مايك پمپئو: حكومت ايران سوءمديريت دارد
سارا معصومي
16 روز پرجدل ميان محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران و مقام‌هاي امريكايي از دونالد ترامپ، رييس‌جمهور تا مايك پمپئو، وزير خارجه و البته برايان هوك، مسوول گروه اقدام ايران در وزارت خارجه امريكا. نخستين روزهاي بهار 98 روزهاي پركاري براي وزيرخارجه كشورمان بود. در بسياري از اين روزها رفتارهاي امريكا مانند به رسميت شناختن بلندي‌هاي جولان به عنوان بخشي از خاك سرزمين‌هاي اشغالي (اسراييل) يا ادعاي «مايك پمپئو» درباره نجات قوم يهود توسط ترامپ از دست ايران بهانه‌اي براي جدال‌هاي توييتري ظريف با مقام‌هاي امريكايي شد. در ده روز پاياني تعطيلات سيلي كه مناطق مختلف ايران را درگير كرد، واكنش‌هاي متفاوت داخلي و خارجي را برانگيخت كه در ميان اين واكنش‌ها تلاش نافرجام وزير خارجه امريكا براي بهره‌برداري سياسي از بلايي طبيعي در ايران با برخورد تند دستگاه ديپلماسي ايران به خصوص شخص وزير خارجه روبه‌رو شود. محمدجواد ظريف كه از توييتر به عنوان ابزاري در خدمت ديپلماسي عمومي استفاده مي‌كند، در توييت‌هاي خود در 16 روز اخير اروپا را هم از انتقاد بي‌بهره نگذاشت و در توييتي كه در رسانه‌هاي اروپايي با عنوان هشدار شديد‌اللحن وزير خارجه ايران از آن نام برده شد، تاكيد كرد كه اروپا به جاي عمل به تعهدات برجامي خود در حال خودشيريني براي امريكاي ترامپ است.
سيل ايران؛ آينه دروغ‌هاي امريكايي
نقطه عطف برخوردهاي محمدجواد ظريف با مقام‌هاي امريكايي، ماجراي سيل در برخي شهرهاي ايران بود. اين رخداد به آينه‌اي براي انعكاس تبعات تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا عليه مردم ايران بدل شد. آينه‌اي كه در آن پوشالي بودن ادعاهاي مقام‌هاي دولت ترامپ درباره حمايت از مردم ايران در برابر نظام به خوبي نمايان شد. دولت دونالد ترامپ در دو سال گذشته سياست جديدي را با تمام توان دنبال مي‌كند كه محور اصلي آن رودررو قرار دادن مردم با حاكميت است. ابزارهاي اصلي دولت در پيشبرد اين سياست نيز حمايت از جريان‌هاي اپوزيسيون و چهره‌هاي مخالفت حاكميت ايران و همچنين به راه انداختن نبرد مجازي با لشكرهاي جعلي در فضاي سايبري است. دو رسانه بي‌بي‌سي و نيويورك تايمز در چند روز گذشته با انتشار مطالبي در اين زمينه نشان دادند كه چگونه دولت دونالد ترامپ با به راه انداختن لشكري از ترول‌ها و حساب‌هاي جعلي در توييتر و ديگر فضاهاي مجازي عليه حاكميت ايران قدعلم كرده است. در چنين شرايطي زماني كه بحث كمك‌هاي جهاني به آسيب‌ديدگان از سيل ايران مطرح شد، محمدجواد ظريف با ذكاوتي ديپلماتيك دروغ بودن ادعاهاي امريكا در حمايت از مردم ايران را به رخ كشيد. تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا با تبديل شدن به مانعي براي كمك‌رساني به آسيب‌ديدگان از سيل در ايران، موجي از تحليل‌ها در فضاي بين‌المللي را مبني بر افشا شدن نيت اصلي دولت ترامپ در قبال ايران به راه انداخت. بسياري از كارشناسان مسائل ايران كه لزوما موافق با سياست خارجي يا حاكميت ايران نيستند، تاييد كردند كه عدم تعليق برخي تحريم‌هاي ايران از سوي امريكا در شرايط نياز آسيب‌ديدگان از سيل به كمك‌هاي بين‌المللي نشان داد كه هرچند سياست اعلامي دولت ترامپ، تغيير رفتار ايران است اما ريل‌گذاري امريكا در مسير تغيير رژيم است.
تحريم حساب‌هاي هلال‌احمر
سخنان علي‌اصغر پيوندي، رييس جمعيت هلال‌احمر درباره تاثير تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا بازتاب وسيعي در رسانه‌هاي بين‌المللي پيدا كرد. پيوندي قطع دسترسي كشورمان به سوييفت را مانعي در كمك‌رساني به سيل‌زدگان گلستان و خوزستان دانست و در اين باره گفت: «پيش از تحريم‌ها برخي حساب‌هاي داراي سوييفت متعلق به هلال‌احمر داشتيم كه از طريق آنها براي جذب كمك جهاني اقدام مي‌كرديم ولي در حال حاضر اين حساب‌ها مشمول تحريم شده است و امكان انتقال پول از كشورهاي ديگر و همين‌طور از فدراسيون جهاني صليب سرخ به ايران در هنگام حادثه وجود ندارد. انتظار ما اين است كه هلال‌احمر به عنوان يك سازمان خدمت‌رسان كه اقدامات بشردوستانه انجام مي‌دهد از تحريم‌ها معاف باشد اما اين‌گونه نيست.»
اين اظهارات پيوندي در حالي مطرح شد كه سازمان ملل نيز در نخستين روزهاي به راه افتادن سيل در ايران، براي ارسال اقلامي براي كمك به سيل‌زدگان ايراني اعلام آمادگي كرد اما همزمان يادآوري كرد كه تحريم‌هاي اقتصادي امريكا عليه ايران ممكن است، ارسال اين كمك‌ها را به تعويق بيندازد.
ظريف: اين فقط جنگ اقتصادي نيست
در چنين فضايي محمدجواد ظريف در توييتر به شدت از تاثير‌پذيري كمك‌رساني هلال‌احمر به سيل‌زدگان از فشارهاي غيرقانوني دولت امريكا انتقاد كرد و نوشت: «سياست فشار حداكثري ترامپ كه نقض صريح قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت و دستور ديوان بين‌المللي دادگستري است در كمك‌رساني هلال احمر ايران به تمامي مناطق آسيب‌ديده از سيل بي‌سابقه اخلال ايجاد كرده است. از جمله اقلام ممنوعه بالگردهاي امداد است. اين فقط جنگ اقتصادي نيست؛ اين تروريسم اقتصادي است.»
كنايه رييس صليب سرخ جهاني به رژيم تحريم
سه روز پس از سخنان علي‌اصغر پيوندي بود كه پيتر مائورو، رييس صليب سرخ جهاني در نشست شوراي امنيت كه با موضوع حقوق بين‌المللي بشردوستانه برگزار شد، بدون اسم بردن از كشور خاصي درباره تاثير تحريم‌ها بر كمك‌رساني‌هاي اين سازمان سخناني را بر زبان راند. مائورو در اين باره گفت: «اقدامات بشردوستانه بي‌طرفانه و منصفانه توسط رژيم تحريم‌هاي سنگين با مانع مواجه مي‌شود.» اين سخنان مائورو در داخل ايران به انتقاد رييس‌صليب سرخ جهاني از تحريم‌هاي امريكا عليه ايران تعبير شد. هر چند كه وي در اين اظهارات از كشور خاصي نام نبرد اما برخي تحليلگران مسائل بين‌الملل اعتقاد دارند كه زمانبندي اظهارات وي با حادثه سيل در ايران و مسدود بودن مسير برخي كمك‌ها گوياي اشاره غيرمستقيم او به ايران و امريكاست.
گرگ در لباس ميش
با به راه افتادن موجي از واكنش‌ها در فضاي مجازي به اين مساله و همچنين سلسله تحليل‌هايي كه در رسانه‌هاي متفاوت در اين خصوص منتشر شد، مايك پمپئو، وزير خارجه دولت ترامپ دوباره جامه ايران‌دوستي بر تن كرد. پمپئو در بيانيه‌اي گفت كه ايالات متحده آماده است تا از طريق صليب سرخ جهاني و جوامع هلال‌احمر به سيل‌زدگان در ايران كمك‌رساني كند. وزير خارجه امريكا در اين بيانيه تاكيد كرد كه اين نهادها مي‌توانند كمك‌هاي نقدي را به هلال‌احمر ايران منتقل كنند. بيانيه وزير خارجه امريكا بدون طعنه به حاكميت ايران به پايان نرسيد و وي در بخش‌هايي از اين بيانيه با تكرار ادعاهاي بي‌پايه و اساس هميشگي اعلام كرد كه سيل اخير بار ديگر «سوءمديريت حكومت ايران در برنامه‌ريزي شهري و آمادگي براي شرايط اضطراري» را نشان داده است. پمپئو در پايان ادعا كرد كه هرچند حكومت ايران نهادهاي خارج از اين كشور را مقصر اعلام كرده اما سوءمديريت حاكميت ايران باعث اين فاجعه شده است.
از دلسوزي جعلي تا خبر واقعي
واكنش‌ها به اين بيانيه از ساعتي پس از انتشار آن آغاز شد. پيش از آنكه دولتمردان ايراني سخنان مداخله‌جويانه وزير خارجه امريكا را جواب بدهند، كاربران در فضاي مجازي دست به كار شدند. انتشار بيانيه وزارت خارجه امريكا در دوره جورج بوش و هنگام زلزله بم در ايران و مقايسه آن با بيانيه مايك پمپئو يكي از كارهاي كاربران ايراني در فضاي مجازي براي نشان‌دادن دروغ‌هاي مايك پمپئو بود. در آن مقطع زماني، امريكا براي ممكن‌سازي انتقال كمك‌ها به ايران برخي تحريم‌ها را به صورت موقت لغو كرد. بر اساس اين تجربه تاريخي اين سوال از وزيرخارجه كنوني امريكا مطرح شد كه اگر در ادعاي خود براي كمك به ايران صادق هستيد، مانند وزارت خارجه دوره جورج بوش برخي تحريم‌هاي ايران را معلق كنيد در غير اين صورت ادعاي كمك آسان است. پس از اين بيانيه مايك پمپئو، وزير خارجه كشورمان در دو نوبت پاسخ وي را داد. ظريف در پاسخ نخست در توييتر نوشت: خبر جعلي: ادعاي آقاي پمپئو كه ايالات متحده آماده كمك به فدراسيون بين‌المللي صليب سرخ و هلال‌احمر است كه مي‌تواند پول‌ها را براي جمعيت هلال‌احمر ايران ارسال كند. خبر واقعي: بر اساس اظهارات رييس كميته بين‌المللي صليب سرخ، جمعيت هلال‌احمر ايران نمي‌تواند هيچ‌گونه منابع مالي را به دليل تحريم‌هاي غيرقانوني امريكا دريافت كند. ايالات متحده بايد مسووليت تروريسم اقتصادي خود را بپذيرد.»
ظريف: اروپا اراده سياسي ندارد
در فاصله اين توييت چندخطي تا بيانيه‌اي طولاني‌تر در محكوميت دخالت امريكا در مسائل داخلي ايران، محمدجواد ظريف اروپايي‌ها را نيز بي‌نصيب از انتقاد به دليل انفعال در برابر امريكا نگذاشت و با توجه به انتشار خبري مبني بر اينكه آلمان، انگليس و فرانسه در نامه‌اي به سازمان ملل متحد، فشار بيشتر به برنامه موشكي ايران را خواستار شده‌اند، در صفحه توييترش نوشت: ««بعد از گذشت يك سال از كناره‌گيري غيرقانوني ايالات متحده از برجام، اروپا نمي‌تواند اراده‌اي سياسي براي مقابله با تروريسم اقتصادي ايالات متحده گردهم آورد. حتي نه از طريق ايجاد يك كانال بانكي براي كمك‌هاي بشردوستانه.»
يادآوري سوءمديريت امريكايي
پاسخ مستقيم دوم ظريف به همتاي امريكايي طولاني‌تر و در قالب يك بيانيه بود. ظريف در اين بيانيه كه به صورت انگليسي آن را در صفحه توييترش منتشر كرد به اظهارات مداخله‌جويانه و عوام‌فريبانه وزير خارجه امريكا در سوءاستفاده از سيل در ايران پاسخ داد. متن بيانيه به شرح زير است:
«آقاي پمپئو و ديگر مقامات امريكا كه با تروريسم اقتصادي خود آحاد مردم ايران را هدف قرار داده و حتي تلاش مي‌كنند مانع واريز شدن كمك‌هاي مالي هموطنان ما در خارج از كشور به حساب‌هاي هلال‌احمر ايران براي كمك به سيل‌زدگان شوند، بهتر است به جاي سوءاستفاده غيرمعمول و سياست‌زده از درد و رنج انسان‌ها در حوادث طبيعي، به وضعيت مصيبت‌زدگان داخل امريكا كه ماه‌هاست از حوادث طبيعي در امريكا در رنج و عذابند، رسيدگي كنند. وزير امور خارجه امريكا ظاهرا از سوءمديريت حوادث دو سال گذشته در امريكا ناآگاه است كه اين‌گونه اظهارنظرهاي غيرحرفه‌اي، مداخله‌جويانه و فريبكارانه در مورد مديريت سيل‌هاي سهميگن و بي‌سابقه روزهاي گذشته كه همزمان 24 استان ايران را درگير خود كرده است، مي‌كند. ايشان فراموش كرده است كه هزاران امريكايي بر اثر بلاياي طبيعي كشته شدند، برق بسياري از مناطق براي روزها و هفته‌هاي متمادي قطع بود، صدها هزار نفر مجبور شدند خانه‌هاي خود را رها كنند و دولت فدرال از رسيدگي لازم در بسياري از مناطق آسيب‌ديده ناتوان بودند. به واقع مردم پورتوريكوي امريكا يا آسيب‌ديدگان توفان‌هاي هاروي، مايكل يا فلورانس بعد از گذشت ماه‌ها هنوز نتوانسته‌اند حتي به زندگي شبه‌عادي برگردند. بيش از يك دهه پس از توفان كاترينا كه ناكارآمدي مطلق دولت امريكا در مديريت بلاياي طبيعي را به نمايش گذاشت، بهتر است سردمداران امريكايي به داد مردم خودشان برسند كه هزاران نفر از آنان هنوز با عواقب اين بلايا دست به گريبانند. ايشان فراموش نكند كه از طرف رژيمي سخن مي‌گويد كه منافع مردم امريكا -كه بيش از 43 ميليون آنان بر اساس آمار رسمي زير خط فقر و 100 ميليون در حد خط فقر زندگي مي‌كنند و بيش از 500 هزار نفر از آنها بي‌خانمان هستند- را فداي ماجراجويي‌هاي خارجي خود كرده است؛ رژيم قانون‌شكني كه جان هزاران سرباز امريكايي و تريليون‌ها دلار پول ماليات‌دهندگان امريكايي را براي بحران‌آفريني و كشتار زنان و كودكان بي‌گناه در چندين هزار كيلومتري مرزهاي امريكا صرفا در حمايت از تجاوزات و ظلم‌هاي اسراييل عليه مردم منطقه ما هزينه كرده است؛ منابعي كه مي‌توانست امنيت اقتصادي و سياسي مردم امريكا را بهبود بخشد و به نجات محيط زيست كره خاكي و ريشه‌كني فقر در جهان كمك كند. مردم بزرگ ايران با اتحاد و همدلي و تلاش هماهنگ مردم، دولت، نيروهاي مسلح و همه نهادهاي عمومي، غيردولتي و خصوصي، به ياري خدا به زودي نه تنها بر مصايب حوادث طبيعي اخير چيره خواهند شد و از آن -با كوله‌باري از عبرت و تجربه براي ساختن آينده‌اي بهتر و پيشگيري از تكرار فجايعي كه به جان و مال تعدادي از هموطنان عزيز ما آسيب زد- عبور خواهند كرد بلكه تحريم‌هاي غيرقانوني و تروريسم اقتصادي امريكا را نيز به شكست خواهند كشاند ولي تجربه رفتار امريكا را در حافظه تاريخي خود ثبت خواهند كرد.
شعار كمك در سايه تشديد تحريم
«هم خواهان كمك به مردم ايران هستيم هم بي‌سابقه‌ترين تحريم‌ها را عليه ايران اعمال مي‌كنيم.» اين عبارت مصداق دقيق سياست واشنگتن در قبال تهران در دو سال اخير بوده كه البته در 16 روز گذشته بيشترين نمود را هم داشت. درست در روزهايي كه مايك پمپئو و رسانه‌هاي فارسي‌زبان متعلق به وزارت خارجه امريكا به دروغ ادعا كردند تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا مانعي براي كمك‌هاي بشردوستانه به تهران نيست و واشنگتن به دنبال كمك‌رساني به هلال‌احمر ايران است، برايان هوك، كارمند مايك پمپئو در وزارت خارجه امريكا اعلام كرد كه در دور بعدي معافيت‌ها از تحريم‌هاي ايران سه كشور ديگر از ليست هشت نفره حذف خواهند شد. وي همچنين ادعا كرد كه ميزان خريد نفت اين سه كشور از ايران هم‌اكنون نيز به صفر رسيده است. بر اساس داده‌هاي موجود به نظر مي‌رسد كه ايتاليا، يونان و تايوان سه كشور مدنظر برايان هوك هستند. هوك در دو هفته نخست سال جاري بارها به مناسب‌هاي مختلف تاكيد كرد كه تحريم‌هاي بيشتر عليه ايران در راه است و همچنين تلاش كرد با توسل به زبان ابهام وضعيت تمديد معافيت 8 كشور از تحريم‌هاي ايران را نامشخص نگه دارد. همزمان به نوشته خبرگزاري «رويترز»، يك مقام ارشد دولت امريكا كه خواسته نامش فاش نشود، در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام كرد واشنگتن به مناسبت سالگرد خروج امريكا از توافق هسته‌اي با ايران (برجام) در حال بررسي اعمال تحريم‌هاي تازه عليه بخش‌هايي از اقتصاد ايران است كه تاكنون تحريم نشده‌اند. او با بيان اينكه زمان اعلام اين تحريم‌ها «هرچه حوالي سالگرد باشد، بهتر است»، گفته است: «ما مي‌خواهيم اثر بازدارنده مداومي داشته باشيم. مي‌خواهيم شركت‌هاي تجاري همچنان اين تصور را داشته باشند كه تجارت با ايران در حال حاضر ايده‌اي افتضاح است.» در تحولي جداگانه، وزارت خارجه امريكا اعلام كرد كه دولت ترامپ بيش از 970 نهاد و فرد ايراني را در بيش از 26 مرحله تحريم كرده است. گفته مي‌شود كه اين ميزان تحريم ضد يك كشور بيشترين تحريم‌ها در تاريخ امريكا محسوب مي‌شود.
رقص رسانه‌هاي فارسي‌زبان به ساز وزارت خارجه امريكا
خصومت در رابطه ايران و امريكا قدمتي 40 ساله دارد و در اين مدت اين تنش گاه به بالاترين حد خود و گاه مديريت شده بوده است اما آنچه در ده روز گذشته بيش از پيش نمود پيدا كرد، خصومت‌ورزي رسانه‌هاي فارسي‌زبان مانند صداي‌امريكا، راديو فردا، من و تو و ايران اينترنشنال با دولت و ملت ايران بود. در حالي كه تحليلگران و كارشناسان غيرايراني مسائل ايران و امريكا نيز در اين مدت به اين نكته اذعان داشتند كه تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا مانع از كمك‌رساني به آسيب‌ديدگان از سيل در ايران مي‌شود و چهره‌اي مانند باربارا اسلاوين، تحليلگر امريكايي نيز تاييد كرد كه بيانيه پمپئو براي كمك به ايران در حالي كه به حاكميت اين كشور توهين كرده عملا بي‌معناست اما رسانه‌هاي فارسي‌زبان تمام تلاش خود را در مسير معكوس به كار بردند. راديو فردا كه عملا زيرمجموعه وزارت خارجه امريكاست پس از توييت ظريف درباره مانع‌آفريني تحريم‌ها در مسير كمك صليب سرخ به هلال‌احمر ايران در گفت‌وگو با سخنگوي صليب سرخ در مسير تبرئه واشنگتن قدم برداشت و به نقل از وي اعلام كرد كه در حال حاضر محدوديتي براي همكاري صليب سرخ با هلال‌احمر وجود ندارد. با اين همه سخنگوي صليب نيز در سخنان خود كه البته راديو فردا ترجيح داد بخش‌هايي از آن را در نسخه مكتوب سانسور كند، تاييد كرد كه رييس كميته صليب سرخ نگراني خود را از اثر سوء تحريم‌ها بر امدادرساني مورد اشاره قرار داده است. يكي ديگر از محورهاي فعاليت اين رسانه‌ها در حادثه سيل تلاش براي ايجاد انشقاق ميان مردم و حاكميت و القاي ناكافي بودن كمك‌ها و سوءمديريت‌ها بود. انتشار ويديوهايي كه عمدا از زاويه‌هايي گرفته شده بود كه هيچ نيروي امدادي ديده نشود، يكي از ترفندهاي شبكه‌هاي فارسي‌زباني چون «من و تو» بود. با وجود اين چهره‌اي چون پيتر جنكينز سياستمدار انگليسي در توضيح رويكرد محمدجواد ظريف، وزير خارجه درباره رفتار واشنگتن در قبال ايران مي‌گويد: محمدجواد ظريف به خوبي توانست رويكرد دوگانه و متناقض واشنگتن در قبال تهران را به تصوير بكشد.
كليدواژه‌هاي ظريف:
ايراني‌ها تجربه رفتار امريكا را در حافظه تاريخي خود ثبت خواهند كرد.
پمپئو بهتر است به جاي سوءاستفاده غيرمعمول و سياست‌زده از درد و رنج انسان‌ها در حوادث طبيعي، به وضعيت مصيبت‌زدگان داخل امريكا كه ماه‌هاست از حوادث طبيعي در امريكا در رنج و عذابند، رسيدگي كند.
پمپئو فراموش نكند كه از طرف رژيمي سخن مي‌گويد كه منافع مردم امريكا -كه بيش از 43 ميليون آنان بر اساس آمار رسمي زير خط فقر و 100 ميليون در حد خط فقر زندگي مي‌كنند و بيش از 500 هزار نفر از آنها بي‌خانمان هستند را فداي ماجراجويي‌هاي خارجي خود كرده است.
ايالات متحده بايد مسووليت تروريسم اقتصادي خود را بپذيرد.