چه در انتظار علاءالدين دوم يا مجتمع تجارت جهاني فردوسي است؟
تخريب يا مقاوم‌سازي
بررسي «اعتماد» درباره چند و چون شايعه‌ها و مجوزهاي ساخت يك بناي تجاري در تهران
حميدرضا خالدي / مهدي تندگويان حدود سه هفته قبل در سخنان خود در صحن شوراي شهر، خبر از نا امن بودن و مقاوم نبودن سازه‌اي داد كه گرچه هنوز تكميل نشده است اما، از هم‌اكنون فروش واحدهاي تجاري آن آغاز شده است و با وجودي كه شهرداري خودش به دليل ضعيف بودن سازه آن، جلوي ادامه كارش را گرفته، همچنان فروش آن از طريق آگهي‌هاي درج شده درروزنامه همشهري تبليغ مي‌شود. سازه‌اي با نام مجتمع تجارت جهاني فردوسي.
شيرهاي ستون‌هاي بناي زيبا و عظيم مركز تجارت جهاني، با صلابت وعظمت سر به آسمان ساييده‌اند و نگاه‌شان به دوردست‌هاست. ساختماني با سبك معماري كلاسيك در 14 طبقه كه گرچه هنوز نيمه تمام است، ولي با اين وجود باز هم يكي از شاخص‌ترين بناهاي ميدان فردوسي است. ساختماني كه با هشدار و تذكري كه مهدي تندگويان، نايب‌رييس كميسيون شهرسازي شوراي شهر به آن نسبت داد، چند هفته‌اي است كه به يكي از سوژه‌هاي بحث‌برانگيز شهري بدل شده است، آنهم بعد از حدود گذشت يك ماه از داستان نيمه تمام پاساژ علاءالدين. ساختماني عظيم كه هنوز گوني‌هاي آبي‌رنگ سايه‌بان نصب شده روي ديوارهاي آن حكايت از آن دارد كه با وجود اينكه تاكنون 70 درصد پيشرفت فيزيكي داشته، هنوز ساخت وساز درآن ادامه دارد. ساختماني با درهاي متعدد ورودي. در آخري، كليد ورود به دفتر فروش و دفتر مالك بناست. از در كه وارد مي‌شويم، باز هم با فضايي روبرو هستيم كه هنوز هم ساختن آن تكميل نشده است. دست راست، وارد سالني مي‌شويم با سه – چهار ميز كه پشت هر يك، دختر يا مرد جواني نشسته و مشغول كاري است. قرار است كه با مالك مجتمع گفت‌وگويي داشته باشيم. سالن وديوارهاي آن با انواع مصالح زيبا و جذاب ساختماني و به شكلي مدرن تزيين و نورپردازي شده است. درست به سبك و سياق ساختمان‌هاي لوكس و گران‌قيمت شمال شهر. ساختماني با 70 هزارمترمربع زيربنا و بيش از 500 واحد تجاري و اداري. بنابر آنچه در سايت اين مجتمع آمده است، سازنده و مجري ساخت اين بناي غول‌‌آسا شركتي است با 35 سال سابقه كه در حال حاضر يكي از بزرگ‌ترين شركت‌هاي ساختماني و عضو ارشد انجمن انبوه‌سازان كشور است و در رزومه خود به ساخت پروژه‌هايي چون مجتمع تجاري در شهر بارسلوناي اسپانيا و چندين پروژه بزرگ و معروف ديگر اشاره كرده است. با خواندن اين رزومه و ديدن اينهمه زرق و برق، نخستين چيزي كه به ذهن مي‌رسد اين سوال است كه واقعا ممكن است ساختماني با اين عظمت، آنقدر سست باشد كه بيم فروريختن آن برود؟ سوالي كه يكي از حاضران در سالن در مورد آن در حالي كه لبخندي معنا‌دار بر لب دارد، مي‌گويد: فكر كنم خودتان جواب خودتان را داديد! اجازه دهيد حاج آقا بيايند و خودشان مدارك و اسنادشان را نشان‌تان دهند تا جواب سوال‌تان را به شكل مستند بگيريد. پس از نيم ساعت بالاخره مالك ساختمان وارد مي‌شود. اين را از بلند شدن حاضران جلوي پايش و احترامي كه به وي مي‌گذارند مي‌توان متوجه شد. مردي كه كم‌كم گرد پيري در حال غلبه بر دوره ميانسالي‌اش است. مرد شماره يك مجتمع تجارت جهاني با قدي به نسبت بلند و كت وشلواري به رنگ آبي نفتي. از كنار ما مي‌گذرد و پس از سلام و احوالپرسي مختصري راهي طبقه بالا از طريق پله‌هاي مارپيچ داخل همان سالن مي‌شود. انگار نه انگار كه قرار بوده با ما گفت‌وگويي داشته باشد. پس از چند دقيقه يكي از پرسنل آنجا مي‌آيد و با عذرخواهي از سوي «حاج آقا» مي‌گويد: حاج آقا عذرخواهي كردند و گفتند فعلا صلاح نيست صحبت كنند! قبل از آمدن حاج‌آقا كه گويا نامش «كلاري» است، گفته مي‌شد كه وي به جلسه‌اي با حضور نمايندگان شوراي شهر و سازمان نظام مهندسي رفته است. حالا چه در آن جلسه گذشته كه مالك ساختمان را با وجودي كه خود، تا چند دقيقه قبل مشتاق به صحبت و افشاگري بوده، اينگونه منصرف كرده است، سوالي است كه كسي پاسخي درمورد آن به ما نمي‌دهد.
شنيده‌هاي در گوشي
يك منبع موثق در شهرداري تهران كه درزمان ساخت اين مجتمع، به دليل نوع مسووليت خود كاملا در جريان روند ساخت آن بوده است درگفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: آن زمان شهرداري منطقه 12 به دليل تنگناهاي مالي، 16ميليارد از مالك مجتمع مي‌گيرد و به وي اجازه مي‌دهد تا گودبرداري ساختمان را بدون هيچ گونه مجوزي آغاز كند.
وي با ذكر اينكه بارها نسبت به غير علمي و غيرفني بودن نحوه ساخت اين مجتمع به بازرسي شهرداري و شهرداري منطقه تذكر داده شده بود، مي‌افزايد: متاسفانه ساختن اين بنا بدون داشتن هيچگونه مجوز و نقشه‌اي آغاز شد و حتي تا سقف اول آن هم مجوزي نداشت و مراجع مرتبط نيز توجهي به تذكرات مربوطه نداشتند.
جلسه‌اي پشت درهاي بسته
سه‌شنبه است و روز شورا. جلسه‌اي درتاريخ 28 بهمن ماه. به گفته برخي منابع موثق در شهرداري، گويا قرار است ساعت 5/2 عصر امروز جلسه‌اي با حضور نمايندگان شهرداري و نظام مهندسي و مالك برگزار شود تا در مورد سرنوشت مجتمع تجارت جهاني فردوسي، تصميم‌گيري شود. اما با وجود اين تندگويان برخلاف چند جلسه گذشته درصحن شورا هيچ اشاره‌اي به اين ساختمان و جلسه عصر آن روز نمي‌كند و پس از پايان جلسه شوراي شهر نيز با سرعت جلسه را ترك مي‌كند، آن هم قبل از آنكه مورد سوال خبرنگاران قرار گيرد. محمد سالاري، رييس كميسيون شهرسازي شوراي شهر با تاييد برگزاري جلسه مزبور درخصوص موارد مطرح‌شده در آن مي‌گويد: در اين جلسه نمايندگاني از سازمان بازرسي شهرداري، معاونت شهرسازي شهرداري، سازمان نظام مهندسي، نماينده سازمان مديريت بحران شهرداري، رييس سازمان نظام مهندسي و اعضاي كميسيون شهرسازي شورا حضور داشتند و درمورد سرنوشت اين مجتمع بحث و تصميم‌گيري كردند.
وي درمورد ادعاي مالك كه معتقد است اين بنا طبق اصول شهرسازي و مهندسي ساخته شده است، گفت: مالك اسنادي را ارايه مي‌كند كه براساس آن تمامي نقشه‌ها و مدارك به تاييد شهرداري و مهندسين ناظر سازمان نظام مهندسي رسيده است و حكايت از مهندسي‌ساز و مقاوم بودن آن دارد، اما گزارش‌هاي ما و همچنين گزارش‌هاي سازمان مديريت بحران و بازرسي شهرداري خلاف اين ادعا را ثابت مي‌كند.
در نهايت مقرر شد سازمان نظام مهندسي يك شركت مشاور صلاحيت‌دار را به مالك معرفي كند تا پس از بررسي نقشه‌ها و شاخصه‌هاي فني، در صورت «نياز» با هزينه مالك نسبت به مقاوم‌سازي و اصلاح مهندسي ساختمان اقدام كند.
سالاري با تاكيد بر اينكه در اين جلسه مالك متعهد شد كه تا پايان بررسي و فرآيند مقاوم‌سازي، ادامه كار تكميل عمليات ساختماني مجتمع را متوقف كند، گفت: عمليات بررسي و مقاوم‌سازي بايد ظرف يكي، دو ماه آينده آغاز شود.
وي درخصوص ادعاي شهرداري كه نظام مهندسي را مسوول تخلف‌هاي صورت گرفته درمورد صدور مجوزهاي فني تقلبي مي‌داند، گفت: اين ادعا درست است، چرا كه مهندس ناظري كه پاي برگه‌هاي فني و نقشه‌ها را امضا مي‌كند بايد درمورد كيفيت ساخت يك بنا پاسخگو باشد. درحقيقت اين نظام مهندسي است كه بايد مساله را با جديت پيگيري كند و از مهندسين ناظر بازخواست كند.
همچنين وي نيز تاييد مي‌كند كه اين مجتمع تا پايان سقف اول پروانه ساختماني نداشته است
مقصري به نام نخود سياه
ابوالفضل قناعتي، عضو كميسيون عمران و حمل‌و‌نقل شوراي شهر نيز با تاكيد بر اينكه درمورد اهمال صورت گرفته در ساخت اين مجتمع، هم شهرداري مقصر است و هم نظام مهندسي، درباره ادعاي نظام مهندسي كه اعلام كرده ما قبلا درمورد ستون‌ها و ضعف اين بنا تذكر داده بوديم، گفت: اگر واقعا نظام مهندسي مداركي دراين زمينه دارد چرا آنها را رو نمي‌كند؟ اين بنا اصلا نقشه بنا ندارد. چطور ناظر ساختمان هيچ گزارشي در اين مورد يا اينكه بتن به كار رفته درآن توان تحمل بار چنين بنايي را ندارد نداده است؟ از سوي ديگر همه افرادي كه در شهرداري و شهرسازي مسووليتي داشته و دارند و از كنار چنين تخلفي به سادگي عبور كرده‌اند نيز بايد پاسخگو باشند. اگر حتي نيمي از جمعيتي كه درساختمان علاءالدين رفت و آمد مي‌كنند، دراين مجتمع تردد داشته باشند، اين بنا بي‌شك فروخواهد ريخت. واقعيت اين است كه اين دو نهاد كوتاهي كرده‌اند.
هنوز هم مالك مجتمع حاضر به گفت‌وگو نيست. اما آنچه مسلم است اين است كه به نظر برخي كارشناسان اين مجتمع قابل اطمينان از لحاظ ايمني نيست. اينكه سرنوشت آن چه خواهد شد...؛ آيا مانند ساختمان علاءالدين بعد از يك موج خبري به بايگاني شهرداري سپرده خواهد شد يا حقيقتا براي مقاوم‌سازي آن اقدام مي‌شود؟ بايد منتظر ماند و ديد.