ايران، محور مذاكرات واشنگتن- رياض

مايك پمپئو، وزير امورخارجه ايالات متحده در اولين سفر رسمي خارجي خود پس از شركت در نشست وزراي خارجه ناتو در بروكسل به خاورميانه آمد و در قامت ديپلمات ارشد امريكا وارد رياض پايتخت عربستان سعودي شد. سفري كه بيش از هرچيز با دستور كار مهار ايران صورت گرفت و سپس به اختلافات كشورهاي حاشيه خليج فارس با قطر پرداخته شد. پمپئو در روز يكشنبه با ملك سلمان پادشاه عربستان سعودي ديدار و گفت‌وگو كرد اين ديدار پانزده دقيقه به طول انجاميد و به گفته حاضران در اين نشست بيشتر مباحث با محور ايران بوده است. او در حالي شنبه شب وارد رياض شد كه اندكي پيش از آن نيروهاي مردمي يمن با موشك‌هاي خود جنوب شهر جنوبي جيزان در عربستان سعودي را مورد هدف قرار دادند كه طي اين حمله يك نفر نيز كشته شد. با اين حال مقام‌هاي عربستاني و امريكايي در صحبت‌هاي خود از تهديد رو به افزايش ايران سخن گفتند و مدعي شدند كه ايران از نفود خود در منطقه از جمله در يمن و سوريه بهره‌برداري مي‌كند. مقامات سعودي و امريكايي‌ها مدعي هستند موشك‌هاي تحت اختيار نيروهاي مردمي يمن از سوي ايران تغذيه مي‌شود و اين در حالي است كه همواره ايران اين ادعا را رد كرده است و هيچگونه مدرك مستندي براي اثبات اين ادعا وجود ندارد. ولي با اين وجود حد اختلافات به اندازه‌اي است كه مقامات ارشد ايالات متحده همزمان با سفر پمپئو به رياض بار ديگر ايران را متهم به قاچاق موشك به يمن محكوم كردند. از طرفي آنها معتقدند كه ايران از جنبش مردمي يمن و دولت سوريه حمايت نظامي انجام مي‌دهد. اما جمهوري اسلامي در اين بين بارها تاكيد كرده است كه هيچگاه حمايت نظامي به يمن نداشته و همواره به شكلي معنوي از جنبش مردمي يمن حمايت كرده است. مقام‌هاي آگاه كه نخواستند نام‌شان فاش شود به واشنگتن پست اعلام كردند: برنامه‌هاي موشكي ايران بايد به عنوان بخشي از تقويت معاهده هسته‌اي با ايران در نظر گرفته شود و رييس‌جمهور ترامپ بر اين موضوع بسيار تاكيد دارد. ترامپ نيز همواره تهديد كرده است كه اگر اقدامي در اين زمينه صورت نگيرد تمديد تعليق تحريم‌هاي ايران را در اواسط ماه مه ‌را امضا نخواهد كرد. اين مقام‌هاي امريكايي همچنين اعلام كردند كه پمپئو از كشورهاي ديگر خواسته است تا تحريم‌هاي سخت گيرانه‌تري را عليه شركت‌ها، گروه‌ها و سازمان‌هاي دولتي كه درگير برنامه توسعه موشكي ايران هستند اعمال كنند. با اين حال مايك پمپئو در ديدار با مقام‌هاي عربستاني بر تعهد ايالات متحده به دفاع از عربستان سعودي، اسراييل و ديگر متحدان خود در منطقه تاكيد كرد. همچنين به گفته مقام‌هاي آگاه امريكايي پمپئو در ديدارهاي رسمي خود با مقام‌هاي سعودي بر تعهد آنها مبني بر تلاش براي تثبيت موقعيت‌هايي كه متحدان امريكا در سوريه به دست آوردند، تاكيد كرده است. مقام‌هاي آگاه پيش از ديدارهاي رسمي عنوان كردند كه بناست به عنوان بخشي از فشارها عليه ايران، پمپئو به سعودي‌ها تاكيد كند كه اختلافات با قطر بايد پايان يابد. گفتني است بحران ميان كشورهاي عربي با قطر در تابستان گذشته آغاز شد. هنگامي كه عربستان، بحرين و امارات تمام روابط با قطر را متوقف كردند و اين كشور را متهم به حمايت از تروريسم كردند. تاكنون تلاش‌هايي براي ميانجيگري به رهبري كويت و حمايت ايالات متحده به خصوص در دوره ركس تيلرسون، وزير خارجه سابق و دونالد ترامپ به جايي نرسيد و ناموفق بود. مقام‌هاي امريكايي معتقدند شكاف و اختلاف‌ها ميان كشورهاي عربي مانع از همكاري موفق آنها براي مقابله و فشار عليه ايران خواهد شد. لازم به ذكر است پمپئو پس از ديدار با مقام‌هاي سعودي به سرزمين‌هاي اشغالي و سپس اردن سفر خواهد كرد و اين ديدارها و رايزني‌ها تنها چند هفته پيش از تاريخ‌هاي كليدي است كه هركدام مي‌تواند منطقه را با تحولي جديد روبه‌رو كند. دونالد ترامپ بنا دارد دوازدهم ماه مه‌در خصوص خروج از توافق هسته‌اي با ايران تصميم‌گيري كند موضوعي كه با وجود تمام فشارهاي اروپايي‌ها براي ماندگاري امريكا محتمل به نظر مي‌رسد. دو روز پس از اعلام اين تصميم ايالات متحده بناست سفارت جديد خود را در بيت المقدس افتتاح كند. اين يك تغيير قابل توجه در دهه‌ها سياست امريكا در رابطه با اسراييل و فلسطيني‌ها محسوب مي‌شود. اين اتفاق در روزي رخ مي‌دهد كه همزمان با تاسيس رژيم صهيونيستي است و فلسطينيان آن را روز «نكبت» مي‌نامند و اكنون سفارت امريكا در روزي افتتاح خواهد شد كه فلسطينيان هفتاد سال پيش از خانه خودشان رانده شدند. همچنين فلسطيني‌ها هفته‌هاست در مرز با نوار غزه تظاهرات برگزار مي‌كنند و بناست بزرگ‌ترين تظاهرات خود را همزمان با افتتاح سفارت امريكا برگزار كنند. گفتني است مايك پمپئو روز جمعه در نشست وزراي امورخارجه عضو ناتو در بروكسل يك‌بار ديگر بر تعهد ترامپ مبني بر خروج از برجام تاكيد كرد. وي افزود امريكا زماني از برجام خارج نمي‌شود كه اين توافق به طور قابل توجهي تقويت شود در غير اين صورت حضور امريكا در آن بعيد به نظر مي‌رسد. اما موضوع ديگري كه به نظر مي‌رسد در اين سفر مورد بحث قرار گرفته باشد، استراتژي امريكا در خصوص سوريه است. هنوز هيچ كس بطور دقيق نمي‌داند كه امريكا چه برنامه‌اي را در سوريه پياده‌سازي مي‌كند اما به نظر مي‌رسد كه قصد دارد اعراب را ترغيب كند كه علاوه بر كمك مالي، حضور نظامي نيز در مناطق تحت كنترل متحدان امريكا داشته باشند. موضوعي كه مي‌تواند حضور نظامي امريكا را در منطقه كمرنگ‌تر كند و ترامپ نيز وعده خود مبني بر خروج از سوريه را جامه عمل بپوشاند.

نشست مشترك دو وزير

مايك پمپئو پس از ديدار با عادل الجبير، وزيرخارجه عربستان در يك نشست مطبوعاتي با همتاي خود حاضر شد و در آنجا نيز ادعاهاي ضد ايراني خود را مطرح كرد. او مدعي شد، ايران اين منطقه را بي‌ثبات مي‌كند. پمپئو همچنين در مورد شكاف ميان برخي كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و قطر گفت: اتحاد و وحدت ميان كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس ضروري است و ما بايد به آن دست يابيم. عادل الجبير، وزيرخارجه عربستان نيز مدعي شد، ايران بايد با اعمال تحريم‌هاي بيشتر براي نقض قوانين بين‌المللي در مورد موشك‌هاي بالستيك مواجه شود.