تهاتر بدهي و پايه پولي
مهدي حسيني‌دولت‌آبادي
بند «و» تبصره 5 بودجه سال 97 ابزاري تحت عنوان اسناد خزانه نوع دوم براي تسويه بدهي بانك‌ها به بانك مركزي را معرفي كرده است. برخي از آن به عنوان ابزاري در جهت اصلاح نظام بانكي ياد مي‌كنند. بايد به اين نكته توجه كرد كه اين ابزار به هيچ عنوان در جهت اصلاحات در سيستم بانكي نيست و براي اقدامات ديگري تعبيه شده است. بحث اصلي وصول طلب پيمانكاران است. در حال حاضر شرايط مالي دولت به گونه‌اي نيست كه بتواند پاسخگو باشد و طلب بدهكاران را تسويه كند. از طرف ديگر پيمانكار به دليل پروژه‌اي كه براي دولت انجام مي‌داد از بانك تسهيلات گرفت كه بازپرداخت آن در گروي پرداخت حق و حقوق از جانب دولت بود. پس پيمانكاران دولتي و غيردولتي با توجه به مشكلات مالي دولت به عنوان بدهكار بانكي شناخته شده و از تسهيلات‌هاي آتي نيز بي‌بهره خواهند ماند. با استفاده از ابزار اسناد خزانه نوع دوم، سلسله تهاتر بدهي‌ها به پيمانكاران انجام مي‌شود و آنها مي‌توانند براي كارهاي توليدي و پروژه‌هاي بعدي از بانك‌ها تسهيلات و وام بگيرند. اسناد خزانه نوع دوم امكان اين را به پيمانكاران مي‌دهد كه علاوه بر استفاده از تسهيلات بانكي، برگه تسويه يا همان اسناد خزانه را از دولت بگيرند. در درجه اول ادامه همكاري توليد‌كنندگان و پيمانكاران با دولت را تسهيل مي‌بخشد و در درجه بعدي از ليست بدهكاران بانكي خارج مي‌شود. نكته مهم ديگر اين است كه بدهي بانك‌ها به بانك مركزي(با توجه به اسناد خزانه منتشره) نيز تا حدي تسويه مي‌شود. نكته مهم ديگر اين است كه اين كار ارتباطي با اصلاح نظام بانكي ندارد و در جهت پيشبرد همكاري بين دولت، سيستم بانكي و پيمانكاران و توليد‌كنندگان است. مورد ديگري كه بايد به آن توجه كرد، عدم تغيير پايه پولي است. در سمت راست ترازنامه بانك مركزي قسمت دارايي‌هاست. يك بخش آن بدهي دولت به بانك مركزي و ...
بخش ديگري نيز بدهي بانك‌ها به بانك مركزي است. اتفاقي كه در چرخه تهاتر بدهي مي‌افتد به اين صورت است كه بدهي بانك‌ها به بانك مركزي كم مي‌شود و بر بدهي دولت به بانك مركزي اضافه مي‌شود. در واقع بدهي‌ها از يك زير فصل كم مي‌شود و به زير فصل ديگر منتقل مي‌شود. اما قسمتي كه منجر به افزايش پايه پولي مي‌شود، سمت چپ ترازنامه بانك مركزي كه شامل اضافه برداشت بانك‌ها و... است. اين قسمت تغييري نمي‌كند. بنابراين با يك راهكار هم بدهي‌ها كاهش مي‌يابد و هم بانك‌ها قدرت تسهيلات‌دهي بيشتري به دست مي‌آورند.