جيمز متيس: با تجزيه عراق مخالفيم
حضور غير مستقيم تهران و واشنگتن در يك جبهه
يسرا بخاخ
جيمز متيس، وزير دفاع امريكا كه پيش‌تر در اردن حضور داشت روز سه‌شنبه در سفري از پيش تعيين نشده راهي بغداد شد، در حالي كه عراق يكي از مهم‌ترين عملياتهاي نظامي خود را بعد از نبرد موصل عليه داعش در شهر تلعفر آغاز كرده، اين سفر مي‌تواند از اهميت بالايي برخوردار باشد. متيس در اين سفر با حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق و مسوولان ارشد اين كشور از جمله وزير دفاع عراق و مسعود بارزاني، رييس منطقه كردستان در اربيل ديدار كرده است. وي در همان ابتداي ورود به بغداد و در جمع خبرنگاران اعلام كرد كه تمركز امريكا در شرايط فعلي بر مقابله با داعش در داخل عراق و تسلط كامل دولت اين كشور بر اراضي خود و حفظ وحدت در خاك اين كشور است. وي در اشاره ضمني به طرح بارزاني براي برگزاري همه‌پرسي جدايي منطقه كردستان از عراق افزود: واشنگتن با تلاش‌هايي كه ممكن است ثبات در عراق را برهم زده يا اين كشور را به تجزيه بكشاند مخالف است. با وجود اينكه امريكا بارها با آغاز عمليات تلعفر مخالفت كرده بود متيس در بغداد گفت كه روزهاي داعش در اين كشور معدود است؛ با اين حال هنوز همه‌چيز تمام نشده و به زودي هم تمام نخواهد شد. وي آماري هم از ميزان تلفات ارتش عراق در مقابله با داعش در نبرد موصل داد و گفت كه 1200 نظامي عراقي در اين عمليات كشته و بيش از 6 هزار نظامي زخمي شده‌اند. يك مسوول آگاه عراقي به روزنامه العربي الجديد گفته كه وزير دفاع امريكا ابتدا با فرماندهان نظامي اين كشور در عراق ديدار كرده تا از وضعيت نظامي و آخرين تحولات موجود در اين كشور آگاه شود. به گفته او بخشي از مذاكرات متيس با مسوولان عراقي درباره لزوم آزادي همه اراضي عراق و بيرون راندن داعش از الانبار، حويجه و صلاح الدين است و يكي از موضوعاتي كه متيس در ديدار با مسوولان عراقي با آنها در ميان گذاشته، مساله تامين امنيت مرزهاي عراق و قطع ارتباط داعش ميان سوريه و عراق است، به گفته او واشنگتن تاكيد دارد كه بايد ارتباط داعش با داخل سوريه و عراق قطع شود تا مبارزه با آن آسان‌تر شود. واشنگتن هم مي‌خواهد خطوط امدادي داعش از خاك سوريه به عراق قطع شود اما قطعا نمي‌خواهد نيروهاي تحت حمايت ايران در دو طرف مرز سوريه و عراق كنترل اين مناطق را در دست داشته باشند. بعد از بيرون راندن داعش از موصل، اركان مختلف نيروي مسلح عراق در عمليات بازپس‌گيري شهر تلعفر مشاركت كرده‌اند؛ مساله‌اي كه امريكايي‌ها با آن مخالف بوده و بارها تلاش كردند به بهانه مشاركت نيروهاي الحشد الشعبي به دولت عراق فشار وارد كنند و اين عمليات را به وقت ديگري موكول كنند اما چرا حضور نيروهاي الحشد الشعبي در اين عمليات كه ظاهرا مثل ديگر عملياتهاي نيروهاي مسلح عراق براي آزادي خاك اين كشور از اشغال داعش طراحي و برنامه‌ريزي شده است بايد براي واشنگتن حساسيت زا باشد، واقعيت اين است كه حضور مشاوران ايراني در كنار نيروهاي الحشد الشعبي در اين عمليات براي واشنگتن به معناي نفوذ ايران بر بخش مهمي از خاك عراق و مرزهاي سوريه است اين همان چيزي است كه چندان براي واشنگتن خوشايند نيست. از وقتي كه عمليات باز پس‌گيري اراضي عراق از داعش در پايان سال گذشته آغاز شده اخبار و گزارش‌هاي زيادي درباره فشارهاي واشنگتن بر دولت عراق منتشر شده بود كه بر اساس آن امريكا مخالف حضور الحشد الشعبي در اين عمليات‌ها به بهانه حساسيت‌هاي طايفه‌اي بوده است. منطقه مرزي عراق و سوريه شاهد رقابت منطقه‌اي و نظامي ايران و امريكا از طريق تحركات نظامي گروه‌هايي است كه مورد حمايت دو طرف است، هدف از اين رقابت به دست گرفتن كنترل اين مناطق است. در هشتم ماه مه گذشته نيروهاي الحشد الشعبي اعلام كردند كه به منطقه مرزي استان نينوا با مرز سوريه رسيده‌اند، از طرف ديگر و در خاك سوريه نيز نيروهاي ارتش سوريه و نيروهاي مقاومت و حزب‌الله لبنان تلاش مي‌كنند كه به همان منطقه مرزي برسند؛ مساله‌اي كه چالش رويارويي نيروهاي دموكرات سوريه كه تحت حمايت واشنگتن هستند با نيروهاي ارتش سوريه، مقاومت و حزب‌الله را در اين منطقه ايجاد مي‌كند. رسيدن نيروهاي الحشد الشعبي به مناطق مرز سوريه آن هم در جنگي عليه داعش را مي‌توان پيشرفت مهمي در مقابله با داعش دانست زيرا بيرون راندن داعش به تنهايي از يك منطقه مشخص خطر اين گروه را از بين نمي‌برد، بلكه بايد تمام خطوط ارتباطي و مسيرهاي امدادي به روي تروريست‌ها هم مسدود شود تا امكان تجديد قوا و انتقال ميان بخش‌هاي مختلف در خاك عراق و سوريه براي تروريست‌ها فراهم نشود. در عراق بايد مرزها از صحراي استان الانبار تا موصل در استان نينوا به روي داعش مسدود شود و براي امريكا مهم است كه همپيمانان نظامي ايران در سوريه و عراق به اين منطقه راهبردي نزديك نشوند به همين دليل است كه بارها نيروهاي ارتش سوريه را كه به گذرگاه التنف مرزي در جنوب استان دير الزور نزديك شده بودند هدف حملات هوايي خود قرار داده است و نيروهاي دموكرات سوريه موسوم به قسد هم بارها الحشد الشعبي را تهديد كرده‌اند كه براي دنبال كردن و تعقيب تروريست‌هاي داعش نمي‌توانند وارد خاك سوريه شوند. ايمن جواد التميمي، تحليلگر مسائل خاورميانه مي‌گويد كه تناقض در سياست خارجه امريكا در منطقه اينجا نشان داده مي‌شود كه هم با داعش در جنگ است هم با ايران سر دشمني دارد در حالي كه همه ارتش‌هاي منطقه را در مقابل داعش همراهي مي‌كند اما از همكاري ايران با گروه‌هاي مسلحي كه عليه داعش در جنگ هستند حمايت نمي‌كند در حالي كه كار هر دو گروه براي مقابله با داعش از اهميت بالايي برخوردار است. به عنوان مثال در نبردي كه دولت عراق در تلعفر آغاز كرده امريكايي‌ها اصرار داشتند كه نيروهاي الحشد الشعبي از اين عمليات كنار گذاشته شوند اما با توجه به اينكه نيروهاي ويژه ضد تروريسم عراق كه به وسيله امريكا آموزش ديده‌اند در عمليات فرسايشي آزادسازي موصل بخش زيادي از توان خود را از دست داده‌اند تعداد بالاي نيروهاي الحشد الشعبي در اين وضعيت به كمك ارتش عراق آمده است. در جريان عمليات نظامي ديگري هم كه در لبنان جريان دارد، با وجود اينكه ارتش و دولت لبنان بارها اعلام كرده رهبري اين عمليات را برعهده دارد اما ارتش لبنان و همپيمانان امريكايي‌اش نمي‌توانند اهميت فشاري كه حزب‌الله در آن سوي مرز بر داعش وارد مي‌كند را انكار كنند. شرايط و تحولات منطقه به گونه‌اي شده كه معادله سخت و پيچيده‌اي را براي امريكا فراهم كرده كه گهگاه به تناقض در رويكردهاي اين كشور در خاورميانه هم منجر مي‌شود. روزنامه وال استريت ژورنال هم گزارش داده كه حمله به داعش به صورت همزمان در سوريه، لبنان و عراق توجه را به سوي نوع روابط تهران و واشنگتن جلب مي‌كند. دو حمله جداگانه در عراق و لبنان عليه داعش بعد از مدت‌ها ايران و امريكا را حتي به صورت غيرمستقيم در يك جبهه واحد قرار مي‌دهد. تفاهمي در عراق ايجاد شده تا هم جنگنده‌هاي ائتلاف امريكا عليه داعش در عمليات تلعفر در اين عمليات حضور داشته باشند هم نيروهاي الحشد الشعبي به همراه مستشاران ايراني‌شان، اقدام مشابهي در لبنان صورت گرفته و از يك سو ارتش اين كشور كه مورد حمايت ايالات متحده است داعش را درخطوط مرزي خود مورد هدف قرار داده و از سوي ديگر ارتش سوريه و حزب‌الله لبنان در همان خط مرزي در حال پيشروي در برابر داعش هستند. بر اساس اين گزارش در حالي كه تهران و واشنگتن تلاش مي‌كنند نفوذ يكديگر را در منطقه كاهش دهند اما هدف مشتركي را دنبال مي‌كنند آن هم مقابله با گروه افراط‌گرايي است كه هفته گذشته چندين بار اسپانيا را هدف حملات تروريستي خود قرار داده است.
پرونده قرمز رنگ در تركيه
قرار است متيس در پايان سفرش به عراق راهي تركيه شود و در اين كشور نيز سه موضوع را مورد بررسي قرار خواهد داد. او در تركيه با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور اين كشور و مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه و نورالدين جانكلي، وزير دفاع اين كشور ديدار خواهد كرد. روزنامه يني شفق تركيه گزارش داد كه متيس در اين سفر پرونده قرمز رنگي به همراه خواهد داشت كه موضوعات مهم اين پرونده را با مسوولان تركيه در آنكارا به بحث مي‌گذارد، يكي از اين موضوعات ماجراي همه‌پرسي منطقه كردستان عراق و تلاش بارزاني براي جدايي كردستان از عراق با برگزاري همه‌پرسي در 25 سپتامبر آينده و عواقب اين تصميم‌گيري بر امنيت و ثبات خاورميانه خواهد بود. همچنين قرار است مساله همكاري براي ايجاد امنيت در خاورميانه و برطرف كردن نگراني‌هاي مشروع تركيه در خصوص پ‌ك‌ك به بحث گذاشته شود. وزير دفاع امريكا بعد از تركيه راهي اوكراين هم مي‌شود تا بر اساس گزارش‌ها بر وفاداري خود در خصوص همپيمانانش در منطقه پافشاري كند. از سوي ديگر و در زمينه ميداني نيز نيروي هوايي ارتش عراق در ادامه عمليات نظامي خود براي آزادسازي تلعفر ميزان حملات هوايي خود عليه داعش را تشديد كرده كه اين مساله آشفتگي زيادي ميان تروريست‌ها ايجاد كرده است. يحيي الرسول، سخنگوي فرماندهي عمليات مشترك عراق اعلام كرد نيروهاي عراقي و تحت پوشش نيروي هوايي در سه محور در تلعفر به پيروزي‌ها و پيشروي‌هايي دست پيدا كرده است و نيروهاي پليس و الحشد الشعبي موفق شده‌اند چندين روستا در محور شمال غرب تلعفر را آزاد كنند. در محور شرقي نيز مسير ورود تانك‌ها و خودروهاي زرهي ارتش فراهم شده با توجه به اينكه تروريست‌هاي داعش توان مقابله با تجهيزات نظامي سنگين ارتش عراق را ندارند.