا باور كنند كه در نتيجه اين توافق، برنامه هسته‌اي ايران شور و نشاط خود را از دست نداده در تازه‌ترين گفت‌وگوي خود سخنان حسن روحاني درباره بازگشت چندروزه به شرايط پيش از حصول برجام را تكرار كرده است. صالحي در اين سخنان تمركز خود را بر فوايد حفظ تاسيسات هسته‌اي فردو قرار داده و با اشاره به خواسته اوليه مذاكره‌كنندگان 1+5 براي نابودي فردو تاكيد كرده است كه فردو را به نحوي در برجام تثبيت كرديم كه اگر اراده كنيم تا پنج روز مي‌توانيم غني‌سازي 20 درصد را آغاز كنيم. وي در ادامه سخنانش از طرح سازمان انرژي اتمي براي رونمايي از رآكتور مدرن اراك هم پرده برداشته است؛ رونمايي‌اي كه در حقيقت به رخ كشيدن توانمندي هسته‌اي ايران دو سال پس از حصول توافق هسته‌اي در جولاي سال 2015 است.
هشدار، پاسخ هشدار
رييس سازمان انرژي اتمي ايران كه در جريان مذاكرات هسته‌اي به مرد شماره دو كه به مصاف ارنست مونيز، وزير انرژي امريكا مي‌رفت شهره شده بود در رسانه‌هاي بين‌المللي با عنوان مخزن اسرار توانمندي هسته‌اي ايران شناخته مي‌شد لذا سخنان روز گذشته وي درباره زمان مورد نياز ايران براي بازگشت به وضعيت توانمندي هسته‌اي در راستاي غني‌سازي 20 درصد عملا با بازتاب فوق‌العاده‌اي در رسانه‌هاي بين‌المللي روبه رو شد. خبرگزاري رويترز دراين‌باره نوشت: ايران مي‌تواند به توليد اورانيوم غني‌سازي شده تا سقف 20 درصد در بازه زماني 5 روز در صورتي كه جهان توافق هسته‌اي مصوب سال 2015 را زير پا بگذارد، دست پيدا كند؛ اين توافق همان توافقي است كه حسن روحاني رييس‌جمهور ايران در سال 2015 ميلادي با شش كشور قدرتمند ديگر به آن دست يافت و قرار است كه در سايه آن برنامه هسته‌اي ايران با محدوديت‌هايي روبه‌رو شود. حسن روحاني در چند هفته اخير بر تلاش‌هاي خود براي حفاظت از اين توافق افزوده است و اين در حالي است كه واشنگتن نيز از آن‌سو همچنان بر سياست‌هاي خصمانه خود عليه ايران مي‌افزايد. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده از زمان به روي كار آمدن تاكنون چند بار تحريم‌هاي غيرهسته‌اي ايران را به بهانه فعاليت‌هاي منطقه‌اي اين كشور و همچنين آزمايش‌هاي موشكي آن تشديد كرده است. درحالي كه حسن روحاني چند روز پيش هشدار داده بود كه نياز زماني ايران براي بازگشت به وضعيت پيش از توافق هسته‌اي تنها چندساعت است، رييس سازمان انرژي اتمي ايران نيز در سخناني تاكيد كرد كه هشدار رييس‌جمهور ايران بي‌پايه و اساس نيست. علي اكبر صالحي بار ديگر در سخنان خود توجه جهانيان را به تاسيسات هسته‌اي فردو كه در زير زمين هم قرار دارد، جلب كرد. با اين وجود علي‌اكبر صالحي كه چند روز پيش حكم تمديد رياست خود بر سازمان انرژي اتمي را از رييس‌جمهور ايران دريافت كرده بود، تاكيد كرد كه اولويت اصلي ايران حفاظت از برجام است. رويترز در ادامه گزارش خود نوشته است: به دنبال توافق هسته‌اي با ايران، تهران تعداد سانتريفيوژهاي فعال خود را به‌شدت كاهش داده و در فردو تعداد 1000 سانتريفيوژ آن‌هم براي اهداف تحقيقاتي نگهداري مي‌شود. براساس متن توافق هسته‌اي، ايران نمي‌تواند تا 15 سال از زمان اجراي برجام در فردو غني‌سازي انجام دهد در حالي كه يكي از كاربردهاي غني‌سازي اورانيوم با درصد بالا توليد بمب اتمي است اما ايران همواره تاكيد كرده كه برنامه هسته‌اي اين كشور صلح‌آميز است. ميزبان هشدارهاي ايران در مورد بازگشت به شرايط پيش از برجام در حالي افزايش يافته است كه دونالد ترامپ در ماه آگوست طرح تحريم‌هاي جديد همزمان عليه ايران، كره شمالي و روسيه را به امضا رساند. ايران مي‌گويد كه اين تحريم‌ها در تناقض با اصول مندرج در برجام براي اجراي همراه با حسن نيت اين توافق است و اين در حالي است كه امريكا اين تحريم‌ها را بي‌تاثير بر اجراي توافق هسته‌اي با ايران مي‌داند. تهران و واشنگتن از 7 ماه پيش كه دولت در امريكا عوض شده يكديگر را به نقض روح برجام متهم مي‌كنند.
فاصله چندروزه ايران تا به صدا درآمدن زنگ خطرها
دونالد ترامپ در حال حاضر خود را با دو پرونده پيرامون فعاليت‌هاي هسته‌اي در جهان درگير كرده است. دو پرونده‌اي كه هرچند بسياري تلاش مي‌كنند آنها را شبيه به هم بدانند اما هم در ماهيت اصلي و اوليه و هم در جايگاهي كه قرار دارند با هم متفاوت هستند. كره شمالي يكي از بحران‌هاي اصلي امروز دستگاه سياست خارجي ايالات متحده است. پيونگ‌يانگ تاكنون چند بار دست به آزمايش‌هاي هسته‌اي زده است و اخيرا نيز واشنگتن را با حمله هسته‌اي تهديد كرده است. در اين ميان پرونده هسته‌اي ايران در وضعيت صلح با جامعه بين‌المللي به واسطه برجام قرار دارد اما باز هم اين دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا است كه تلاش مي‌كند با بهانه‌هاي واهي اين توافق را كه از منظر وي بدترين توافق تاريخ است، زير سوال ببرد. خبرگزاري آسوشيتدپرس در اين باره مي‌نويسد: «رييس‌جمهور امريكا در زمان رقابت‌هاي انتخاباتي در سال 2016 ميلادي وعده داده بود كه توافق هسته‌اي با ايران را پاره خواهد كرد و اين در حالي است كه واشنگتن با ايجاد ارتباط ميان آزمايش‌هاي موشكي تهران از يك سو و مساله برجام در حقيقت خود را به دردسر بزرگي انداخته و فشار مضاعفي را هم در اين زمينه تحمل مي‌كند. ايران در حالي تهديد به غني‌سازي اورانيوم تا 20 درصد آن‌هم در بازه زماني 5 روز كرده است كه در سايه توافق هسته‌اي سطح غني‌سازي مجاز ايران تنها سه و نيم درصد اعلام شده است. هرچند اورانيوم غني‌سازي شده 20 درصد نيز مصارف پزشكي دارد اما مسير را براي دستيابي به اورانيوم غني‌سازي شده تا 90 درصد براي توليد بمب هموار مي‌سازد. براساس همين منطق بود كه زماني كه ايران در فوريه سال 2010 غني‌سازي 20 درصد خود را آغاز كرد، زنگ خطرها در جامعه بين‌المللي به صدا درآمد. زماني كه يك كشور به فناوري غني‌سازي 20 درصد دست پيدا مي‌كند در حقيقت تنها چندماه تا توليد بمب فاصله خواهد داشت.»
 به گزارش «اعتماد» حسن روحاني پيش از اين در مراسم تحليف خود در مجلس شوراي اسلامي در حالي كه نمايندگاني از بيش از 105 كشور حضور داشتند تاكيد كرده بود كه امريكا با زيرپا گذاشتن تعهدهاي خود در برجام كه توافقي چندجانبه و بين‌المللي است در حقيقت به جهانيان نشان داد كه نمي‌توانيد انتظاري از واشنگتن براي آنكه شريكي خوب و قابل اطمينان باشد، داشته باشيد. بسياري از كارشناسان مسائل بين‌المللي نيز هشدار مي‌دهند كه اگر واشنگتن از برجام خارج شود يا به گونه‌اي رفتار كند كه عملا ايران را از برخورداري از فوايد توافق هسته‌اي محروم كند، ديگر هيچ كشوري به خصوص در اين مقطع كره شمالي به مذاكره با امريكا تن نخواهد نداد چرا كه تهران را الگوي شكست خورده‌اي از مذاكره با واشنگتن مي‌داند.
تمركز دوباره روي پارچين
براساس برنامه‌ريزي‌هاي اعلام شده از سوي واشنگتن، نيلي هيلي، نماينده امريكا در سازمان ملل بايد امروز (چهارشنبه) براي ديدار و رايزني با مقام‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي راهي وين پايتخت اتريش شود. سفري كه گفته مي‌شود در راستاي مشخص شدن چارچوب نهايي سياست كلي ايالات متحده در قبال ايران است. ركس تيلرسون، وزير خارجه ايالات متحده زماني كه براي نخستين‌بار در اواخر ماه مارس نامه تاكيد پايبندي ايران به برجام را به كنگره اين كشور فرستاد، اعلام كرد كه دونالد ترامپ براي تبيين سياست‌هاي كلي امريكا در قبال تهران كه توافق هسته‌اي را هم شامل مي‌شود از شوراي امنيت ملي خود خواسته كه معلق ماندن اجراي تحريم‌هاي هسته‌اي ايران و ميزان ارتباط آن با امنيت ملي امريكا را بررسي كند. گفته مي‌شود كه تيم شوراي امنيت ملي به اضافه تيمي از معتمدان ترامپ در كاخ سفيد كه رييس‌جمهور امريكا آنها را نيز مسوول بررسي توافق هسته‌اي كرده بايد تا ضرب‌الاجل بعدي طبق برجام براي امريكا كه اواخر ماه اكتبر است، نتيجه بازبيني سياست‌هاي خود را اعلام كنند. دونالد ترامپ چندي پيش در سخناني اعلام كرد كه بعيد است ايران به توافق هسته‌اي تا ماه اكتبر پايبند بماند و همچنين تاكيد كرد كه در ضرب‌الاجل دوم در ماه جولاي به تيم امنيتي و اطلاعاتي خود هشدار داده كه اين آخرين باري است كه نامه پايبندي ايران به توافق هسته‌اي را اعلام مي‌كند و اين تيم بايد تا ماه اكتبر دليل كافي براي عدم اعلام پايبندي ايران به برجام را پيدا كنند. برخي مقام‌هاي امريكايي نيز براي استجابت امر مافوق خود به سراغ گزينه بازديد از تاسيسات نظامي ايران رفته‌اند و ادعا مي‌كنند كه مي‌توانند از اين منظر ايران را به نقض برجام متهم كنند. در چنين شرايطي ديويد آلبرايت، بازرس سابق تسليحاتي سازمان ملل كه رياست موسسه علوم و امنيت بين‌الملل (ISIS) را برعهده دارد به همراه اولي هاينونن، معاون سابق مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در نوشتاري مشترك ادعا كردند كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بايد به تاسيسات نظامي پارچين در ايران دسترسي كامل پيدا كند. در اين نوشتار مشترك ادعا شده است كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، ابزار كافي براي تحقيق و بررسي در مورد سرپيچي‌هاي احتمالي ايران از توافق هسته‌اي را در اختيار ندارد. در بخش‌هايي از اين گزارش آمده است: برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده براي تحقيق و بررسي فعاليت‌هاي ايران در پارچين در حقيقت دست آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را براي انجام تحقيقات زميني و نمونه‌برداري از محيط بسته است. (اين در حالي است كه امريكايي‌ها همواره شك و شبهه‌هايي را در مورد فعاليت‌هاي ايران در پارچين مطرح كرده‌اند كه البته تهران نيز اين ادعاها را رد كرده است.) ايران پيش از اين نيز نمونه‌هايي را كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از محل مورد ادعا در مورد فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در پارچين خواسته بود در اختيار آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار داده بود. در بخش‌هايي از اين نوشتار آمده است كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به دليل آنچه نويسندگان عدم صدور مجوز براي بازرسي از پارچين خوانده‌اند نتوانسته تحقيقات در مورد اين سايت را به پايان برساند.
 در حالي كه در نتيجه مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 و همچنين رايزني‌هاي موازي سازمان انرژي اتمي ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، پرونده ابعاد احتمالا نظامي برنامه هسته‌اي ايران بسته شده است اما به نظر مي‌رسد كه بازرسان پيشين آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كه در جريان مشاجره‌هاي هسته‌اي ايران با غرب نيز نقش مخرب بسياري را ايفا كردند، تلاش مي‌كنند كه اين‌بار نيز در زمين دونالد ترامپ براي كنار زدن برجام توپ بزنند. ايران وجود هرگونه ابعاد نظامي در پرونده فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را تكذيب مي‌كند و مقام‌هاي سياسي و امنيتي متعدد نيز بارها اعلام كرده‌اند كه مجوز بازرسي از تاسيسات نظامي خود را نخواهند داد. با اين‌همه آلبرايت و هاينونن در نوشتار جديد خود ادعا كرده‌اند كه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بايد براي پي بردن به ماهيت برنامه هسته‌اي ايران و نيت تهران از فناوري هسته‌اي به پارچين دسترسي كامل پيدا كند. براساس برجام، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بايد تا سال هشتم يا زودتر از آن در گزارشي جامع و جمع‌بندي كلي و نهايي اعلام كند كه كليه مواد هسته‌اي موجود در ايران صرفا براي اهداف صلح‌آميز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. نويسندگان اين نوشتار ادعا مي‌كنند كه بدون دسترسي به پارچين امكان اعلام نتيجه نهايي برآوردهاي آژانس از فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران و اعلام فرارسيدن روز انتقال وجود ندارد.