يك روي سكه فوتبال قهرماني، شهرت و ثروت بازيكنان آن است و روي ديگر سكه مرگ ناگهاني دوران حرفه‌اي يك بازيكن به واسطه مصدوميت‌هاي ناشي از تمرين يا بازي. در تاريخ فوتبال جهان فوق ستاره‌هاي زيادي را مي‌شناسيم كه در عين نبوغ سرشار و در اوج موفقيت به واسطه يك مصدوميت ناگهاني به پايان دوران حرفه‌اي‌شان رسيدند و مجبور شدند بازي كردن را براي هميشه كنار بگذارند. شايد در اين گروه رونالدوي برزيلي، مشهورترين بازيكني باشد كه به واسطه مصدوميت‌هاي پي در پي زانو با وجود درخشش بي‌نظيرش در زمين بازي، مجبور شد زمان زيادي را خارج از زمين بازي بگذراند و در نهايت هم از فوتبال حرفه‌اي با مصدوميت خداحافظي كرد. گروهي ديگر هم در اين بين وجود دارند كه هر چند مصدوميت منجر به اتمام دوران حرفه‌اي‌شان نشد اما تاثير بسزايي در كيفيت فني بازي آنها گذاشت. در ايران مي‌توان از محرم نويد كيا به عنوان فوق‌ستاره‌اي كه مصدوميت‌هاي پياپي زانو به عمر فوتبال حرفه‌اي‌اش آسيب زد، اشاره كرد. مصدوميت‌هاي زانو در اين بين شايد از جدي‌ترين نوع مصدوميت‌ها بودند كه تا همين چندسال پيش رخ دادن‌شان منجر به اتمام دوران حرفه‌اي يك بازيكن مي‌شد. هر چند اين روزها با پيشرفت علم تمرين و ورزش از تعداد اين نوع مصدوميت‌ها كاسته شده و همچنين معمولا بازيكنان بعد از سپري كردن يك دوره نقاهت به زمين بازي برمي‌گردند اما با اين وجود مي‌تواند لطمه جدي به كيفيت حرفه‌اي بازيكنان فوتبال بزند. از اين رو تصميم گرفتيم با دكتر عليرضا مناجاتي، مدير دپارتمان علوم ورزش و پزشكي باشگاه ميل‌وال انگلستان كه متخصص آسيب‌هاي زانو و نحوه جلوگيري از آن است گفت‌وگو كنيم. دكتر مناجاتي دوره فوق ليسانس خود را در رشته Strength and Conditioning در دانشگاه گرينيچ با رتبه ممتاز به پايان رساند و بعد از آن هم موفق شد ماه گذشته در همين دانشگاه از رساله دكتراي خود در زمينه Hamstring and ACL injury prevention تحت نظارت دكتر فرناندو ناكريو دفاع كند.
شما يكي از ايرانيان موفق در انگلستان هستيد كه حوزه كاري‌تان نو و پر از ايده‌هايي است كه خودتان طراحي كرديد. اين اتفاق در فوتبال افتاده است و براي همين جذاب‌تر است. مدير دپارتمان علوم ورزش و پزشكي دقيقا چه نقشي در يك باشگاه حرفه‌اي فوتبال دارد؟
محققين علوم ورزش و پزشكي جزو مهم‌ترين اعضاي فني باشگاه‌هاي فوتبال هستند و وظيفه آنها شامل برنامه‌ريزي نوع تمرينات، زمان‌بندي، مدت و شدت تمرين است. همچنين آنها مسوول نظارت بر روند بهبود و ريكاوري بازيكنان مصدوم هستند. تحليل وضعيت بدني و نحوه عملكرد آنها در زمين از ديگر وظايف كليدي محققين ورزش است. نقش من در باشگاه نظارت بر نحوه اجراي برنامه جامع عملكرد بازيكنان حرفه‌اي فوتبال در باشگاه است كه مسير تكامل بازيكنان از سنين پايه تا تيم اول را شامل مي‌شود. اين برنامه‌ها بر اساس سرفصل‌هايي كه فدراسيون فوتبال انگلستان ارايه مي‌كند، تهيه و اجرا مي‌شود.
شما تجربه حضور در فوتبال ايران هم داريد و سال‌ها مشغول به كار بوديد. تفاوت‌هاي استراتژيك فوتبال ايران با انگلستان در چيست و به چه موضوعاتي در ليگ‌هاي فوتبال انگلستان توجه مي‌شود؟
در ايران اكثر كارها در زمين بازي انجام مي‌شود و مراقبت از روند عملكرد بازيكنان منوط به تمرينات و مسابقه است. در حالي كه اينجا شايد به اندازه دو برابر زماني كه در زمين بازي وقت صرف مي‌شود بايد براي تحليل داده‌هاي ناشي از آن در دفتر كار وقت صرف كنيد. تحليل اين داده‌ها زمينه برنامه‌ريزي‌هاي بعدي است و اهميت آن كمتر از تمرينات و خود مسابقه نيست.
يكي از مشكلات مهم در فوتبال ايران و حتي دنيا، بحث رباط صليبي و پاره شدن آن است. چطور به راه‌حلي براي پيشگيري از اين مصدوميت شايع در ورزش رسيديد؟
رباط صليبي يكي از چهار رباط در زانو است كه تقريبا مي‌توانم بگويم بيشترين آمار مصدوميت زانو به اين رباط مربوط است. مصدوميت رباط صليبي مي‌تواند از شش الي دوازده ماه بازيكن را از تمرين و مسابقه دور كند و مهم‌ترين نكته‌اي كه بايد در موردش اشاره كنم اين است كه به محض تجربه نخستين مصدوميت رباط صليبي آمار ساير مصدوميت‌هاي مربوط به زانو به‌شدت افزايش پيدا خواهد كرد. از اين رو خيلي براي بازيكنان و كادر فني اهميت دارد كه از نخستين مصدوميت جلوگيري شود. نكته ديگري كه بايد اشاره كنم اين است كه نزديك به ۵۸ درصد مصدوميت‌ها در ورزش‌ها به پاها ربط دارد كه بيش از نيمي از اين مصدوميت‌ها هم به زانو مرتبط است. از اين رو مراقبت و پيشگيري از اين نوع مصدوميت براي ادامه دوران حرفه‌اي بازيكنان بسيار حياتي است.
بحث مصدوميت و پاره شدن رباط صليبي، پروژه شما در دانشگاه گرينيچ بود. درباره تحقيقاتي كه كرديد و نتايجي كه به آن رسيديد براي ما توضيح دهيد.
كار اصلي ما بررسي علت رخ دادن اين مصدوميت به خصوص از نظر بيومكانيك بازيكنان بود. اين زمينه پيش از اين هم مورد توجه محققين مختلفي قرار گرفته بود اما هيچ منبع جامعي براي بررسي نهايي آن وجود نداشت. علت اصلي رخ دادن اين مصدوميت حركت رو به داخل زانو است كه باعث ايجاد فشار به رباط مي‌شود كه مي‌تواند منجربه پارگي آن شود. اكثر اين مصدوميت‌ها در حين فرود آمدن بعد از پرش براي تماس با توپ است. به خصوص اگر بازيكن به روي يك پا فرود بيايد. ما با مرور آزمايش‌هاي قبلي و طراحي پروتكل‌هاي تمريني به استراتژي‌هاي مشخصي براي كاهش تعداد رخ دادن اين مصدوميت‌ها رسيديم. براي اين برنامه از يك تكنولوژي كه پيش از اين در ناسا به كار گرفته شده بود استفاده شده است. اين تكنولوژي يك دستگاهي است كه از طريق نيروي گريز از مركز كار مي‌كندو با استقبال خوبي هم در فوتبال اسپانيا مواجه شده است.
پيش از تحقيقات و برنامه‌هاي شما، باشگاه‌هاي فوتبال از چه روشي براي پيشگيري از مصدوميت‌هاي شايع استفاده مي‌كردند؟
پروتكل تمريني ا زتوسط دكتر گرگ ماير امريكايي به روز‌ترين روش پيشگيري اين مصدوميت بود كه با يك محدوديت جدي مواجه است. در روش دكتر ماير بازيكنان بايد هفته‌اي سه جلسه و هر جلسه ۹۰ دقيقه تمرينات فيزيكي انجام دهند كه با توجه به‌شدت فشار بدني تمرينات و مسابقات امكان‌پذير نيست و باعث مي‌شود اكثر بازيكنان نتوانند براي طولاني مدت از اين روش استفاده كنند. ما به دنبال روش تمريني بوديم كه با زمان بسيار كوتاه‌تري امكان پياده‌سازي‌اش وجود داشته باشد و تا به امروز اين برنامه وجود نداشت. در برنامه فعلي كه بيش از ۲۰ دقيقه طول نمي‌كشد بين دو الا سه بار در هفته و براي مدت ۶ هفته اگر انجام بشود ريسك مصدوميت‌هاي رباط صليبي با ضريب قابل‌توجهي كاهش مي‌يابد.
نتايجي كه شما در عمل به اين پژوهش رسيديد حيرت‌انگيز است. تقريبا مصدوميت از باشگاه شما حذف شد.
با وجود آمار بسيار بالاي مصدوميت رباط صليبي در تيم‌هاي مردان و زنان فوتبال انگلستان طي سه سال گذشته در ميل وال حتي يك مورد همچنين مصدوميتي رخ نداده كه در نوع خود يك ركورد در پيشگيري مصدوميت‌هاي جدي در فوتبال به حساب مي‌آيد. اين دستاورد ما توسط فدراسيون فوتبال انگلستان هم مورد توجه قرار گرفت و قرار بر اين است كه اين برنامه به ساير باشگاه‌هاي فوتبال هم منتقل شود.