انتقاد تلويحي تيلرسون از ترامپ
رييس‌جمهور از جانب خودش حرف مي‌زند
ميثم سليماني
موضع‌گيري عليه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده رفته رفته به داخل بدنه دولت امريكا نيز كشيده مي‌شود. ركس تيلرسون، وزير امورخارجه ايالات متحده در پاسخ به اين سوال كه آيا سرزنش كردن هر دو گروه پس از خشونت‌هاي شارلوتسويل از سوي رييس‌جمهور مطابق با ارزش‌هاي امريكايي است، به مجري فاكس‌نيوز گفت: رييس‌جمهور از سمت خودش صحبت مي‌كند.
كريس والاس، مجري شبكه فاكس كه روبه‌روي ركس تيلرسون نشسته بود در مورد بيانيه برخي كارشناسان سازمان ملل مبني بر محكوم كردن سخنان رييس‌جمهور از وي سوال كرد كه وي نيز گفت: من اعتقاد ندارم هيچ‌كس به ارزش‌هاي مردم امريكا شك و ترديد داشته باشد. والاس سپس در مورد ارزش‌هاي شخصي دونالد ترامپ پرسيد و عنوان كرد كه آيا او خود را از رييس‌جمهور جدا كرده است يا خير؟ تيلرسون در پاسخ گفت: من قبلا در اين خصوص صحبت كرده‌ام، من هفته پيش در بيانيه‌اي كه در وزارت خارجه ارايه دادم، نوع نگاه و ارزش‌هاي خودم را بيان كردم.
گفتني است در روز دوازدهم آگوست يك زن 32ساله كه در اعتراض به تظاهرات ضد نازيست‌ها در شارلوتسويل حضور پيدا كرده بود توسط خودروي يك پسر جوان كه پيرو ايدئولوژي نازيسم بود زير گرفته و كشته شد. اما ترامپ در يك كنفرانس خبري هر دو طرف را متهم به خشونت كرد. از طرفي او تلاش كرد تا چپ‌هاي افراطي را هم به اين دعوا بكشاند و نشان دهد كه تنها راست‌هاي افراطي و نئونازي‌ها نبودند كه به سمت خشونت رفته‌اند بلكه در طرف مقابل نيز اين خشونت وجود داشته است.
اما يك گروه از كارشناسان سازمان ملل بدون نام بردن از دونالد ترامپ، نسبت به اين شكست بزرگ در بالاترين سطح سياسي ايالات متحده اعتراض و اين نوع موضع‌گيري را محكوم كردند و خشونت نژادپرستانه را مورد انتقاد قرار دادند.
اما سخنان تيلرسون در مقايسه با ساير اعضاي كابينه، از جمله استيون منوخين، وزير خزانه‌داري كه به نوعي از ترامپ دفاع كرد بسيار متفاوت بود و عملا نظر مخالف خود را با ديدگاه ترامپ رسما اعلام كرد.
منوخين در سخناني كه در روز نوزدهم آگوست ايراد كرد، گفت: رييس‌جمهور هيچ شكل از گروه‌هاي نئونازي و ساير گروه‌هايي كه به خشونت گرايش دارند را تاييد نمي‌كند. اما تيلرسون در سخناني خطاب به كاركنان وزارت امور خارجه گفت: ما به سخناني كه نفرت پراكني ترويج مي‌دهد، به هيچ‌وجه به آن افتخار نمي‌كنيم و هيچگاه مورد پذيرش ما نيستند. كساني كه آنها را در آغوش خود مي‌گيرند، گفتمان عمومي ما را مسموم مي‌كنند و اين به كشور آسيب مي‌رساند هرچند كه ادعا مي‌كنند آن را دوست دارند. قوي‌ترين انتقاد از ترامپ در داخل دولت از سوي‌گري گوكان، مشاور اقتصادي دونالد ترامپ بود كه رييس‌جمهور به‌شدت از اظهارات وي ناراحت شد و حتي تا استعفاي گوكان نيز پيش رفت. هفته پيش گوكان در مصاحبه‌اي با فايننشيال‌تايمز گفت: دولت ترامپ در محكوم كردن گروه‌هاي متخاصم بايد بهتر عمل كند.
اما تيلرسون تنها وزيري نيست كه به صورت كاملا محتاطانه عليه رييس‌جمهور سخن مي‌گويد. جيمز متيس، وزير دفاع ايالات متحده نيز به نوعي ديگر نسبت به عملكرد دونالد ترامپ انتقاد كرد. متيس در جمع نظاميان در خصوص مسائل ايالات متحده سخن مي‌گفت و اعلام كرد كشور با مسائل زيادي روبه‌رو است اما اين مسائل در ارتش آشكار نشده است. او در ادامه افزود: فقط كافي است تا خط را نگه داريد تا زماني كه احترام و تفاهم به كشورمان بازگردد و آن را به يكديگر نشان دهيم... امريكا نياز دارد تا قدرت الهام‌بخش را بازيابد.
از سوي ديگر تيلرسون در آخرين مصاحبه خود سعي كرد اختلافات در كاخ‌سفيد را چندان نمايان نكند و هرگونه اختلاف بين ملي‌گراياني همچون استيو بنن با ساير تفكرات در كاخ سفيد را رد كرد؛ اشاره به افرادي كه به افزايش همكاري‌هاي بين‌المللي معتقدند و تجارت آزاد را حمايت مي‌كنند. اما در عمل وزارت امورخارجه تيلرسون سعي مي‌كند چارچوب سياست خارجي خود را دنبال كند.
در طول چندماهي كه تيلرسون به عنوان وزير امور خارجه امريكا فعاليت كرده است به راحتي اين دوره را مي‌توان متفاوت از دوره‌اي دانست كه او مديريت اكسون موبيل را بر عهده داشته است. او در صحنه جهاني تلاش‌هايي را براي مقابله با اختلافات منطقه خليج فارس انجام داد تا بتواند اختلاف قطر با كشورهاي عربي را حل كند، هرچند كه در ابتداي بحران توييت‌هاي بدون برنامه‌ريزي ترامپ كارها را بسيار خراب كرده بود. از طرفي اگر مي‌خواستيم تيلرسون را در قامت رييس سابق اكسون موبيل ببينيم او از جمله مخالفان معاهده پاريس شناخته مي‌شد اما برخي شواهد حاكي از آن است كه دخالتي در خروج ترامپ از معاهده تغييرات اقليمي پاريس نداشته و حتي به نظر مي‌رسد از اين موضوع راضي نبوده است. نشانه آن را هم مي‌توان در عدم حضور تيلرسون در سخنراني ديد كه ترامپ در آن اعلام كرد كه از توافقنامه پاريس خارج مي‌شود و وزارت خارجه نيز هيچ توضيحي در خصوص عدم حضور در اين سخنراني نداد و هيچ اعلاميه‌اي نيز در اين خصوص صادر نكرد.
تيلرسون نيز تلاش كرده تا درجه اهميت اين اقدامات را كاهش دهد و تاثيرات آن را نيز خنثي كند. در طول ماه‌هاي اخير به خصوص در ماه جولاي مباحثي مطرح شد كه تيلرسون قصد دارد از وزارت خارجه خارج شود و اختلافات فراواني با دونالد ترامپ دارد. اما پس از بازگشت از تعطيلات ماه جولاي سخنگوي وزارت خارجه اعلام كرد كه روابط ميان ترامپ و تيلرسون خوب است و از كار خود بسيار خوشحال است. اما نظرات تيلرسون در روز يكشنبه نشان داد كه شكاف سياسي ميان ترامپ و تيلرسون در حال عميق‌تر شدن است و اين شكاف به نظر مي‌رسد در حال افزايش است.
اصلاحيه 25 در اصل چهارم قانون اساسي امريكا
در طول روزهاي اخير دونالد ترامپ سعي كرده است با حمله به برخي سناتورهاي جمهوريخواه و حمله به سناي امريكا خود را هرچه بيشتر به پايگاه راي خود نزديك‌تر كند زيرا مي‌داند كه روز به روز محبوبيت او در حزب كاهش مي‌يابد و هر لحظه ممكن است با اقدامي عليه خود از سوي حزب مواجه شود. از همين رو نياز او به پايگاه راي و حاميان خود به‌شدت احساس مي‌شود. از طرفي در كاخ سفيد شرايط به نحوي است كه حتي چيدمان و سنگيني افراد در حال تغيير است. افرادي كه رفته‌رفته در كاخ سفيد قدرت مي‌گيرند ديگر از جمله نزديكان دونالد ترامپ در زمان انتخابات نيستند. جمهوريخواهان سنتي قدرت‌شان در كاخ سفيد گسترش پيدا مي‌كند و جان كلي ژنرال بازنشسته كنترل امور در كاخ سفيد را با اخراج افرادي مانند بنن و اطرافيان وي بيشتر به دست مي‌گيرد. با اين حال موضوعي كه اكنون بيشتر قوت مي‌گيرد اين است كه چه آينده‌اي پيش روي ترامپ خواهد بود. شايد با مطرح شدن ديدگاه او نسبت به نژادپرستي گزينه‌ها براي ماندگاري ترامپ تا پايان دوره كاري خود محدود‌تر مي‌شود. اما با توجه به موضع‌گيري‌ها و انتقادهاي تلويحي اعضاي كابينه ترامپ از شخص رييس‌جمهور و طيفي كه كابينه را تشكيل داده‌اند يك گزينه بيش از هر زماني به ذهن متبادر مي‌شود كه هيچگاه در امريكا اتفاق نيفتاده است. اصلاحيه 25 در اصل چهارم قانون اساسي امريكا بر اين موضوع تاكيد دارد كه اگر معاون اول رييس‌جمهور بتواند نامه‌اي را بر عدم كفايت رييس‌جمهور براي اداره امور از نصف كابينه و عوامل اجرايي در كاخ سفيد گردآوري كند و آن را به رييس مجلس نمايندگان ارايه دهد بلافاصله رييس‌جمهور عزل خواهد شد و قدرت به معاون اول انتقال خواهد يافت. هرچند اين موضوع اندكي دور از ذهن به نظر مي‌رسد اما نمي‌توان هيچ فرضي را در شرايط كنوني امريكا غيرممكن دانست و شايد بايد براي نخستين بار در تاريخ امريكا شاهد استفاده از اين بند قانون اساسي امريكا باشيم. در حال حاضر بيش از هر زماني نقش مايك پنس به عنوان معاون اول مي‌تواند بسيار پررنگ‌تر از هر معاون اولي در تاريخ امريكا باشد.