اتحاديه اروپا و ژاپن بزرگ‌ترين توافق تجارت آزاد تاريخ را امضا كردند
اتحاد شرق و غرب عليه حمايت‌گرايي ترامپ
شهاب شهسواري
ژاپن و اتحاديه اروپا همزمان با دوراني كه ايالات متحده امريكا به عنوان بزرگ‌ترين اقتصاد جهان در حال جنگ‌هاي تجاري با كشورهاي ديگر است، بزرگ‌ترين توافق تجارت آزاد دوجانبه را امضا كردند. توافقي كه به گفته دونالد توسك، رييس شوراي اروپا «نوري در تاريكي روزافزون جهان» به نظر مي‌رسد. امريكا، به عنوان بزرگ‌ترين اقتصاد جهان، طي يك سال و نيم گذشته بر مبناي شعار «اول امريكا» كه از سوي رييس‌جمهور اين كشور مطرح شد، سياست‌هاي حمايت‌گرايانه افراطي در پيش گرفته است. خروج اين كشور از مذاكرات توافقنامه تجارت آزاد دو سوي اقيانوس آرام، وضع تعرفه‌هاي سنگين براي واردات آلومينيوم و فولاد، جنگ تعرفه‌اي با چين، تهديد به وضع تعرفه‌هاي تازه بر واردات خودرو، تهديد به خروج از پيمان تجارت آزاد امريكاي شمالي و برخي اقدام‌هاي ديگر دولت ترامپ، باعث نگراني در بين كشورهايي شده است كه پيش از اين امريكا را به عنوان پرچمدار تجارت آزاد جهاني در كنار خود مي‌ديدند. اما حالا پرچم بر زمين‌گذاشته‌شده تجارت آزاد، در دستان نخست‌وزير ژاپن و اتحاديه اروپا قرار گرفته است كه نزديك به يك‌سوم اقتصاد جهاني را تشكيل مي‌دهند. بر اساس توافقي كه با حضور رييس كميسيون اروپا، رييس شوراي اروپا و نخست‌وزير ژاپن در بروكسل امضا شد، نزديك به 99 درصد از تمامي كالاهاي صادراتي ژاپن و اتحاديه اروپا به يكديگر از شمول تعرفه‌هاي تجاري خارج مي‌شوند. اين توافق دوجانبه قرار است طي 8 سال آينده، تعرفه واردات خودروها از ژاپن به كشورهاي عضو اتحاديه اروپا را به صفر برساند، همزمان از زمان اجراي اين توافق كه نيازمند تصويب در پارلمان اروپا و پارلمان ژاپن است، تعرفه واردات قطعات خودرو بلافاصله صفر خواهد شد. طي هفته‌هاي گذشته، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا كه بر اساس سياست‌هاي جديد حمايت‌گرايانه‌اش، تعرفه‌هايي را عليه واردات از نزديك‌ترين متحدان اين كشور و بزرگ‌ترين اقتصادهاي جهان وضع كرده است، اعلام كرده‌بود كه به زودي تعرفه‌هاي بسيار سنگيني براي واردات خودرو از اتحاديه اروپا و ژاپن وضع خواهد كرد. سهم ژاپن و اتحاديه اروپا، مجموعا معادل يك‌سوم از مجموع توليد ناخالص داخلي در جهان است. اتحاديه اروپا دومين بلوك تجاري بزرگ جهان و ژاپن چهارمين كشور از لحاظ ميزان تجارت با كشورهاي خارجي است.
حمله رهبران اروپا و ژاپن به ترامپ
دونالد توسك، در نشست خبري بعد از امضاي اين توافق تجاري در سخناني بدون اينكه به نام دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا اشاره كند، به‌شدت سياست‌هاي حمايت‌گرايانه دولت امريكا را زير سوال برد. توسك گفت: «به لحاظ سياسي اين توافق را مي‌توان نوري در تاريكي روزافزون سياست‌هاي بين‌المللي تلقي كرد. ما يك پيام روشن مي‌فرستيم كه ديگران مي‌توانند روي ما حساب كنند. ما قابل پيش‌بيني هستيم، چه ژاپن چه اتحاديه اروپا هم قابل پيش‌بيني‌اند و هم مسووليت‌پذير، ما براي حمايت از نظم جهاني بر اساس قانون‌گرايي، آزادي، شفافيت و عقل سليم به ميدان آمده‌ايم. وجه سياسي اين توافق، امروز و فردا بسيار روشن و واضح‌تر از دوماه پيش است و من اطمينان دارم كه همه مي‌دانند در مورد چه چيز صحبت مي‌كنم. بگذاريد بگويم كه امروز نه‌تنها روز خوبي براي همه ژاپني‌ها و اروپايي‌ها است، بلكه روز خوبي براي همه آدم‌هاي منطقي در جهان است كه به احترام متقابل و همكاري اعتقاد دارند. آنچه امروز امضا شد بزرگ‌ترين توافق تجاري در تاريخ است. اين اقدام اهميت استراتژيك بسيار عظيمي در زمينه نظم قانونمدار بين‌المللي دارد، آن هم در دوراني كه برخي از افراد اين نظام جهاني را زير سوال برده‌اند.» دونالد توسك در پاسخ به سوال خبرنگاري كه در مورد نگراني‌ها از اثر منفي تجارت آزاد بر فرصت‌هاي شغلي گفت: «تهديد اصلي براي كسب و كارها و فرصت‌هاي شغلي بلاتكليفي سياسي، جنگ‌هاي تعرفه‌اي، ادبيات ستيزه‌جويانه، غيرقابل‌پيش‌بيني بودن و مسووليت‌ناپذيري است، نه توافقنامه‌هاي تجاري.»
شينزو آبه، نخست‌وزير ژاپن هم بدون اشاره به نام امريكا، با لحني نرم‌تر نسبت به رييس شوراي اروپا از سياست‌هاي حمايت‌گرايانه امريكا انتقاد كرد و گفت: «اين توافق نشان‌دهنده اراده تزلزل‌ناپذير ژاپن و اتحاديه اروپا براي رهبري جهان به عنوان قهرمانان تجارت آزاد، در دوره‌اي است كه حمايت‌گرايي گسترش يافته.» ژان كلود يونكر، رييس كميسيون اروپايي هم گفت: «تا جايي كه به ما مربوط است، هيچ حمايتي در حمايت‌گرايي وجود ندارد و هيچ وحدتي در يكجانبه‌گرايي.»
توكيوي خونسرد در جنگ تجاري
هرچند ژاپني‌ها نسبت به اقدام‌هاي دولت ايالات متحده امريكا در وضع تعرفه‌هاي تجاري عليه متحدين بسيار ناخرسند هستند، اما شينزو آبه، نخست‌وزير اين كشور تلاش كرده است با خونسردي و بدون رفتارهاي تند و تبليغاتي، شرايط پيش‌آمده را مديريت كند. ژاپن كه از جمله كشورهايي بود كه بنا بر دستور دونالد ترامپ نامش در فهرست كشورهاي مشمول تعرفه واردات آلومينيوم و فولاد قرار گرفته‌بود، برخلاف كشورهايي مانند كره جنوبي حاضر به مذاكره با امريكا براي امضاي توافقنامه تجاري جديد براي معاف شدن از اين تعرفه‌ها نشد و خيلي زودتر از اتحاديه اروپا، كانادا، مكزيك و ديگر كشوهاي جهان نامش در فهرست مشمولان تعرفه وارد شد. در برابر شينزو آبه تلاش كرد تا مذاكرات براي توافق‌هاي تجاري آزاد را با سرعت بيشتري پيش ببرد. اولين اقدام او پيگيري ازسرگيري مذاكرات ميان كشورهاي حوزه اقيانوس آرام براي پيمان تجارت آزاد TPP بود كه دونالد ترامپ به محض آغاز رياست‌جمهوري‌اش از آن كناره‌گيري كرد. به گزارش فايننشيال تايمز، امضاي توافق تجارت آزاد اروپا و ژاپن هم با پايمردي جدي شينزو آبه به نتيجه رسيد. آبه در حال پيشبرد مذاكرات توافق تجارت آزاد شراكت دو سوي اقيانوس آرام (TPP)، بدون حضور امريكاست و با بيرون رفتن امريكا از اين مذاكرات و حذف بندهاي پيشنهادي امريكا براي سختگيري‌هاي بيشتر در زمينه مالكيت معنوي و ثبت اختراع، به نظر مي‌رسد كه توافق نهايي با عنوان «توافق شراكت جامع و پيشروي دو سوي اقيانوس آرام» بسيار توافق بهتري از آب دربيايد.
فايننشيال‌تايمز مي‌نويسد از زمان پايان جنگ جهاني دوم تاكنون، ژاپن با وجود قدرت اقتصادي قابل توجهي كه به دست آورد، معمولا در مذاكرات چندجانبه و گروهي، كمتر نقش محوري بر عهده مي‌گرفت و معمولا اجازه مي‌داد تا قدرت‌هاي ديگر موضع اين كشور را بيان كنند. اما شينزو آبه، اخيرا فرصت را مغتنم شمرده تا در غياب امريكا، تلاش كند مذاكرات توافقنامه‌هاي تجاري را تحت هدايت خودش به مسير تجارت آزاد جهاني بازگرداند. آبه با استفاده از متعهد كردن توكيو به توافق‌هاي جهاني تجارت آزاد تلاش مي‌كند تا اصلاحات مهم اقتصادي درون ژاپن را پيش ببرد، از جمله اين اصلاحات به نوشته فايننشيال‌تايمز تلاش براي گشودن بخش كشاورزي به‌شدت محافظه‌كار و حمايت‌گراي ژاپن به روي بازارهاي جهاني و ورود بخش خدمات ژاپن به صحنه تجارت جهاني است.