نگهبان آب باشيم
ثمر فاطمي
روز دوم فروردين ماه، روز جهاني آب است اما شايد بسياري از ما مردم اصلا از وجود چنين روزي اطلاع دقيقي نداشته باشيم. همزماني روز جهاني آب با تعطيلات نوروزي باعث شده كه در تمام اين سال‌ها اين مناسبت ناديده گرفته شود. درست است كه برخي مسوولان در پاسخ به انتقاد از روز ملي آب به عنوان جايگزين آن ياد مي‌كنند اما نكته اينجاست كه ما همراهي با جهان را در موضوعي مهم به اسم آب از دست مي‌دهيم. مردم ما در نوروز به تنها چيزي كه توجه نمي‌كنند، مساله آب است. نه اينكه فكر كنيم به برق و گاز و اينجور چيزها فكر مي‌كنند، نه! مردم ما از يكي، دو ماه مانده به نوروز به مصرف‌كننده‌هاي صرفي تبديل مي‌شوند كه مي‌خرند و مي‌شورند و مي‌خورند. اما همزماني نوروز با روز جهاني آب، بي‌توجهي به مساله آب را دردناك‌تر از هر زمان ديگر و هر بي‌توجهي ديگري مي‌كند. «آب هست، ولي كم است». شايد ديگر اين شعار تكراري موضوعيتي نداشته باشد. مي‌توان به جرات گفت كه اگر همين روند فعلي سياست‌هاي مصرف آب ادامه پيدا كند، در همين نزديكي‌ها روزي مي‌آيد كه بايد بنويسيم: متاسفانه ديگر آب نيست. اقليم ايران خشك و كويري است. تغييرات آب و هوايي و كاهش بارندگي‌ها و سياست‌هاي غلط باعث شده همان مناطقي كه آب داشتند، با كم‌آبي مواجه شوند. متاسفانه برنامه‌هاي تبليغاتي و آموزشي هم تاثيري روي مردم نداشته است. نرخ ارزان آب و هميشه در دسترس بودن آن مردم را نسبت به موضوع آب بي‌توجه و نسبت به اين شعارهاي تبليغاتي بي‌تفاوت كرده است.
مساله آب دغدغه مردم نيست
هنوز آب به مساله مردم به خصوص در ميان شهرنشينان تبديل نشده است. مدت‌هاست كه كارشناسان حوزه آب و برخي از مسوولان از بحران آب سخن به ميان مي‌آورند اما براي مردم هنوز هم نرخ بالاي دلار نگران‌كننده‌تر از خشكسالي و بي‌آبي است. بحران ديگر براي مردم بي‌معنا شده است. سال‌هاست صحبت از بحران آب است اما مردم مي‌بينند كه هنوز هم به همان ميزان سابق از آب استفاده مي‌كنند و آب از آب تكان نمي‌خورد. روند غلط فرهنگسازي در حوزه مصرف آب باعث بي‌تفاوتي مردم نسبت به اين موضوع شده است. مردم بايد متوجه شوند كه موضوع آب تا چه اندازه براي خود و آيندگان‌شان حائز‌اهميت است. در شرايطي كه مردم درك درستي از مساله آب داشته باشند، مي‌توانند به خود و مسوولان در كنترل بحران آب كمك كنند و شرايط را تغيير دهند. مساله كم‌آبي در كشور به جايي رسيده كه جمعه هفته گذشته جمعي از كشاورزان شرق اصفهان براي نشان دادن اعتراض‌شان به مشكل آب به نماز جمعه اصفهان رفتند. اعتراض‌ها به حدي بود كه امام جمعه اين شهر در بخشي از خطبه‌هاي خود به ناديده گرفتن حق كشاورزان و تصميمات برخي مسوولان در گذشته درباره مشكل آب اشاره كرد. با وجود اينكه از اين اعتراضات عكس و فيلم‌هاي زيادي منتشر شد و سر‌و‌صداي زيادي در شبكه‌هاي اجتماعي برپا كرد اما اين مشكل براي كشاورزان بيشتر از مردم ديگر قابل درك است.
از خودمان شروع كنيم
فضاي مجازي و رسانه‌ها مي‌توانند نقش بزرگي در فرهنگسازي نحوه مصرف آب ايفا كنند. اين روزها سر كه مي‌چرخاني اكثر مردم گوشي‌هاي هوشمند دارند و عضو شبكه‌هاي اجتماعي هستند و اينترنت و فضاي مجازي دسترسي به رسانه‌ها را براي مردم ساده كرده است، مي‌توان از اين ظرفيت براي آگاهي‌رساني و فرهنگسازي بهره‌مند شد. به نظر مي‌رسد وقت آن رسيده كه مردم خودشان براي حل بحران آب دست به كار شوند و بلاخره بايد يك روز از خودمان شروع كنيم. رسانه‌هاي مي‌توانند آغازگر كمپيني باشند كه در آن از مردم كشور دعوت مي‌شود براي موضوعي حياتي به نام آب، كه مستقيما با جان‌مان در ارتباط است، دست به كار شوند. برگزاري اين كمپين مردمي مي‌تواند مسوولان را متوجه كند كه آنها هم بايد براي معضل آب، چاره جدي‌تري بينديشند و شايد اگر همه دست به دست هم دهيم، بالاخره بتوانيم «مهين خويش كنيم آباد» و اين بحران بزرگ را پشت سر بگذاريم. بايد پيش از آنكه روزي بيايد كه ديگر حتي نوشتن «آب نيست» هم نمي‌تواند مشكلي را حل كند، كاري كنيم. تجربه نشان داده كه كمپين‌هاي مردمي و تلاش‌هايي كه از دل مردم و نهادهاي مردمي بيرون مي‌آيد بسيار بيشتر از فعاليت‌هاي دولتي جوابگو است. هرجايي كه مردم تصميم گرفته‌اند، گره از كاري باز كنند يا كاري انجام شود، حتما همه موفق‌تر بوده‌اند. ممكن است كه دولت راه‌هايي مانند استفاده از طرح بازچرخاني و استفاده از پساب‌ها را در كاهش بحران آب داشته باشد اما نبايد از نقش مهم مردم در مصرف آب و حل اين بحران هم چشم پوشي كرد. به قول آن ضرب‌المثل قديمي «قطره قطره جمع گردد وانگهي دريا شود». حالا حساب كنيد اگر از اين هشتاد و يك ميليون جمعيت ايران، حتي نصف‌شان هم مصرف بيهوده آب هر‌روزشان را قطع كنند و از آب درست استفاده كنند، چه حجمي از آب را مي‌توان ذخيره كرد.
چگونه با محور آب همداستان شويم
وقتي چندسال قبل دكتر هادي خانيكي پيشنهاد گفت‌وگوي ملي را مطرح كرد و سياستمداران به ويژه سياستمداران اصلاح‌طلب اين پيشنهاد را راهكاري استراتژيك عنوان كردند فعالان عرصه آب نيز با توجه به اينكه مساله آب يكي از چند مساله نخست از ۱۰۰ مساله ايران بود، پيشنهاد كردند كه موضوع آب، محور گفت‌وگوي ملي قرار گيرد. اين موضوع تا به آنجا پيش رفت كه «فدراسيون صنعت آب» كه تشكلي گردآمده از فعالان بخش خصوصي در عرصه آب بود پيشنهاد كرد تا موضوع «گفت‌وگوي ملي آب» مطرح شود. تابستان گذشته وقتي بيش از ۱۰۰ كارشناس و فعال عرصه آب در نامه‌اي به رييس‌جمهور از مديريت منابع آب كشور گفتند و خواهان توجه به اين موضوع شدند، دو خواسته را مطرح كردند؛ يكي نامگذاري دهه پيش‌رو به عنوان «دهه ملي آب» بود و ديگر عملياتي كردن «گفت‌وگوي ملي آب». اعضاي فدراسيون صنعت آب ايران حتي به دكتر احمدعلي كيخا، ناظر مجلس در شوراي عالي آب كشور پيشنهاد كردند كه او عهده‌دار پيشبرد اين تفكر شود كه «گفت‌وگوي ملي آب» را به ويژه با كمك پتانسيل مجلس شوراي اسلامي به تكاپويي تبديل كرده و عملياتي كند. با اين حال اينك و در آستانه دوم فروردين ۱۳۹۷ و روز جهاني آب، روزنامه اعتماد نيز دست ياري به سوي همه شما دراز مي‌كند تا در توجه دادن به مقوله و مساله آب، دست به دست هم دهيم. برهمين اساس روزنامه اعتماد از اين به بعد آنچه درباره آب محتوا توليد كند را زير عنوان يا با هشتگ #نگهبان_آب منتشر خواهد كرد. شما نيز مي‌توانيد با همين هشتگ مطالب‌تان را منتشر كنيد و به اين ترتيب به شكل‌گيري گفت‌وگوي ملي آب كمك كنيم.
ايران امروز نيز مثل ايراني كه در آن «گل‌محمد» داستان «كليدر» استاد «محمود دولت‌آبادي» گرفتار خشكسالي و بي‌آبي و كم‌آبي است، گرفتار است. پس شايد حتي بد نباشد دوباره كليدر را به نيت توجه كردن به آب بخوانيم.