معلم و خواسته‌هاي‌تاريخي
محمدرضا نيك‌نژاد
امروز 12 ارديبهشت، روز معلم است. 58 سال پيش در چنين روزي «دكتر ابوالحسن خانعلي» دبير فلسفه دبيرستان جامي تهران در ميدان بهارستان، جلو مجلس شوراي ملي و در برابر چشمان همكاران معترضش به خاك و خون كشيده شد. دوازدهم ارديبهشت 1340 روزي بود كه اعتراض‌هاي آشتي‌جويانه و دامنه‌دار معلمان به لايحه بودجه، كه در آن افزايش دستمزد مورد نظر فرهنگيان به چشم نمي‌خورد، به اوج خود رسيده بود. معلم‌ها در برابر ساختمان مجلس ايستاده و شعارهاي صنفي مي‌دادند و نيروهاي امنيتي در برابرشان و در كنار ماشين‌هاي آب پاش صف كشيده بودند. با افزايش شمار معلمان، تنش افزايش مي‌يابد، شعارها تندتر و تندتر مي‌شود و درگيري بالا مي‌گيرد. ماشين‌هاي آب‌پاش نيز وارد گود مي‌شوند. جنگ و گريزي در ميدان درگرفته و خانم‌معلمان هم دست به كار مي‌شوند و در درگيري‌ها شركت مي‌كنند. يكي از ماشين‌هاي آب‌پاش به سوي معلمان زن آب مي‌پاشد. اين كار معلمان مرد را به خشم آورد و سبب مي‌شود چند تني از آنان به سوي آن ماشين و مامورانش حمله‌ور شوند.
اين كار فرمانده نيروهاي امنيتي را از كوره به‌در كرده و سبب مي‌شود با تفنگ كمري‌اش چندين تير شليك كند. چند تن از آموزگاران نقش بر زمين مي‌شوند و پس از چند ساعت «خانعلي» جان مي‌بازد. اين رويداد اعتراض‌ها را دامنه‌دارتر و مدارس را چندين هفته تعطيل مي‌كند و فشارهاي سياسي دولت را ساقط مي‌كند. يكي از سركرده‌هاي فرهنگيان به نام «محمد درخشش» به وزارت آموزش و پرورش مي‌رسد و از آن پس دوازدهم ارديبهشت، روز معلم نام‌گذاري مي‌شود. تا چند سال فرهنگيان روز معلم و ياد خانعلي را گرامي مي‌دارند. اما با قدرتمند شدن بُعد امنيتي حكومت شاه، روز معلم به آرامي از تقويم‌هاي رسمي پاك مي‌شود. ترور «آيت‌الله مطهري» يكي از رهبران نامي انقلاب به دست گروه فرقان در واپسين دقيقه‌هاي يازدهم ارديبهشت 1358 زمينه بازگشت «روز معلم» به تقويم‌هاي رسمي در جمهوري اسلامي را فراهم كرد.
گرچه رويدادهاي ارديبهشت سال 40 نخستين كنش‌هاي صنفي معلمان نبود اما اين روز آغازگاهي بود براي اعتبار تاريخي مبارزه‌هاي صنفي- آموزشي معلمان كشور. آنچه در كتاب‌هاي تاريخي آورده شده است، نشان مي‌دهد كه نخستين كنش صنفي فرهنگيان در سال 1300 و در اعتراض به عدم پرداختِ 6 ماهه حقوق آغاز شده است. دومين كنش صنفي- تشكيلاتي نيز در فروردين 1331 و با عنوان «نخستين كنفرانس كشوري آموزگاران ايران» در تهران برگزار شد. با روي كار آمدن دولت كودتا و گسترش قدرت حكومت شاه، فرهنگيان تا سال 1340 فرصت پيگيري خواسته‌هاي صنفي- آموزشي خويش را نيافتند.
با نگاهي به خواسته‌هاي 90 ساله معلمان درمي‌يابيم كه جنس خواسته‌هاي صنفي- آموزشي اين گروه گسترده و تاثيرگذار از كارمندان دولت چندان دگرگون نشده است! افزايش دستمزدها و متناسب‌سازي آن با شرايط واقعي جامعه، پر كردن شكاف دريافتي آنان با ديگر كارمندان دولت و رفع تبعيض آزار‌دهنده در اين زمينه، رسيدگي به شرايط اقتصادي فرهنگيان بازنشسته، برقراري بيمه‌اي كارآمد، پرداخت معوقات چند ماهه و حتي چند ساله، گسترش آموزش همگاني و برخورداري همه كودكان و نوجوانان از آموزشي رايگان و كيفي، كاهش تراكم كلاسي در راستاي آموزشي بهينه و كاهش تنش منتهي به خشونت در كلاس، گسترش و ژرفابخشي به آموزش‌هاي ضمن خدمت و... . «روز معلم» روز گراميداشت نمادين از كساني است كه پس از پدر و مادر بايد پرورش‌دهندگان جان و تن فرزندان هر جامعه‌اي باشند. با شادباش اين روز به بيش از يك ميليون فرهنگي اميدواريم دولت هر چه زودتر و به دور از شعارهاي هميشگي، پاسخي درخور به خواسته‌هاي تاريخي آنان بدهد.