نمايشگاهي متهورانه با لهجه ايراني- ايتاليايي

جزيره زيباي كاپري در جنوب ايتاليا براي چهارمين سال متوالي ميزبان نمايشگاه تجسمي بين‌المللي شده است، نمايشگاهي با شركت هفت هنرمند ايراني با همكاري مجموعه گالري آرت‌سنتر. كاپري، ورودي خليج ناپل است و سفر به اين شهر تنها با قايق و كشتي ممكن است و منبع درآمدش گردشگري است. از اين رو مدتي است بر آن شده از نسخه موفق ونيز رونويسي كند و با ميزباني از هنرمندان، توجهات توريست‌هاي فرهنگي را بيش از پيش به خود جلب كند. اين ايده‌اي است كه شهردار كاپري تمام‌قد پايش ايستاده، همچنان كه در هنگام برپايي نمايشگاه مشترك ايراني- ايتاليايي در اين جزيره در متن جريانات حضور داشت و براي افتتاحيه سخنراني هم كرد. كاپري داراي آثار باستاني زيادي متعلق به ماقبل تاريخ و امپراتوري رم است، از جمله خرابه‌هاي ۱۲ ويلاي ساخته شده توسط امپراتور تيبريوس كه 10 سال در كاپري حكومت كرده بود. در اين ميان دير خيره‌كننده چرتوزا دي سن جكومو شهرتي جهاني دارد، ديري كه همواره دل‌نگراني‌ها مبني بر احتمال فرسودگي و تخريبش خبرساز بود. اين دير در اقدامي پيشرو به موزه هنرهاي تجسمي بدل شد و بسياري معتقدند اين گونه بهتر حفظ مي‌شود؛ نكته‌اي كه مي‌تواند قابل توجه دوستداران ميراث فرهنگي در ايران باشد كه مخالف اجراي هرگونه رويداد هنري در اين اماكن هستند.
اين روزها اين دير موزه، ميزبان آثار تجسمي است كه قرار است پلي باشند ميان ديروز و امروز؛ نمايشگاهي با عنوان كنجكاوي‌برانگيز «ضمير و مضمون» كه تا 31 سپتامبر هم داير است و مواجهه هنري ايراني- ايتاليايي تمام عيار است. بازتاب خبري وسيع اين رويداد در ايتاليا هم نشان مي‌دهد اين همنشيني و مقايسه هنر اين دو كشور به خصوص ميزان وفاداري هنر امروز آنها به اصالت‌هاي بصري ديروز تا چه اندازه مهم است. اين نمايشگاه با حضور هنرمنداني همچون افتر آل، فيليپو چنتناري، فابريتزيو كوتونيني، پاملا ديامانته، پيرپائولو ليستا، جواني ترميني و چيرو ويتال از ايتاليا و عليرضا سعادتمند، فيروزه اخلاقي، محمدهادي فدوي، شهرام كريمي، عليرضا كريم‌پور، سحر صالحي و امير بختيار سنجابي از ايران به تعبير رسانه‌هاي ايتاليايي به گفت‌وگوي شرق و غرب و فراتر از آن تمدن شرق و غرب تلقي شده است. موزه چرتوزا دي سن جكومو اين نمايشگاه خاص را از دو مركز هنري دارد كه سال‌هاست فراي مرزهاي كشورشان هنر مدرن و معاصر كشورشان را تبليغ و تبيين مي‌كنند. اما در سوي ديگر اين ماجرا مجموعه گالري‌هاي آرت‌سنتر از ايران است. اين مجموعه شامل نگارخانه هنر تهران، نگارخانه ملك و شركت نگارخانه پاسارگارد در حوزه مديريت فرهنگي و هنري از سال 1375 فعاليت خود را آغاز كرده و در 20 سال گذشته نمايشگاه‌هاي مفاخر هنري كشور و همچنين استعداديابي هنرمندان جوان و ارايه آثار آنها را در عرصه ملي و بين‌المللي برگزار كرده است. از جمله برگزاري رويدادهاي ويژه فرهنگي هنري اين گالري‌ها برگزاري مراسم فصلي مروري بر آثار پيشگامان نوين هنر معاصر ايران و برگزاري بزرگداشت‌ها و تجليل مفاخر فرهنگ و هنر ايران و... بود كه با حضور صاحبنظران فرهنگ و هنر ايران و كشورهاي ديگر مانند رياست سازمان ملل متحد و... همراه بوده است. حالا به بهانه نمايشگاه «ضمير و مضمون» اين دو مركز در مسير راه ابريشم به هم پيوسته‌اند و نمايشگاه حاضر را آغاز يك همكاري بلندمدت تلقي مي‌كنند. وحيد ملك، مدير مجموعه گالري‌هاي آرت سنتر، در ضيافتي كه براي برپايي نمايشگاه «ضمير و مضمون» در موزه چراتوزا دي سن جكومو برگزار شده بود در صحبت‌هايش به همين موضوع اشاره كرد: «تفاوت هميشه وجود داشته و بخش لاينفك زندگي است. اما اگر پوسته ظاهري را كنار بزنيم به اشتراكات فراوان بين اين دو ملت پي خواهيم برد. سابقه دادوستد فرهنگي ميان اين دو كشور باستاني به هزاره دور ايران، عصر اشكاني در زمان‌هاي 226 تا 227 پيش از ميلاد مسيح و امپراتوري رم مي‌رسد تا آنجايي كه به هنر معاصر ايران نيز مربوط است از قرار هنر ايتاليا بيشترين سهم را در بخش هنرمندان مدرن ايران داشته است. از كمال‌الملك و ابوالحسن صديقي گرفته تا بهمن محصص، بيژن بصيري و بسياري ديگر از هنرمندان‌مان در ايتاليا روزگاراني گذرانده‌اند و حضور مدرسه ايتاليايي‌ها در تهران هم بر اين آمد و شد فرهنگي تاكيد موكد دارد.» ملك در صحبت‌هايش با اشاره به اينكه ايران و ايتاليا، مظهر دو تمدن شرق و غرب قرابت‌هاي فرهنگي بسياري دارند، توضيح داد: «ايران و ايتاليا كشورهاي نوين و داراي ملتي كهن هستند و اين كهن بودن همراه با احساسات مشترك دو ملت را به هم نزديك كرده است. به قول سفير سابق ايتاليا در ايران، ايران و ايتاليا دو مهد فرهنگ و تمدن در دو منطقه خاورميانه و مديترانه سهم بسزايي در ارتقاي سطح فرهنگ جوامع پيراموني خود داشته‌اند. احساس ايشان حاكي از اين است كه ايتاليايي‌ها، ايراني‌هاي اروپا و ايراني‌ها، اروپايي‌هاي خاورميانه هستند و اگر قرابت و نزديكي ملت‌هاي دنيا مانند ايران و ايتاليا باشد، بيشتر دشمني‌ها به دوستي و صلح تبديل مي‌شود.» روزلبا گاروتزو، بنيانگذار بنياد گاروتزو ديگر سخنران اين مراسم اما ترجيح داد از مشكلاتي بگويد كه بر سر راه برگزاري اين نمايشگاه بود: «مشكلات بسياري بر سر راه اين نمايشگاه بودند كه با آشنايي با آقاي وحيد ملك كه همچون ما عاشق هنر و همكاري‌هاي بين‌المللي است، حل شدند. به حق مي‌توان گفت كه اين نمايشگاه نمونه‌اي است از همياري ميان بخش دولتي و خصوصي، نهادهاي ملي و محلي، كشورهايي با مختصات متفاوت و ميل همكاري با نام فرهنگ و هنر. اجازه دهيد ديگر هنرمندان با آثارشان با ما سخن بگويند.» پاتريتزيا دي مجو، مدير موزه چرتوزا دي سن جكومو هم در اين مراسم سخنراني كرد. او با اشاره به محل برگزاري اين نمايشگاه گفت: «چرتوزا دي سن جكومو يكي از شاخص‌ترين بناهاي قطب موزه‌اي كمپانيا، بار ديگر درهايش را به روي هنر معاصر مي‌گشايد، با اين اعتقاد كه درهم‌آميزي اين ابنيه با هنر امروز، در صور مختلف خود، باعث شود بيشتر شناخته شده و بنابراين بهتر محافظت شود. نمايشگاهي كه از طرف «بنياد گاروتزو براي هنرهاي تجسمي» با همكاري قطب موزه‌اي كمپانيا امسال ارايه مي‌شود به چهارده هنرمند اختصاص دارد كه در ايران و ايتاليا كار مي‌كند و آثارشان ضمير (فكر، گذشته) و مضمون، (بدن، حال) را در ارتباط قرار مي‌دهند.» او با اشاره به موضوع اين نمايشگاه توضيح داد: «ضمير و مضمون بيان گذشته و شهادت حال است. از ديد تيزبيني كه گاهي سر دل ناگراني و اعتراض- به خصوص در مورد ايتاليايي‌ها- يا نگاه به گذشته، همچون مظهر و منبع الهام و ارتباط با بيان هنري سنتي كه هنوز قوي است- و در اينجا منظورم ايراني‌هاست- همچون هنر بافندگي، مينياتور، نوشتار، كه هنر تزييني يا خطاطي كه در طرح فشرده رنگ‌ها در برخي از كارها ديده مي‌شوند.» جهانبخش مظفري، سفير ايران در ايتاليا ديگر سخنران اين مراسم بود: «اگر موضوع تداوم را به عنوان يكي از عوامل مهم در روابط ميان كشورهاي در نظر بگيريم، بايد اين نكته را متذكر شويم كه روابط ميان ايران و ايتاليا طولاني‌ترين و با دوام‌ترين در تاريخ روابط ايران با ديگر كشورها هستند. اين تداوم به حدي است كه برخي محققان بر اين باورند كه تاريخ روابط ميان اين دو كشور با تاريخ روابط شرق با غرب برابري مي‌كند و با آن منطبق است.» آنتيمو چزارو، معاون وزير فرهنگ ايتاليا نيز در اين مراسم نقاشيخط ايرانيان را تحسين كرد: «چه خوب است كه ايراني با اين گونه هنري، هويت دير سال خود را به شكل معاصر تجلي مي‌بخشند. اميدوارم هنرمندان ايتاليايي هم با چنين خلاقيت‌هايي فرهنگ غني ديروزمان را به امروز پيوند زنند.» جوواني دمارتينو، شهردار كاپري و اكبر قولي، رايزن فرهنگي ايران در ايتاليا هم ديگر سخنرانان اين مراسم بودند.