رويترز از نزديك‌تر شدن نيروهاي مورد حمايت ايران به مرز سرزمين‌هاي اشغالي در سوريه خبر داد
خواب آشفته تل‌آويو
سارا معصومي
فريادهاي مقام‌هاي رژيم اسراييل درباره نقش نظامي و سياسي ايران در سوريه نه در مسكو و نه در پايتخت كشورهاي اروپايي ره به جايي نبرده است. روسيه، ايران و تركيه با ابتكار گفت‌وگوهاي آستانه بر تعداد مناطق كاهش تنش در سرتاسر سوريه افزوده‌اند و اكنون نيز خود را براي برگزاري گفت‌وگوهاي سوري – سوري در سوچي آماده مي‌كنند. در اين ميان ايالات متحده همچنان نقش تماشاچي از دور را بازي مي‌كند و متحدانش در منطقه از اسراييل تا عربستان نيز تلاش نافرجام براي انتقام گرفتن از ايران در ساير پرونده‌ها مانند يمن را دنبال مي‌كنند. در چنين شرايطي خبرگزاري رويترز در گزارشي ادعا كرده كه نيروهاي ارتش سوريه كه مورد حمايت نيروهاي نظامي تحت مديريت ايران هستند به مرزهاي استراتژيك با رژيم اسراييل و لبنان نزديك‌تر شده‌اند؛ اقدامي كه زنگ‌هاي خطر را درباره تعميق نفوذ ايران در سوريه به صدا درآورده است. بنابراين گزارش، نيروهاي ارتش و نيروهاي شيعه كه عمدتا يا مستشار ايران هستند يا به حزب‌الله لبنان تعلق دارند به سمت شرق و جنوب شهر «بيت جين» كه در اختيار معارضه مسلح عمدتا سني است نزديك‌تر شده‌اند. منابع معارضه مسلح مي‌گويند كه نيروهاي ارتش سوريه و نيروهاي حامي آنها به همراه تجهيزات سنگين نظامي از دو ماه قبل حركت به سمت اين منطقه را به منظور بازپس گرفتن آن آغازكرده‌اند. ارتش سوريه نيز اعلام كرده است كه برخي روستاها در مسير رسيدن به «بيت جين» را محاصره كرده و در اين ميان درگيري بسيار جدي ميان نيروهاي دو طرف در جريان است. اين منطقه آخرين منطقه در اختيار سوري‌ها در جنوب غربي دمشق است كه با عنوان غوطه غربي شناخته مي‌شود. منطقه غوطه غربي در سال گذشته ميلادي پس از چندهفته تبادل سنگين آتش ميان دو طرف به كنترل نيروهاي دولتي درآمد.
ادعا عليه نقوذ ايران
رويترز در بخش‌هايي از گزارش خود تاكيد مي‌كند كه نيروهاي مورد حمايت ايران و حزب‌الله لبنان نقش بسيار مهمي را در عمليات اخير ارتش برعهده دارند و اين ادعا را نه فقط معارضه در محل بلكه سرويس‌هاي اطلاعاتي غربي هم تاييد مي‌كنند. يك عضو معارضه در گفت‌وگويي با رويترز ادعاهاي هميشگي درباره نقش ايران در سوريه را تكرار كرده و مي‌گويد: نيروهاي نظامي مورد حمايت ايران به دنبال اين هستند كه دامنه نفوذ خود را از جنوب غربي دمشق به سمت مرزهاي اسراييل توسعه دهند. (ايران همواره حضور مستشاري در سوريه براي مبارزه با گروه‌هاي متفاوت تروريستي را تاييد كرده است.)
اين گزارش درباره افزايش دامنه نفوذ نيروهاي ارتش سوريه به سمت مرزهاي رژيم اسراييل در حالي منتشر شده است كه اسراييل در چند هفته اخير چند حمله به پايگاه‌هايي نظامي در سوريه را هدايت كرده و در تمام اين موارد هم مدعي شده كه به دليل فعاليت‌هاي نظامي ايران اين پايگاه‌ها را هدف قرار داده است. برخي منابع اطلاعاتي غربي مي‌گويند كه پايگاه نظامي كه اسراييل در نخستين روزهاي ماه دسامبر در جنوب دمشق هدف قرار داد در حقيقت در اختيار نيروهاي مورد حمايت ايران بوده است. مقام‌هاي متفاوت سياسي، نظامي و امنيتي در تل آويو در يك سال اخير كه پيروزي‌هاي بشار اسد در صحنه ميداني سوريه افزايش پيدا كرده بارها به واشنگتن و مسكو سفر كرده و تلاش كرده‌اند مانع از حضور دايمي نظامي ايران در سوريه يا نزديك‌تر شدن نيروهاي مورد حمايت ايران و حزب‌الله لبنان به مرزهاي سرزمين‌هاي اشغالي شوند. جنوب غربي سوريه بخشي از منطقه كاهش تنش در جنوب سوريه است كه در توافق ماه جولاي ميان واشنگتن و مسكو نيز مورد اشاره قرار گرفته بود. اين توافق نخستين توافق ميان روسيه و ايالات متحده درباره مناطق كاهش تنش در سوريه بود. اين منطقه نيز برخلاف ساير مناطق تحت سيطره آتش بس در سوريه كه بارها مورد حملات هوايي روس‌ها قرار گرفته از جولاي گذشته كه توافق جدي ميان روسيه و امريكا در ديدار روساي جمهور دو كشور حاصل شد از حملات هوايي روسيه در امان بوده است. برخي از منابع محلي معارضه در گفت‌وگو با رويترز ادعا كرده‌اند كه اين‌بار نيروهاي ارتش سوريه با حمايت جريان‌هاي نظامي شيعه به سمت مناطق نزديك به مرز با سرزمين‌هاي اشغالي حركت كرده‌اند. از داخل «بيت جين» نيز خبر مي‌رسد كه نيروهاي معارضه از جوانان محلي خواسته‌اند كه سلاح بردارند و در برابر پيشروي‌هاي ارتش مقاومت كنند. شورشيان سوري هنوز در مناطق بلندي‌هاي جولان در سوريه بخش‌هاي مهمي را در اختيار دارند. برخي از منابع ديپلماتيك غربي ادعا مي‌كنند كه پايان دادن به حضور شورشي‌هاي مخالف بشار اسد در اين منطقه مي‌تواند فرصت استثنايي را براي حزب‌الله لبنان ايجاد كند تا خط انتقال تسليحات و تجهيزات از مرز جنوبي لبنان تا داخل سوريه را تكميل كند.
برخي رسانه‌هاي اسراييلي نيز با بازانتشار گزارش رويترز ادعا كرده‌اند كه ايران در حال تثبيت موقعيت سياسي و نظامي خود در سوريه است و اين همان مساله‌اي است كه تل آويو از ابتداي آغاز بحران در سوريه نگران آن بوده است. از سوي ديگر حزب‌الله لبنان نيز در چندسال اخير با دستان بازتري در ميدان سوريه عمل كرده است و در ماه سپتامبر بود كه يك فرمانده حزب‌الله لبنان به صراحت اعلام كرد كه حزب‌الله 10 هزار نيروي مبارز در جنوب سوريه دارد كه براي مقابله با اسراييل آماده هستند. آخرين بار اسراييل و حزب‌الله لبنان در سال 2006 با هم رويارويي مستقيم را تجربه كردند و البته تنش ميان دو طرف از همان سال به امروز همچنان بالا باقي مانده است هرچند كه مرز شمالي تا حدودي آرامش را تجربه كرده است. منابع اسراييلي تخمين مي‌زنند كه حزب‌الله لبنان موشك‌هاي ميان و دور بردي در اختيار دارد كه تعداد آنها مي‌تواند چيزي حدود 100 تا 150 هزار مورد باشد. اسراييل تعداد نيروهاي نظامي حزب‌الله لبنان را هم حدود 50 هزار نفر تخمين زده است. سرويس‌هاي امنيتي اسراييل همواره حزب‌الله لبنان را بزرگ‌ترين تهديد امنيتي براي خود دانسته‌اند. برهمين اساس بود كه پس از توافق نخست روسيه و امريكا بر سر مناطق كاهش تنش در جنوب غربي سوريه، اسراييلي‌ها بلافاصله لابي خود در واشنگتن و تيم سياسي خود در مسكو را فعال كردند تا مانع از حضور نيروهاي نزديك به ايران در اين منطقه شوند. البته كه اين تلاش‌ها چه در واشنگتن و چه در مسكو عملا ره به جايي نبرد و محمد جواد ظريف، وزير خارجه كشورمان نيز يك بار در پاسخ به سوالي درباره درخواست روسيه از ايران براي عقب ماندن از مناطق مرزي با سرزمين‌هاي اشغالي تاكيد كرد كه روس‌ها تاكنون با ما چنين درخواستي را مطرح نكرده‌اند و البته كه ايران به درخواست دولت مشروع سوريه در اين كشور است و سرانجام حضور نظامي ايران در سوريه نيز به تهران و دمشق مربوط است و نه كشور ثالث ديگري.
نوار حائل براي ايران
خبرگزاري رويترز در ماه نوامبر نيز در گزارشي در اين باره به نقل از يك منبع اسراييلي نوشت: در نتيجه توافقي كه ميان روسيه، امريكا و اردن صورت گرفته قرار شده كه نيروهاي نظامي مورد حمايت ايران تنها مجوز حضور در 5 تا 7 كيلومتري برخي مناطق مرزي را داشته باشند. ادعايي كه تاكنون هيچ تحول ميداني روي زمين آن را اثبات نكرده است و البته ايراني‌ها نيز از چنين توافقي ابراز بي‌اطلاعي مي‌كنند. در چندماه اخير و با آرام گرفتن نسبي اوضاع امنيتي در سوريه و در حالي كه حضور نظامي منسجم داعش در سوريه به پايان رسيده است برخي رسانه‌هاي اروپايي خبرسازي در مورد تعميق حضور نظامي ايران در سوريه را آغاز كرده‌اند و به عنوان نمونه بي‌بي سي قريب به يك ماه پيش با انتشار چند تصوير ماهواره‌اي ادعا كرد كه ايران در جنوب دمشق در حال ساخت يك پايگاه نظامي ثابت براي خود است. در تصاوير ارايه شده از سوي بي‌بي سي‌ساخت و سازهايي در منطقه مورد ادعا در جريان بود اما نشانه‌اي دال بر اينكه ايران متصدي اين ساخت و سازها باشد وجود نداشت.
باقيمانده نظاميان خارجي
در حالي كه ايران، روسيه و تركيه در يك سال و نيم گذشته روند برقراري و تثبيت آتش‌بس در سوريه را به خوبي و با موفقيت پيش برده‌اند دولت بشار اسد نيز در صحنه ميداني موفقيت‌هاي بسياري را به نام خود سند زده است و پس از پايان حضور منجسم و زمينگير داعش در برخي شهرهاي سوريه اكنون تمركز دولت بر بازپس‌گيري ساير مناطق باقي مانده از دست شورشيان سوري است. در چنين شرايطي مساله باقي ماندن نيروهاي نظامي ساير كشورها در سوريه به يكي از داغ‌ترين سوژه‌ها بدل شده است. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در سفر چندساعته‌اي كه در ابتداي ماه جاري ميلادي به سوريه داشت با اعلام پايان حضور داعش در سوريه، دستور آغاز عقب‌نشيني نيروهاي روس از سوريه را اعلام كرد كه البته تا به امروز كاهش چشمگيري در تعداد نيروهاي روسي حاضر در سوريه رخ نداده است. در حالي كه ايران و روسيه به دعوت دولت رسمي در سوريه به اين كشور رفته‌اند اما ائتلاف بين‌المللي مبارزه با داعش كه رهبري آن را ايالات متحده در اختيار دارد همچنان در اين منطقه فعال است و امريكايي‌ها ادعا مي‌كنند كه فعلا خيال ترك سوريه را ندارند. اصرار به حضور نظامي امريكا در سوريه در سايه مخالفت‌هاي دولت بشار اسد صداي روس‌ها را نيز بلند كرده است و به عنوان نمونه سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه 24 ساعت قبل در اظهاراتي اعلام كرد كه با وجود شكست گروه تروريستي داعش در سوريه، حضور نظامي امريكا در اين كشور غيرقانوني است و روند سياسي در سوريه را تضعيف مي‌كند.