اگر برجام با حسن نيت اجرا شده بود
بهزاد صابري
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در زمان اعلام خروج اين كشور از برجام مدعي شد كه اين توافق به مساله موشك‌هاي بالستيك ايران يا رفتار ايران در منطقه نپرداخته و داراي يك سري قيود زماني است كه به ايران اجازه مي‌دهد در ادامه مسير بمب اتمي بسازد. ترامپ همچنان خواستار مذاكره با ايران به منظور نيل به آن چيزي است كه وي نامش را يك «توافق واقعي» گذاشته است.جدا از بحث قيود زماني(كه وي كاملا واقعيت موضوع را قلب كرده است) ترامپ عامدانه اين واقعيت را ناديده مي‌گيرد كه برجام صرفا قرار بود تضمين كند كه برنامه هسته‌اي ايران منحصرا صلح‌آميز باقي مي‌ماند و اينكه در عوض، تمام تحريم‌هاي مرتبط با هسته‌اي كه عليه ايران وضع شده بود، برداشته شود. البته در ديباچه برجام، طرف‌هاي اين توافق پيش‌بيني كرده بودند كه «اجراي كامل اين برجام» بتواند «در جهت مثبت به صلح و امنيت منطقه‌اي و بين‌المللي كمك كند.» و اگر بر اين توافق خدشه‌اي وارد نمي‌شد قطعا مي‌توانست تا حد قابل ملاحظه‌اي در جهت تحقق اين اهداف موثر واقع شود. به علاوه اگر برجام توسط همه طرف‌هاي آن «به طور كامل اجرا مي‌شد» مي‌توانست فضايي مثبت به وجود آورد و زيربنايي مستحكم ايجاد كند كه روي آن مي‌شد بسيار بيشتر بنا كرد. اگر اين توافق هسته‌اي با حسن نيت به اجرا درمي‌آمد، مي‌توانست ديوار بلند بي‌اعتمادي بين ايران و امريكا را كوتاه‌تر كند. به بيان رهبر معظم ايران در آوريل 2015 «اگر امريكا از كج‌تابي‌هاي معمولي خودش دست برداشت، اين يك تجربه‌اي براي ما مي‌شود كه خيلي خب، پس مي‌شود در يك موضوع ديگر هم با اينها مذاكره كرد».مسلما «اجراي كامل توافق» نكته كليدي در اعتمادسازي بود. ايران همان‌طور كه تاكنون چندين بار به تاييد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي رسيده است به تعهدات خويش پايبند ماند. با اين حال در طرف مقابل نه تنها امريكا هرگز- حتي در زمان رياست‌جمهوري اوباما- به طور كامل تعهدات خود وفق اين توافق را اجرا نكرد بلكه در زمان رياست‌جمهوري ترامپ به صورت يكجانبه و غيرقانوني از توافق خارج شد و تمام تحريم‌هاي مرتبط با هسته‌اي كه بر اساس برجام بايد لغو مي‌شدند را بار ديگر اعمال كرد. ترامپ در حالي كه تلاش داشت خود را به عنوان فردي كه به وعده‌هايش عمل مي‌كند به تصوير بكشد، اثبات كرد كه امريكا غيرقابل اعتماد و غيرقابل اتكاست. يك فرصت منحصر به فرد به نابودي كشيده شد و يك پل كه با دشواري ساخته شده بود، ويران گشت.اعضاي باقي مانده برجام، از جمله ايران، با آگاهي از عواقب شديدا مخرب شكست احتمالي اين توافق در حال تلاش براي زنده نگه داشتن آن هستند. تلاش‌هايي مستمر در حال انجام است تا اطمينان حاصل شود كه ايران بتواند همچنان از منافع اقتصادي اين توافق منتفع شود. البته اين يك كار بسيار دشوار است. سياست مبتني بر فشار و ارعاب امريكا بسياري از شركت‌هاي خارجي را ترسانده و آنان را وادار كرده كه از تعامل اقتصادي با ايران دست بردارند.با وجود اثرات منفي شديدي كه تحريم‌ها براي مردم ايران ايجاد كرده است، ايران تاكنون درجه بسيار بالايي از خويشتنداري را از خود به نمايش گذاشته و كماكان به اجراي اين توافق كه حالا توازن آن كاملا بر هم خورده، ادامه داده است. اگرچه تهران وفق برجام حق دارد در ازاي عدم پايبندي اساسي امريكا، ايفاي تعهدات خود را به طور كلي يا جزيي متوقف نمايد تا اين لحظه از توسل به اين حق خودداري كرده تا شانس ديگري به ديپلماسي و چند جانبه‌گرايي داده باشد.با وجود تفاوت‌هايي كه ممكن است بين اعضاي باقيمانده در برجام(ايران، فرانسه، انگليس، آلمان، چين و روسيه) وجود داشته باشد، يك عنصر اساسي همه آنها (و بسياري ديگر از كشورها) را در كنار يكديگر گردهم مي‌آورد. امنيت همه ما در معرض خطر است. نظم جهاني، يك بار ديگر به خاطر يكجانبه‌گرايي خطرناكي در معرض تهديد قرار گرفته است. آنچه امروز همه ما نيازمند آن هستيم، ديپلماسي جدي و با حسن نيت و نيز آمادگي براي ايستادن در برابر كژروي‌هاي خودمدارانه و عادات قديمي فشار و زورگويي است. تمام ملت‌ها از جمله ملت امريكا بايد همگام شوند و براي ايجاد جهاني مبتني بر قانون، احترام متقابل و چند جانبه‌گرايي تلاش كنند.
منبع: گلوبال بريف