گفت‌وگو با شهرام معيني، مدرس دانشگاه اصفهان
اعلام تغيير ارز مرجع، يعني تاييد مشكلات سال بعد
اميرعباس آذرم‌وند
تحولات بازار ارز ايران در سه ماهه آخر سال جاري به حداكثر رسيد؛ به گونه‌اي كه با وجود مصوبه اين نهاد سياستگذار پولي و با وجود پليسي شدن بازار در چند روز، باز هم صف‌هاي طولاني در مقابل صرافي‌ها خودنمايي مي‌كنند. به نظر مي‌رسد دولت هر برنامه‌اي كه براي بازار ارز داشته تاكنون از رسيدن به نتيجه مطلوب ناكام مانده است. اين در حالي است كه روزهاي گذشته خبر تغيير ارز مرجع كشور از دلار به يورو نيز شنيده شد ولي همچنان دلار مشتري‌هاي مخصوص خود را دارد. در همين رابطه «اعتماد» با شهرام معيني، كارشناس حوزه پولي در رابطه با تحولات روزهاي اخير بازار ارز گفت‌وگويي انجام داده است.
چرا با وجود تصويب بسته بانك مركزي، همچنان مقابل صرافي‌ها صف‌هاي طولاني متقاضيان شكل مي‌گيرد؟
هسته و كنه اتفاقي كه در جريان است به انتظارات بازار باز مي‌گردد. انتظاراتي كه در بازار شكل گرفته معتقد به افزايش قيمت دلار در آينده نزديك است. انتظار بازار اين است كه با توجه به تصميمات رييس‌جمهوري امريكا و وضعيت منطقه، سال آينده مشكل نقل و انتقال ارز كشور با مشكلات بيشتري مواجه خواهد شد و به همين دليل كساني كه امروز اقدام به خريد ارز مي‌كنند، در آينده نزديك مي‌توانند ثمره آن را ببيند. همچنين بخش ديگري از ماجرا را مي‌توان با تئوري رفتار گله‌اي توضيح داد. رفتار گله‌اي بيانگر رفتاري است كه افراد در يك گروه بدون تفكر و بدون برنامه‌ريزي قبلي انجام مي‌دهند و از عملكرد گروه تبعيت مي‌كنند. اكنون بازار ارز آنقدر جذاب است و صف‌‌ها چنان در بيرون صرافي‌ها خودنمايي مي‌كند كه بسياري از افراد را براي خريد دلار ترغيب مي‌كند.
خبرها حاكي از آن است كه به زودي ارز مرجع كشور از دلار به يورو تغيير خواهد كرد. اين چه تاثيري در تحولات بازار داشته است؟
هر چند مي‌توان به دلايل و چرايي اين تغيير پرداخت اما مي‌توان گفت اعلام رسمي اين خبر خود در تلاطم بازار موثر بوده است. هنگامي كه دولت اعلام مي‌كند مي‌خواهد ارز مرجع كشور را تغيير دهد، به اين معناست كه كشور در تامين ارز مرجع قبلي مشكلاتي داشته و به همين دليل صلاح دانسته با تغيير ارز مرجع از اشكالات آينده جلوگيري كند. اين مهم بر تحليل كساني كه در بازار ارز حضور گسترده دارند و سال آينده را سالي سخت‌تر براي تامين ارز كشور است، صحه مي‌گذارد. درنتيجه كاش اين خبر اعلام رسمي نمي‌شد. به هر روي اعلام رسمي اين خبر قطعا در تحولات اخير بازار بي‌تاثير نبوده است.
در شرايط كنوني تغيير ارز مرجع چقدر مي‌تواند پاسخگوي مشكلات كشور باشد؟
قبل از هر چيز بايد اين نكته را مدنظر داشت كه براي هميشه يا طولاني مدت نمي‌توان دلار امريكا را كنار گذاشت. در يك دوره كوتاه‌مدت مي‌توان ارز مرجعي مانند يورو را جايگزين دلار كرد تا نقشه‌هايي كه رقباي سياسي مي‌خواهند ايران به آنها دچار شود، نقش بر آب شود. با توجه به اينكه سياستگذاران كشور، از جمله بانك مركزي مي‌دانند كه جهت‌گيري‌هاي كنوني دولت امريكا براي سال آينده به چه معنايي است، طبيعي است راهكاري براي مقابله با آن پيدا كنند. بهتر بود همانطور كه بانك مركزي براي كنترل دلار از يك بسته استفاده كرد، براي گذار از دلار به يورو نيز چنين بسته‌اي را ترتيب مي‌داد و شرايط را به‌گونه‌اي مهيا مي‌كرد كه سياست‌هاي تشويقي، تقاضا براي يورو را نسبت به دلار افزايش دهد. در هر حال بايد سياستگذاران راهي را پيدا كنند كه جذابيت يورو هم بيشتر شود. از سوي ديگر بايد مدنظر داشت واحد پولي ارز مرجع، بايد واحد پولي معتبر باشد و از اين منظر يورو به مراتب ارز قابل اعتمادتري نسبت به بسياري ارزهاي ديگر است.