تجديد چاپ رنجنامه بانوي غصهدار و
52 سالگي «نمايش در ايران»
سال 44 كه بهرام بيضايي براي اولين‌بار كتاب «نمايش در ايران» خود را براي انتشار سپرد، شايد تصور نمي‌كرد كه اين كتاب بعد از نيم قرن از نگارشش همچنان مهم‌ترين منبع براي مطالعه هنر نمايش در ايران باشد.
جوان بيست و هفت ساله آن زمان كتابش را براي انتشار ارايه كرد و سال‌ها بعد هر زمان كه صحبت از تجديدچاپ اين اثر مي‌شد، بيضايي همواره مقاومت مي‌كرد: «كتاب نياز به بازخواني و بازنويسي دارد. بايد كامل شود. امروز حرف‌هاي زيادي درباره نمايش در ايران دارم كه در چاپ اول ناگفته مانده. بايد فرصتي باشد و فراغتي و نبود دلواپسي از گذران روزمرّ‌گي تا بنشينم و كتاب را براي چاپ جديد آماده كنم.»اما با وجود شوق بيضايي اين فرصت هرگز دست نداد و كتابي ديگر كه كامل‌تر از اين اثر باشد هم منتشر نشد تا اينكه بيضايي با اصرار شهلا لاهيجي، مدير انتشارات «روشنگران و مطالعات زنان» راضي به چاپ دوباره اين كتاب شد كه در آن سال‌ها نسخه‌هاي زيراكسي و غيرقانوني‌اش با قيمتي بالاتر از قيمت اصلي به دست خوانندگان مي‌رسيد. اكنون بيش از نيم قرن از اولين نوبت انتشار اين كتاب مي‌گذرد و شماره سال‌هاي دوري بيضايي از ايران نيز به 8 سال رسيده است و به تازگي چاپ يازدهم «نمايش در ايران» در قفسه كتابفروشي‌ها جاي گرفته است. در وضعيتي كه شمارگان كتاب به رقم نا‌اميد‌‌كننده 500 و حتي 300 هم رسيده است، چاپ يازدهم اين كتاب با شمارگان 2000 نسخه و با قيمت 25 هزار تومان منتشر شده است. در روزهاي اخير اين كتاب به همراه دو كتاب ديگر از بيضايي روانه بازار كتاب شده است. دو اثر ديگر دو فيلمنامه هستند كه هيچ‌كدام هرگز در قالب فيلمي ساخته شده بر پرده سينما جان نگرفتند. بيضايي كه هرگز فيلمسازي پر كار نبوده است؛ در گنجينه آثار خود چه بسيار فيلمنامه‌هاي ساخته نشده و نمايشنامه‌هاي اجرا نشده دارد كه زندگي خود را به صورت كتاب ادامه مي‌دهند و علاقه‌مندان بيضايي ديگر عادت كرده‌اند كه با خواندن اين كتاب‌ها، اين آثار را در قالب نمايش يا فيلم در ذهن خود تصور كنند و اين‌گونه است كه بسياري از فيلمنامه‌ها و نمايشنامه‌هاي بيضايي همواره جزو پرخواننده‌ترين و پرفروش‌ترين آثار منتشر شده از سوي ناشر هميشگي آثار او انتشارات روشنگران بوده‌اند. فيلمنامه «پرده نئي» هم يكي از اين آثار است كه اخيرا براي هفتمين بار منتشر شده است. فيلمنامه‌اي در 174 صفحه با شمارگان 2000 نسخه و قيمت 15 هزار تومان. اين كتاب برخلاف «نمايش در ايران» بدون هيچ مقدمه‌اي آغاز شده است و با اين جملات از «منادي» به پايان مي‌رسد: «آري بدين سان رنجنامه بانوي غصهدار طوماري شود و در ميدان‌ها خوانده شود. باشد روزي كه آب و نان به شرط ندهند و بيداد از دهان دادگري سخن نگويد و دانش مرد و زن نشناسد. از امروز تا يك هفته ري جشن مي‌گيرد؛ شايد اشك بانوي غصهدار كه در اين جوي روان است، به لبخندي بياميزد. لبخندي كه ديريست تا جهان نيازمند آنست.»و كتاب ديگر فيلمنامه «آينه‌هاي رو‌به‌رو» است كه براي اولين‌بار منتشر مي‌شود. فيلمنامه‌اي است كه بيضايي نگارش آن را 18 بهمن سال 59 به پايان رسانده است و اكنون پس از 37 سال در قالب كتابي منتشر شده، جان گرفته است. چندي پيش محمد رحمانيان ديگر هنرمند تئاتر بر اساس اين فيلمنامه، نمايشي را روي صحنه برد. ظاهرا اين فيلمنامه پيش‌تر در سال‌هاي 61 و 63 از سوي انتشارات «دماوند» منتشر شده است ولي بعدتر كه بيضايي، انتشار آثارش را به انتشارات «روشنگران و مطالعات زنان» سپرد، اين اثر در چند روز گذشته براي اولين‌بار از سوي اين ناشر منتشر شد. اين كتاب در 103 صفحه و با قيمت 15 هزار تومان منتشر شده است.بهرام بيضايي كه يك ماه پيش شمع تولد 79 سالگي‌اش را دور از ميهن روشن كرد، همچنان در خانه خود خبرساز است و در خارج از كشور، فعال. در چند سال گذشته كه نمايش‌هاي «جانا و بلا دور» و «گزارش ارداويراف‌نامه» را در امريكا روي صحنه برده است، چند عنوان از كتاب‌هاي تازه‌اش هم در ايران منتشر شده است؛ كتاب‌هايي مانند «هزارافسان‌كجاست» كه اثري پژوهشي درباره ريشه‌يابي «هزار و يك شب» است. او سال 89 به دعوت دانشگاه استنفورد براي تدريس يك دوره آموزشي يك ساله به امريكا رفت اما اين سفر كه كمتر كسي پيش‌بيني مي‌كرد اين اندازه طولاني شود، همچنان ادامه دارد.