چالش مصونيت ديپلماتيك در برابر بوريس‌جانسون

گروه ديپلماسي| ماجراي نازنين زاغري راتكليف به بعد جديدي در رابطه ايران و بريتانيا بدل شده و البته بيش از همه پاي بوريس جانسون، وزير خارجه بريتانيا در اين ماجرا درگير است. در حالي كه تاكنون مقامات انگليسي تاكيد داشتند كه زاغري در سفري صرفا شخصي و با هدف ديدار خانواده‌اش به ايران آمده، جانسون دو هفته پيش در نشستي در پارلمان انگلستان گفته بود كه او در ايران در حال «آموزش دادن خبرنگاران» بوده است. اين اظهارات جانسون بلافاصله با واكنش شديد رسانه‌هاي انگليسي مواجه شد، تا جايي كه وزير خارجه انگلستان از اظهاراتش عذرخواهي كرد. البته ماجرا به عذرخواهي ساده منتهي نشد و بوريس جانسون كه مخالفانش خواهان استعفاي او به دليل اين گاف شده بودند براي ديدار با همسر انگليسي راتكليف تحت فشار قرار گرفت. در نهايت روز چهارشنبه، جانسون ميزبان همسر نازنين زاغري شد و با وي ديدار و گفت‌وگو كرد. برخي از منابع خبري مانند گاردين مي‌گويند كه وزارت خارجه بريتانيا در حال بررسي سفر همسر زاغري به ايران به همراه بوريس جانسون است تا بتواند همسرش كه دوران محكوميت خود را در تهران مي‌گذراند، ببيند. دولت بريتانيا اصولا خود را وارد پرونده‌هاي قضايي شهروندانش در ساير كشورها نمي‌كند اما با توجه به بالا گرفتن سر و صداها در مورد پرونده نازنين زاغري در ايران برخي از منابع انگليسي مي‌گويند كه لندن در حال بررسي اين گزينه است كه آيا با اعطاي مصونيت ديپلماتيك به نازنين زاغري مي‌تواند وي را آزاد كند يا خير. ريچارد راتكليف پس از ديدار با وزير خارجه بريتانيا تاكيد كرد كه اين ديدار مثبت و سازنده بوده است. همزمان با اين اظهارات راتكليف، وزارت خارجه بريتانيا اعلام كرد كه نمي‌داند اعطاي مصونيت ديپلماتيك به نازنين زاغري كمكي به آزادي وي از زندان ايران خواهد كرد يا خير. گاردين در اين باره مي‌نويسد: زاغري از آوريل 2016 در ايران در بازداشت است و درچندماه اخير همسر وي براي ديدار رودررو با وزير خارجه بريتانيا و شرح حال همسرش در ايران تلاش بسياري كرده بود. برخي از منابع در ايران مي‌گويند كه نمي‌توانند اعطاي مصونيت ديپلماتيك به زاغري را بپذيرند و حتي در صورت پذيرش اين مساله وضعيت وي وخيم‌تر هم خواهد شد. ريچارد راتكليف پيش از اين در برخي مصاحبه‌ها با رسانه‌هاي انگليسي تاكيد كرده بود كه ديپلماسي نرم مدنظر دولت بريتانيا تاكنون براي آزادي همسرش كفايت نكرده است و لذا وي خواهان توسل لندن به راهكارهاي ديگر است. ريچارد پس از ديدار با جانسون در اين باره گفت: وزارت خارجه بريتانيا معذوريت‌هايي در اين باره دارد و وكلاي زاغري هم سوال‌هايي را درباره مساله اعطاي مصونيت به وي مطرح و براي ما ارسال كرده‌اند. وزارت خارجه بريتانيا موافقت كرده كه به اين پرسش‌هاي وكلا پاسخ دهد و سپس نمايندگان بريتانيا در ايران نيز وعده ديدار با وكلاي نازنين را داده‌اند. ما بايد ببينيم كه آيا اعطاي مصونيت قضايي به نازنين از نظر قانوني وحقوقي ممكن است يا خير؟ جانسون به من وعده داد كه هركاري كه از دست او برآيد براي آزادي نازنين انجام خواهد داد و البته تاكيد كرد كه در اين باره تضميني نمي‌دهد.
راتكليف پيش از اين ديدار اعلام كرده بود كه مايل است در سفر آتي جانسون به ايران با وي همراه شود تا بتواند همسرش را در زندان ملاقات كند. جانسون به راتكليف گفته كه با اصل سفر وي به ايران به همراه تيم وزارت خارجه مشكلي ندارد اما بايد نظر مشاورانش را در اين خصوص جويا شود و طبق نظرهاي كارشناسي عمل كند.
ايران پيش از اين هم اعلام كرده بود كه به دليل عدم به رسميت شناخته شدن مساله دو تابعيتي‌ها از سوي تهران، مصونيت قضايي زاغري را حتي در صورت طرح آن نيز نخواهد پذيرفت. وزارت خارجه بريتانيا نيز روز گذشته در بيانيه‌اي اعلام كرد كه نمي‌داند آيا اعطاي اين مصونيت كمكي به زاغري خواهد كرد يا خير. با اين وجود وزارت خارجه اين كشور اعلام كرده كه وكلاي اين نهاد دولتي در بريتانيا وارد اين پرونده خواهند شد تا نحوه كمك به كمپين آزادي زاغري را بررسي كنند. جانسون نيز در بيانيه‌اي مساله همراهي ريچارد راتكليف با خود در اين سفر را زير سوال برده و تاكيد كرده كه هدف لندن از ورود به اين پرونده اين است كه بتواند خانواده راتكليف را به شكل دايم در كنار هم قرار دهد نه اينكه تجديد ديداري موقت ميان آنها صورت گيرد. گاردين در اين باره مي‌نويسد: هم طرف ايراني و هم طرف انگليسي به خوبي مي‌دانند كه اين مقام‌هاي ايراني هستند كه بايد به ريچارد راتكليف براي حضور در ايران ويزا بدهند تا بتواند در سفر جانسون به ايران او را همراهي كند. مساله ديگر اين است كه آيا ريچارد در صورت سفر به تهران مي‌تواند با همسر خود در زندان ديدار كند يا اين مجوز براي وي صادر نخواهد شد.
در حالي كه كمپين ايجاد شده براي آزادي زاغري بيشتر روي اين هدف متمركز است كه آزادي وي هرچه سريع‌تر انجام شود اما برخي از منابع وزارت خارجه بريتانيا نگران تاثير منفي هستند كه اين پرونده و پيگيري آن توسط وزارت خارجه مي‌تواند بر رابطه تهران و لندن تاثير بگذارد. لندن در ماجراي توافق هسته‌اي با ايران نيز حضور دارد و به همين دليل وزارت خارجه اين كشور تمايلي ندارد كانال‌هاي ديپلماتيك رابطه با تهران را از دست بدهد. همچنين روند عادي‌سازي رابطه تجاري و اقتصادي ايران با بريتانيا نيز تازه آغاز شده است و لندن نگران تاثيرپذيري اين روند از پرونده زاغري است. كمپين تلاش براي آزادي زاغري در لندن در حالي كه هنوز تاريخ دقيق سفر جانسون به تهران مشخص نشده است تاكيد دارند كه وي بايد در مدت زمان حضور در تهران با زاغري ديدار كند. همسر زاغري مي‌گويد در 19 ماه گذشته بارها براي سفر به ايران اقدام كرده اما موفق به اخذ ويزا نشده است.