افغانستان در انتظار بهار صلح
ميثم سليماني
با نزديك شدن به بهار و شروع سال نوي شمسي، در حالي كه بسياري از مردم فارسي‌زبان افغانستان در حال تدارك جشن نوروز هستند، مثل همه سال‌هاي قبل يك نگراني وجود دارد و آن هم آغاز عمليات‌هاي بهاره طالبان در افغانستان است. اما بهار امسال شايد براي افغان مژده‌دهنده صلح باشد. شواهد نشان مي‌دهد اين‌بار پس از يك دهه جنگ، اميدها بيش از هر زماني براي صلح افزايش يافته است.
كليدواژه‌هاي سخنان اشرف غني احمد زي، رييس‌جمهور افغانستان در كنفرانس خبري با اشتون كارتر، وزير دفاع امريكا اين نويد را مي‌دهد. احمدزي در اين سخنان اعلام كرد كه پس از وقايع 11سپتامبر 2001 افغانستان بيش از هر زمان ديگري به صلح نزديك‌تر است.ا اين سخنان رييس‌جمهوري افغانستان نويد بخش رويايي شده كه افغان‌ها سال‌ها در سر مي‌پروراندند و آن صلح بدون عمليات انتحاري و انفجار است.
به نظر مي‌رسد اين وعده اشرف غني احمد زي بيراه نيست. او كه كار خود را در ماه سپتامبر آغاز كرد، از استراتژي جديد، پيچيده و هدفدار ياد مي‌كند تا بتواند طالبان را به پاي ميز مذاكره بكشاند. بسياري معتقدند كه مسير كشاندن طالبان به پاي ميز مذاكره از پاكستان مي‌گذرد.
از همين رو به نظر مي‌رسد اشرف غني احمدزي از آنجايي كه بر‌خلاف حامد كرزي، رييس‌جمهور سابق افغانستان روابط مناسبي با كشورهايي همچون پاكستان و عربستان ايجاد كرده، توانسته فشارهايي را براي كشاندن طالبان به پاي ميز مذاكره وارد كند.
خبرگزاري آسوشيتدپرس و به نقل از يك منبع آگاه در وزارت امور خارجه افغانستان كه نخواست نامش فاش شود، گزارش داده است كه اميد بسياري براي گفت‌وگو به عنوان پيش درآمدي براي مذاكرات صلح به وجود آمده است كه بناست به‌زودي برگزار شود. اين منبع آگاه همچنين تاكيد كرده تماس ميان دو طرف بناست در اوايل ماه مارس آغاز شود. اين در حالي است كه گفتني است طالبان همواره بر پيش‌شرط خود براي نشستن پاي ميز مذاكره با دولت افغانستان يعني خروج تمامي نيروهاي خارجي تاكيد كرده است. اما اشتون كارتر، وزير دفاع جديد امريكا كه دولتش در روزهاي اخير مذاكره با طالبان را انكار كرده بود، با وجود ابراز اميدواري به صلح سازنده، از امكان تمديد ماموريت نيروهاي امريكايي در افغانستان سخن مي‌گويد.
در حال حاضر 13 هزار نيروي خارجي در افغانستان حضور دارند كه در حال آموزش نيروهاي امنيتي در انجام عمليات‌هاي ضد‌تروريستي عليه طالبان و القاعده هستند. طرح اوباما بر اين مبناست كه تا پايان سال ميلادي تعداد اين افراد را به نصف برساند و در پايان سال 2016 نيز تعداد اين سربازها تقريبا تعدادي نزديك به صفر خواهد داشت. اما اشتون كارتر تاكيد دارد كه ممكن است اين جدول زماني به درخواست اشرف غني احمد زي، رييس‌جمهور افغانستان تغيير يابد. اگر چه او اشاره‌اي به حضور سربازها پس از سال 2016 نكرده و تنها گفته است كه در جزييات برنامه ممكن است، بررسي مجدد صورت گيرد. اما وزير دفاع امريكا روشن ساخته است كه اوباما طيف وسيعي از گزينه‌ها را براي كند كردن روند خروج نيروهاي نظامي همزمان با سفر اشرف غني احمدزي به كاخ سفيد در ماه آينده را مورد بحث قرار مي‌دهد. اين تمايل واشنگتن براي تجديد طرح خروج سربازان خارجي از افغانستان خود نشانه‌اي از افزايش اطمينان نسبت به دولت غني است كه در مقايسه با سلف خود يعني حامد كرزي چنين موضوعي مشاهده نمي‌شد.
البته هنوز معلوم نيست كه تغيير در زمان خروج نيروهاي نظامي خارجي از افغانستان بر مذاكرات صلح چه تاثيري خواهد گذاشت و اين موضوع مي‌تواند مذاكرات را بيش از هر زمان ديگري شكننده كند. با‌اين وجود همين كه هنوز اظهارنظري از سوي طالبان در خصوص مذاكرات يا حضور كارتر در كابل صورت نگرفته، اميدها را به مذاكرات پشت پرده افزايش داده است.
كارشناسان معتقدند كه استراتژي غني بر اين مبنا طراحي شده است كه با ديپلماسي فشرده با چين، عربستان سعودي و امارات متحده عربي فشارها را روي پاكستان براي پايان دادن به حمايت از طالبان افزايش دهد كه اين موضوع مي‌تواند نه‌تنها براي صلح موثر باشد بلكه چشم‌انداز مناسبي را براي وضعيت اقتصادي افغانستان و پاكستان ايجاد كند.
اما نكته‌اي كه در اين بين وجود دارد، نقش چين در ارتباط با طالبان است. قدمت اين رابطه به دهه 90 ميلادي باز مي‌گردد كه طالبان در افغانستان قدرت را در دست داشت. به نظر مي‌رسد به تازگي وزارت امور خارجه چين پشتيباني جديدي را از تلاش‌هاي دولت افغانستان براي مذاكرات صلح آغاز كرده است. قدرت مانور پكن در اين مذاكرات به دليل روابط نزديك با اسلام‌آباد بيشتر است. نيروهاي طالبان از جمله مولوي وكيل احمد متوكل، وزير امور خارجه دوره حكومت طالبان در افغانستان هم به‌تازگي تاييد كرده‌اند چين گزينه مناسبي براي ميانجيگري ميان طالبان و دولت افغانستان خواهد بود. چين براي حل مناقشه افغانستان انگيزه‌هاي داخلي هم دارد. جمعيت مسلمان مخالف دولت چين در منطقه سين‌كيانگ در مرز با افغانستان قرار دارند و به‌طور بالقوه يكي از تهديدهاي چين به حساب مي‌آيند. در نتيجه حل و فصل بحران افغانستان، تهديد افراط‌گرايان در منطقه جدايي‌طلب چين را هم كاهش مي‌دهد و از سوي ديگر چين در حال سرمايه‌گذاري و توسعه بخش پتروشيمي و معدن در افغانستان است كه به‌طور قطع صلح ميان دولت و طالبان افغانستان از اهميت ويژه‌اي براي اهداف اقتصادي چين برخوردار خواهد بود.
در طرف مقابل پاكستان كه در گذشته از طالبان براي ارعاب دولت افغانستان استفاده مي‌كرد و همچنين از اين ابزار براي گرفتن امتيازهايي از امريكا بهره مي‌برد، اكنون با تهديد فزاينده آن روبه‌رو شده است. پاكستان طي ماه‌هاي گذشته با عمليات‌هاي انتحاري در اين كشور روبه‌رو بود كه تلفات گسترده‌اي را بر جاي گذاشت كه مهم‌ترين آن عملياتي در مدرسه ارتش در پيشاور پاكستان بود كه جان 150 دانش‌آموز را گرفت. بعد از آن حملات گسترده ارتش پاكستان عليه مواضع طالبان نيز آغاز شد و طي هفته گذشته طي اقدامي كم‌سابقه فرمانده ارتش و رييس اطلاعات پاكستان به افغانستان سفر كردند. حال مجموع اين شرايط و سياست‌هاي در نظر گرفته شده از سوي دولت جديد افغانستان و روابط نزديك اشرف غني احمد زي با كشورهاي تاثيرگذار در افغانستان باعث شده است كه شواهدي در دست باشد كه توافق صلح ميان دولت افغانستان و طالبان بيش از هر زمان ديگري در دسترس است. اين اتفاق مي‌تواند تبديل به مهم‌ترين دستاورد در دولت نوپاي وحدت ملي در افغانستان شود.