ديكتاتوري جايگزين ديكتاتوري

در روزگاراني نه‌چندان دور مردم زيمبابوه اين تصور را داشتند كه رهبري مانند نلسون ماندلاي فقيد و حتي بزرگ‌تر از او در اين كشور پيدا كرده‌اند كه مي‌تواند كشور را به سمت يك دموكراسي قدرتمند در قلب آفريقا سوق دهد. رابرت موگابه در دهه 1980 ميلادي تبديل به فرشته نجاتي شد كه بنا بود زيمبابوه را از يك نظام شبه‌آپارتايد به يك دموكراسي براي اكثريت مردم اين كشور هدايت كند. اما حالا با گذشت بيش از سه دهه از رياست‌جمهوري موگابه در اين كشور نه‌تنها چنين اتفاقي رخ نداد، بلكه روز گذشته با كودتايي كه ارتش زيمبابوه عليه رييس‌جمهور انجام داد اين كشور يك گام ديگر از دموكراسي دور شد. ارتش زيمبابوه اعلام كرد كه كنترل اين كشور آفريقايي را در ساعت‌هاي اوليه صبح روز چهارشنبه به دست گرفته اما تاكيد كرد كه اين يك اقدام نظامي يا يك كودتا نيست.
هرچند ارتش قصد دارد تا اعلام كند هيچ نگراني از كودتا وجود ندارد اما شرايط موجود و حاكم بر زيمبابوه نشان مي‌دهد كه يك كودتا رخ داده است، تجهيزات نظامي نيز در اطراف پايتخت مستقر شده‌اند و ارتش ايستگاه‌هاي تلويزيوني را به دست گرفته و بيانيه خود را نيز از اين طريق صادر كرد.
گفتني است در حال حاضر فرماندهي ارتش را ژنرال كنستانتين چيونگا برعهده دارد كه توانسته اين كودتاي موفقيت آميز را انجام دهد و رهبر 93ساله زيمبابوه را پس از 30سال حكومت از رياست‌جمهوري خلع كند. موگابه، رهبري استقلال زيمبابوه در سال 1980 را بر عهده داشت تا اين كشور را از دستان حكومت اقليت سفيد پوستان خارج كند. اما او به چرخه دموكراسي مانند نلسون ماندلا پايبند نبود و كاري را كه ماندلا نكرد او ادامه داد تا كماكان با كهولت سن و به هر نحو ممكن رياست‌جمهوري ديكتاتورگونه خود را ادامه دهد. در بيانيه‌اي كه توسط سرگرد سيبسيسو مويو، سخنگوي ارتش زيمبابوه خوانده شد، اعلام كرد: ما آرزو مي‌كنيم تا كاملا روشن شود كه اين يك اقدام نظامي نيست. ما تنها جنايتكاران را مورد هدف قرار مي‌دهيم؛ جنايتكاراني كه باعث رنج‌هاي اجتماعي و اقتصادي در كشور شدند. هرچند ارتش اعلام كرده است كه موگابه به همراه خانواده‌اش در امنيت كامل به سر مي‌برد اما هنوز مشخص نيست موگابه و همسرش در كجا به سر مي‌برند. بسياري معتقدند كه نظاميان بيشتر به دنبال گريس موگابه 53 ساله، همسر رييس‌جمهوري زيمبابوه بودند و قصد داشتند او را كنار بگذارند. سخنگوي ارتش با اين وجود اعلام كرد كه موگابه و خانواده‌اش امن و سلامت هستند و امنيت آنها كاملا تضمين شده است. گفتني است تمام راه‌ها به سمت دفاتر موگابه به وسيله تانك‌ها بسته شده است و شمار زيادي از سربازان نيز در اطراف آن حضور دارند تا كنترل اوضاع را در دست داشته باشند. گزارش‌ها در شب قبل از كودتا نشان مي‌دهد كه تانك‌ها و سربازان از شهرهاي مختلف به سمت پايتخت زيمبابوه در حركت بودند كه صداي انفجار و آتش سوزي نيز در اين بين كاملا مشهود بوده است. صبح چهارشنبه نيز سربازان سوار بر وسايل نقليه زرهي خود تقاطع‌هاي اصلي پايتخت را مسدود كردند و در نزديكي ساختمان‌هاي دولتي مستقر شدند تا اوضاع را كنترل كنند.
مهم‌ترين مركز تجاري پايتخت نيز كه همه روزه فروشندگان و خريداران زيادي به اين منطقه از هرارا مي‌آمدند مجبور شدند تا كسب و كار خود را تعطيل كنند. پليس‌ها و ماموران لباس شخصي نيز در اطراف مجلس مستقر شدند، با اين وجود گزارش‌ها حاكي از آن است كه به سادگي سربازان ارتش نيز در اطراف ساختمان پارلمان قابل مشاهده بودند.
برخي رسانه‌هاي محلي گزارش دادند برخي اعضاي بلندپايه حزب حاكم از جمله تعدادي از وزراي كابينه نيز بازداشت شدند. حساب توييتري حزب كه بيش از يك ماه بود سكوت كرده بود و هيچ پستي را منتشر نمي‌كرد به ناگاه با يك رشته توييت سكوت خود را شكست و نوشت هرچند در كشور كودتا رخ نداده است اما تنها ارتش است كه مي‌تواند مردم را در اين شرايط نجات دهد. در ادامه اين توييت‌ها تاكيد شد كه زيمبابوه براي ادامه كسب و كار باز است. هيچ كودتايي وجود ندارد اما اين يك انتقال قدرت خونسردانه و صلح‌آميز است. در توييتي ديگر عنوان شد: يك مرد مسن به همراه همسرش بازداشت شده است كه بسياري مرد مسن را اشاره به موگابه مي‌دانند.
مايك ميوورا، تحليلگر سياسي به واشنگتن پست گفت: براي ارتش بسيار مهم است براي دست‌يابي به يك مشروعيت بين‌المللي بر اين موضوع تاكيد كند كه هيچ كودتايي در كشور رخ نداده است. وي افزود: ما در دهه 1960 و 1970 نيستيم، دوره‌اي كه كودتا در چپ، راست و مركز آفريقا رخ مي‌داد. من فكر مي‌كنم كه آنها به سختي تلاش مي‌كنند تا خود را مترقي نشان دهند. با اين وجود سوال اينجاست كه در ميان آنها علاقه‌اي به دموكراسي وجود دارد و بخواهند در سال آينده انتخابات برگزار كنند.
گفتني است، بحران سياسي در زيمبابوه در هفته گذشته با اخراج امرسون منانگاگوا، معاون اول رييس‌جمهور آغاز شد. تصميمي كه به نظر مي‌رسيد با فشار همسر موگابه رخ داده است تا خود تبديل به جانشين احتمالي رييس‌جمهور شود. موگابه به هواداران خود گفت كه منانگاگوا را به دليل ناتواني در اجراي وظايف خود اخراج كرده است و تاكيد كرد كه او قصد داشته با استفاده از جادو به قدرت دست پيدا كند.
اين اقدام موگابه شكاف را در حزب حاكم به‌شدت گسترش داد. جايي كه بخش جوان‌تر حزب و گريس موگابه آن را يك اقدام خوشايند در راستاي تغيير در ساختار دانستند اما در سوي ديگر افراد سنتي در حزب حاكم اخراج منانگاگوا را يك نوع تنش و عدول از مبارزات استقلال‌طلبانه دانستند. در يك ماه گذشته گريس موگابه هشدار داده بود كه حاميان منانگاگوا در حال برنامه‌ريزي براي يك كودتا هستند. منانگاگوا پس از حكم عزل خود به آفريقاي جنوبي گريخت اما او از پشتيباني بسيار بالايي در ارتش برخوردار بود به گونه‌اي كه روز دوشنبه ارتش تهديد كرد كه اگر دولت به روند پاكسازي منانگاگوا ادامه دهد دست به اقدام خواهد زد. با اين وجود وب‌سايت حزب گزارش داد كه منانگاگوا به كشور بازخواهد گشت و رهبري حزب را برعهده خواهد گرفت.
از سوي ديگر چند تن از اعضاي پارلمان زيمبابوه اعلام كرده‌اند كه گريس موگابه، همسر رييس‌جمهور اين كشور در هرارا حضور ندارد و به كشور همسايه فرار كرده است. نيك مانكوانا از عضاي حزب زانو-پي‌اف عنوان كرده است تا آنجايي كه مي‌دانيم خانم گريس در زيمبابوه نيست.
مكسول سونگومه، مفسر سياسي در زيمبابوه به واشنگتن‌پست گفت كه ارتش احتمالا سعي مي‌كند تا به سمتي پيش برود كه موگابه به نفع منانگاگوا كناره‌گيري كند و عملا او رييس‌جمهور شود. اما اين طرح در هاله‌اي از ابهام وجود دارد چرا كه ممكن است موگابه در برابر آن مقاومت كند. سونگومه هشدار داد كه ممكن است تمامي محاسبات غلط از آب در بيايد و شرايط آن‌گونه كه ارتش پيش‌بيني كرده است، پيش نرود.
گفتني است، زيمبابوه تحت رهبري رابرت موگابه از يك كشور ثروتمند تبديل به يكي از فقيرترين كشورهاي جهان شده است كه از تورم بسيار بالايي برخوردار است. بخش كشاورزي در زيمبابوه كه از نقاط قوت اين كشور به حساب مي‌آمد در طول سال‌هاي اخير از بين رفته است. ارز اين كشور به‌شدت سقوط كرده است و كشور نيز از تورمي ويرانگر رنج مي‌برد. حكومت موگابه منتقدان زيادي را به همراه دارد كه يك ديكتاتوري خودكامه را در طول سي سال گذشته در اين كشور شكل داده است. اكنون نيز ارتش بيانيه داده است كه قصد دارد وضعيت سياسي، اجتماعي و اقتصادي منحط در كشور را از بين ببرد، اما تاريخ ثابت كرده است كه هيچگاه يك كودتا و مداخله نظامي براي تغيير يك دولت و حكومت شرايط مثبتي را براي مردم فراهم نكرده است. اكنون نيز اگر طبق برآوردها منانگاگوا نيز جايگزين موگابه شود چندان انتظار نمي‌رود كه شرايطي بهتر از دوره موگابه در اين كشور رقم بخورد.

شرايط سيال

بوريس جانسون، وزير خارجه بريتانيا كه براي پرسش و پاسخ‌هاي فوري در مورد زيمبابوه در مجلس عوام حاضر شده بود به نمايندگان پارلمان گفت كه وضعيت بسيار سيال است و سخت است كه دقيقا بگوييم چگونه اين اتفاق رخ داده است. وي گفت: من فكر مي‌كنم مهم‌ترين نكته‌اي كه بايد بدان توجه شود اين است كه همه مي‌خواهند زيمبابوه با ثبات و موفق را ببينند.