از تاسيس دفتر امور زنان تا خطبه‌هاي به‌يادماندني
زهرا شجاعي
آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني علاوه بر نقش‌آفريني در مراحل مختلف انقلاب اسلامي، داراي ويژگي‌هاي خاصي بود كه او را از ساير شخصيت‌هاي انقلابي ممتاز مي‌كند. ويژگي‌هايي از جمله مشي اعتدال‌گرايي، درك درست از شرايط، اخذ تصميمات مناسب به دور از گرايش خاص جناحي، توجه به مصالح نظام و انقلاب در همه امور، داشتن تحليل صحيح از اوضاع و احوال و مناسبات قدرت در سطح بين‌الملل، تجربه مديريتي در سطوح گوناگون و هوش سرشار و حافظه فوق‌العاده. به خاطر همه اين ويژگي‌ها است كه رحلت آقاي هاشمي ثلمه‌اي به كشور وارد كرد. جامعه زنان نيز به‌شدت خلأ حضور ايشان را احساس مي‌كند. دوران رياست‌جمهوري ايشان را مي‌توان نقطه عطفي در تاريخ مشاركت سياسي زنان به حساب آورد.
خوانندگان محترم اطلاع دارند كه متاسفانه مسوولان كشور يك دهه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي اولين نهاد سياستگذار و برنامه‌ريز در حوزه زنان را (در سال 1367) تاسيس كردند. اين نهاد، شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان نام داشت و در سال‌هاي پاياني رياست‌جمهوري مقام معظم رهبري تاسيس شد. البته حيات سياسي اجتماعي اين شورا در زمان رياست‌جمهوري آقاي هاشمي بود. دو سال بعد از تاسيس شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان به اين نتيجه رسيديم كه بايد يك نهاد اجرايي داشته باشيم تا در قوه مجريه مصوبات مربوط به حوزه زنان را پيگيري كند. در شوراي فرهنگي و اجتماعي پيشنهادي مبني بر ايجاد معاونت اجرايي رييس‌جمهور در امور زنان را به شوراي انقلاب فرهنگي ارايه كرديم. اين پيشنهاد در زمان رياست‌جمهوري آقاي هاشمي در شورا مطرح شد و دفاعيات لازم را مبني بر ضرورت وجود چنين تشكيلاتي انجام داديم. مجموعه بحث‌ها و گفت‌وگوهاي آن جلسه منجر به تاسيس دفتر امور زنان رياست‌جمهوري در سال 1370 و انتصاب مرحوم شهلا حبيبي از سوي آقاي هاشمي شد. تاسيس اين نهاد، حمايت‌هاي جدي و پيگيري آقاي هاشمي مبني بر تاثير‌گذاري اين نهاد و شركت هيات ايراني در كنفرانس جهاني پكن و تدوين مقدمات برنامه عمل زنان در جمهوري اسلامي ايران از جمله كارهايي بود كه در آن دوره صورت گرفت.
آقاي هاشمي در آن دوره طي سخنراني‌ها و فعاليت‌هاي فرهنگي خود در جهت ارتقاي سطح آگاهي‌هاي جامعه براي بهبود وضعيت زنان تلاش مي‌كردند. در حقيقت نسبت به مسائل زنان نگاه واقع بينانه، عملياتي و كاربردي داشتند. خطبه‌هاي نماز جمعه ايشان در ارتباط با حجاب، ازدواج همسران شهدا و مسائل اقتصادي كه بخشي از آن به مشاركت اقتصادي زنان مربوط مي‌شد، در حافظه تاريخي ملت و در اسناد جمهوري اسلامي ايران موجود است.
مرحوم آيت‌الله هاشمي بعد از دوران رياست‌جمهوري و در مسند مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز به ارتقاي مشاركت سياسي و اجتماعي زنان كمك مي‌كردند. از همين رو هر زماني كه پيشنهاد يا مصوبه‌اي در اين رابطه به مجمع تشخيص مي‌رفت، جامعه زنان به حمايت و پشتيباني آقاي هاشمي اميد داشتند. به عنوان نمونه وقتي موضوع اصلاح قانون انتخابات مطرح بود، معاونت امور زنان در نامه‌اي خطاب به ايشان نوشت « نظر به اينكه سياست‌هاي كلي انتخابات در دستور كار مجمع قرار دارد و باتوجه به نقش سازنده زنان در حفظ و تداوم انقلاب اسلامي ايران ضمن ارسال گزارشي اجمالي از رتبه زنان با توجه به شاخص‌هاي بين‌المللي در مقايسه با كشورهاي اسلامي، منطقه و جهان دستور فرماييد تدابير لازم براي افزايش تدريجي حضور زنان در انتخابات مجلس شوراي اسلامي و شوراهاي اسلامي شهر و روستا در سياست‌هاي كلي انتخابات گنجانده شود تا نظام اسلامي از سرمايه انساني زنان در تصميم‌گيري‌ها و تصميم‌‌سازي‌ها بيش از پيش بهره‌مند و گام بلندي در زمينه عدالت اجتماعي برداشته شود». آيت‌الله هاشمي نيز در پاسخ به اين نامه از جامعه زنان حمايت كرده و به خانم‌ها و مسوولان در معاونت امور زنان راهنمايي كردند كه چطور تاثيرگذار باشند. نقش ايشان به عنوان رييس مجمع تاثيرگزار بود اما چون مصوبات بايد با اكثريت آرا در مجمع تصويب شود و تركيب اعضا نيز معرف حضور خوانندگان است، متاسفانه باوجود تلاش‌هاي با ارزش ايشان نتيجه حاصل نشد.
مشي آقاي هاشمي در موضوع زنان اين بود كه خود زنان بايد براي ارتقاي وضعيت خود تلاش كنند. مصداق اين رويكرد آن است كه وقتي بحث انتخابات يا بحث سهميه سي درصدي زنان مطرح بود، مي‌گفتند كه خود زنان بايد به خودشان راي دهند. ايشان تاكيد داشتند كه زنان با اتكا به سرمايه‌هاي خود، ايجاد وحدت بين جامعه زنان و توسعه تشكل‌ها و نهادهاي متولي امور زنان در جهت ارتقاي مسائل خود سعي و تلاش كنند.
نگاه بين‌المللي و جهاني آيت‌الله هاشمي به حوزه زنان موجب شد كه با برخي از نگرش‌هاي متحجرانه در ارتباط با مشاركت زنان مقابله كنند. همواره با شجاعت و جسارت خاصي در حمايت و در دفاع از حقوق زنان نقش اساسي ايفا كردند. به همين خاطر است كه اكنون جامعه زنان نيز فقدان اين انديشمند و شخصيت برجسته را به‌شدت احساس مي‌كند.