نگاهي به آثار چيدمان پنجمين نمايشگاه «هنر براي صلح»
سازوكار تعامل در اثر تجسمي
نگين احتشاميان
ظرفيت‌هاي رسانه‌هاي جديد بخشي از آثار ارايه شده در پنجمين نمايشگاه «هنر براي صلح» در قالب چيدمان‌هايي شكل گرفته‌اند كه در ميان آثار اين مجموعه هم به لحاظ ويژگي‌هاي بصري و هم شيوه‌هاي اجرايي به گونه‌اي متمايز جلوه مي‌كنند. بخشي از اين تمايزها با كاركرد رسانه‌اي اين دسته از آثار در ارتباط است كه ظرفيت‌هاي مضاعفي به اين تجربه‌ها مي‌بخشد. به جز كاركردهاي بصري كه بخشي از ظرفيت‌هاي اين دسته از آثار را شكل مي‌دهد، جنبه‌هاي تعاملي و درگير كردن مخاطب هم در چنين آثاري بيش از ديگر رسانه‌هاي تجسمي كاركرد پيدا مي‌كند. همين برخورداري از ارتباط بي‌قيدوبند مخاطب با اثر به عنوان كاركردي كه شكل‌هاي متفاوتي از انتقال مفاهيم را امكان‌پذير مي‌كنند، قادر خواهند بود تا ابعاد تازه‌اي هم به نحوه ارتباط اثر هنري و مخاطب ببخشند. به اين ترتيب اگرچه ممكن است درگير شدن مخاطب در سازوكار بده و بستان با اثر هنري در عرصه‌اي متفاوت از ارتباط‌ها معني پيدا كند اما همين تفاوت در نحوه ارتباط زواياي ديگري از معاني را هم مي‌تواند شكل دهد. در چنين ارتباطي همان طور كه گفته شد ممكن است به جاي يك نوع بده بستان رفت و برگشتي ميان اثر و مخاطب تنها شريك شدن در اجراي يك ايده ذهني به ميان بيايد. اينكه آثاري از اين دست هر يك تا چه اندازه در پياده‌سازي كاركردهاي مورد اشاره به موفقيت دست پيدا كرده‌اند در ارتباط مستقيم با هدفمندي در بهره بردن از اين كاركردها از سوي هنرمند است و ديگر اينكه بايد ديد آثاري از اين دست تا چه اندازه در نزديك شدن به هدف‌گذاري عمده اين نمايشگاه از ظرفيت‌هاي رسانه‌اي به درستي بهره برده‌اند.
آنچه از پيش معين است، اين دسته از آثار نمايشگاه «هنر براي صلح» هر يك به شكلي متفاوت سعي در نزديك شدن به مضمون اين رويداد و نحوه برقراري ارتباط و به اشتراك گذاشتن ايده با مخاطب را دنبال كرده‌اند. آثار چيدمان‌محور اين نمايشگاه كه غالبا در نمايشگاه در نزديكي با ويژگي‌هاي حجمي اثر تجسمي شكل گرفته‌اند به ميزان مختلفي هم از تعامل‌هاي فيزيكي و ذهني بهره برده‌اند.
يكي از اين آثار كه صفحه بازي شطرنج را ايده توليد هنري قرار داده و با يكدست كردن تمام اجزاي اين بازي از صفحه تا مهره‌ها، ضمن آشنايي‌زدايي از تصوير هميشگي در تضاد با تقابل مهره‌ها و خانه‌هاي سفيد و سياه شطرنج مفهوم مورد نظر نمايشگاه را به شكلي سهل‌الوصول‌تر با مخاطب شريك مي‌شود. اثري ديگر اينستاليشن حجمي از توري فلزي در هم پيچيده‌اي است كه نگاهي انتقادي را دنبال مي‌كند و مفهوم مورد اشاره نمايشگاه را تفكري آسيب‌پذير و نيازمند مراقبت معرفي مي‌كند. چيدماني ديگر با استعاره قاليچه‌‌اي در جايگاه زمين، پيكرك‌هاي هم شكل و هم‌اندازه اما در رنگ‌آميزي متفاوت را در جهت خلق فضايي از همزيستي شادمانه به كار مي‌گيرد. پيكرك‌هاي تعبيه شده در اين اثر از طرف هنرمند اگرچه در صف‌آرايي منظمي استقرار يافته‌اند، اما در صورت تمايل مخاطب به حركت دادن آنها و قرار دادن‌شان در آرايشي ديگر هم اين همزيستي را با خدشه مواجه نخواهد كرد.
ديگر آثار چيدمان‌محور پنجمين نمايشگاه «هنر براي صلح» نيز هر يك به ميزان مختلفي از كاركردهايي چون دعوت به تعامل مخاطب با اثر بهره مي‌برند. يكي از آثار كه در اين مجموعه مشخصا كاركردي تعاملي را در پيش مي‌گيرد، چيدماني از پايه پارتيتور موسيقي و موشك‌هاي كاغذي حروف‌نگاري شده است كه طبق دستورالعملي به سمت يك صفحه شيشه‌اي پوشيده از حروف نشانه‌گيري مي‌شوند. در اين اثر معنا و مفهوم نوشتارها است كه ارتباط با مضمون نمايشگاه را برقرار مي‌سازند. در يك نگاه كلي به نظر مي‌رسد رسانه‌هاي جديد از جمله چيدمان‌ها در اين نمايشگاه نيز توانسته‌اند دست‌كم در رنگارنگي تجربه‌هاي تجسمي حول مضمون نمايشگاه نقش قابل توجهي بازي كنند؛ آثاري كه به ويژه در به اشتراك‌گذاري ايده‌ها با مخاطب اشكال تازه و متفاوتي را جست‌وجو مي‌كنند.