نزديك‌كردن رياض به بغداد، مقابله با ايران در منطقه

گروه جهان| ركس تيلرسون، وزير امور خارجه ايالات متحده تور ديپلماتيك جديد خود را از روز گذشته آغاز كرده است. تور يك هفته‌اي كه خاورميانه، جنوب آسيا و سرانجام اروپا را دربرمي گيرد. رياض، دوحه، اسلام‌آباد، دهلي‌نو و ژنو به ترتيب نقش ميزباني از شصت و نهمين رييس دستگاه ديپلماسي ايالات متحده را برعهده خواهند داشت. تيلرسون روز گذشته پس از ورود به رياض تنها در يك شام كاري با حضور عادل الجبير، وزير خارجه عربستان سعودي شركت كرد. به گزارش رويترز، مساله حضور ايران در سوريه و كمك ايران به دولت مركزي در عراق براي مبارزه با داعش كه منجر به محبوبيت بيشتر ايران در عراق شده دو نگراني مشترك ميان رياض و واشنگتن به شمار مي‌روند. همزمان پرونده يمن نيز يكي از پرونده‌هايي است كه بر اعتبار سياسي عربستان سعودي در منطقه تاثير بسيار زيادي گذاشته و از سوي ديگر ايران نيز از سوي عربستان سعودي متهم به حمايت از حوثي‌ها در يمن شده است. برخي از منابع امريكايي مي‌گويند كه ايالات متحده، عربستان سعودي را براي پايان دادن به بحران امنيتي و سياسي در يمن تحت فشار قرار خواهد داد.  براساس بيانيه وزارت امور خارجه امريكا، تيلرسون در نخستين جلسه شوراي همكاري عراق و عربستان سعودي كه در رياض برگزار مي‌شود شركت خواهد كرد. در رسانه‌هاي عربي حضور وزير امورخارجه امريكا در جلسه اين شورا كه براي نخستين‌بار در تاريخ رابطه عربستان – عراق از 2003 ميلادي تاكنون برگزار مي‌شود، بازتاب بسياري پيدا كرده است. برخي از رسانه‌هاي خبري از نقش ميانجي‌گري تيلرسون ميان رياض و بغداد خبر داده‌اند. دو كشور كه از زمان حمله امريكا به عراق در سال 2003 ميلادي رابطه ديپلماتيك چنداني با هم نداشتند در چندماه اخير مسير عادي‌سازي رابطه را آغاز كرده‌اند. نخستين نشست همكاري‌هاي مشترك ميان عربستان و عراق چهارماه پس از آن برگزار مي‌شود كه دو طرف موافقت كردند براي توسعه همه‌جانبه روابط برحجم همكاري‌هاي دوجانبه بيفزايند. همزمان با سفر تيلرسون به رياض، حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق نيز به همراه هياتي عاليرتبه شامل 10 وزير و 60 مشاور وارد رياض شد. همزمان با سفر حيدرالعبادي به عربستان سعودي، خالد فالح، وزير نفت عربستان سعودي در راس هياتي بلندمرتبه به عراق سفر كرد و در ديدار با مقام‌هاي كشور ميزبان خواهان همكاري اقتصادي بيشتر ميان رياض و بغداد شد. وي همچنين تاكيد كرد كه دو كشور مي‌توانند در راستاي بالابردن بهاي جهاني نفت با هم همكاري كنند. فالح با سخنراني در نمايشگاه بين‌المللي بغداد به نخستين مقام سعودي بدل شد كه در چنددهه گذشته در عراق سخنراني رسمي داشته است. فالح در بخش‌هايي از سخنان خود ابراز اميدواري كرد كه كميته مشترك تشكيل شده ميان دو كشور به اجرايي شدن برنامه‌هاي دو كشور براي توسعه همكاري‌هاي اقتصادي سرعت بيشتري ببخشد. عربستان سعودي اميدوار است كه با توسعه رابطه اقتصادي با عراق بتواند ميان تهران و بغداد فاصله ايجاد كند. عربستان سعودي تلاش مي‌كند با نزديك شدن به عراق از نفوذ ايران در اين كشور بكاهد و اين سياستي است كه دولت دونالد ترامپ نيز در راستاي مهار نقش منطقه‌اي ايران دنبال مي‌كند. سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا در جريان نشست خبري چند روز گذشته خود در اين باره گفت: ايران هميشه يك نگراني براي امريكا بوده است. حضور ايران نه فقط در عراق بلكه در كل منطقه براي امريكايي‌ها يك دغدغه بوده است. درهمين راستا ما از توسعه رابطه ميان عربستان سعودي و عراق استقبال مي‌كنيم.  درديدار تيلرسون با ملك سلمان، پادشاه سعودي نيز سوژه‌هاي روي ميز مساله يمن و مسائل منطقه‌اي و دو جانبه ديگر خواهد بود. مقصد بعدي وزير امور خارجه امريكا دوحه، پايتخت قطر خواهد بود. وي در مدت زمان حضور در دوحه با مقام‌هاي سياسي اين كشور و همچنين نيروهاي نظامي امريكايي مستقر در قطر ديدار خواهد كرد و گفته شده است كه سوژه ديدار وي با هموطنان يونيفورم پوشش در پايتخت قطر مبارزه با تروريسم خواهد بود. تيلرسون در حالي به رياض و دوحه مي‌رود كه تنش در شوراي همكاري خليج فارس ميان قطر از يك سو و عربستان، امارات و بحرين از سوي ديگر همچنان ادامه دارد. دولت امريكا پس از اشتباه فاحش دونالد ترامپ در هواداري از عربستان در اين مناقشه، در مسير تصحيح رويكرد خود گام برداشت و در چندماه گذشته فاصله خود با قلب اين بحران را حفظ كرده و البته موفق به گشايشي در آن هم نشده است. تيلرسون در گفت‌وگويي كه اخيرا با بلومبرگ داشت عربستان سعودي، امارات، بحرين و مصر را براي عدم پيشرفت در پرونده بحران در شوراي همكاري خليج فارس مقصر شناخته بود.
ايران يكي ديگر از مهم‌ترين سوژه‌هايي است كه هم در رياض و هم در دوحه بر روي ميز كار رايزني‌هاي مقام‌هاي ميزبان با مهمان خواهد بود. عربستان سعودي و امارات دو كشوري بودند كه پس از نطق اخير دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده درباره سياست جامع امريكا در برابر ايران از آن حمايت كردند و ملك سلمان در گفت‌وگوي تلفني با ترامپ اعلام كرد كه رياض حاضر است به واشنگتن در آنچه كه مهار نفوذ ايران در منطقه خواند، كمك كند. در پرونده تنش در داخل شوراي همكاري نيز قطع رابطه با ايران يكي از پيش شرط‌هاي مخالفان قطر براي عادي‌سازي رابطه بود. در چنين شرايطي كه ترامپ عزم خود را براي تحت فشارقراردادن ايران در سه حوزه اجراي سختگيرانه برجام، فعاليت‌هاي منطقه‌اي و آزمايش‌هاي موشكي ايران جزم كرده است عربستان و برخي از كشورهاي تابع وي در جهان عرب و اسلام دوشادوش رژيم اسراييل سوژه جديدي براي پيشبرد طرح‌هاي ضدايراني خود و تعريف پروژه ايران هراسي جديد يافته‌اند. تيلرسون پس از گشت و گذار در دو كشور حاشيه شوراي همكاري خليج فارس، راهي نخستين سفر وزير امور خارجه امريكا در دولت جديد به جنوب آسيا مي‌شود. وي پيش از آغاز تور ديپلماتيك خود در سخنراني با عنوان تعريف رابطه امريكا با هندوستان تاكيد كرد كه رابطه واشنگتن با دهلي نو بايد تنوع بيشتري پيدا كند. وي در اين سخنراني از پاكستان خواست كه براي مبارزه با تروريسم و گروه‌هاي تروريستي جدي‌تر وارد ميدان شود. البته بخش عمده سخنان وي در اين سخنراني به تاكيد بر لزوم تقويت رابطه هند و امريكا اختصاص پيدا كرد. در اسلام‌آباد، تيلرسون با مقام‌هاي ارشد اين كشور ديدار خواهد كرد كه سوژه اين ديدارها نيز دغدغه‌هاي مشتركي خواهد بود كه واشنگتن و اسلام‌آباد با هم دارند. 24 اكتبر روز حضور تيلرسون در دهلي نو خواهد بود. شايد بتوان گفت كه حضور در هند در ميان كشورهايي كه در اين تور ميزبان تيلرسون هستند معناي ديگري دارد. امريكا به دنبال تعميق رابطه استراتژيك واشنگتن – دهلي نو است تا از اين طريق بتواند قدرت چين را تا حدودي مهار كند. نارندرا مودي، نخست‌وزير هندوستان در ماه ژوئن مهمان دونالد ترامپ در كاخ سفيد بود و گفته مي‌شود كه در جريان سفر تيلرسون نيز دو طرف بحث‌هاي بيشتر در مورد سوژه همكاري‌هاي مطرح شده در ديدار ماه ژوئن درواشنگتن را دنبال خواهند كرد. در ژنو نيز وزير امور خارجه ايالات متحده با كميسيونرهاي سازمان ملل در امور پناهندگان، نمايندگان صليب سرخ درباره بحران‌هاي انساني در سطح بين‌المللي ديدار و مذاكره خواهد كرد.