در سي و هشتمين گردهمايي علوم زمين مطرح شد
خسارت 288 ميليون دلاري سيل
گروه اجتماعي| سي و هشتمين گردهمايي علوم زمين در حالي طي روزهاي 10 و 11 ارديبهشت‌ماه در سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني برگزار شد كه سيلاب‌هاي اخير در كشور يكي از موضوعات محورهاي پنل‌هاي تخصصي اين همايش بود. راضيه لك، رييس پژوهشكده علوم زمين در اين گردهمايي با اشاره به حوادث اخير در كشور درباره بي‌توجهي به اصول علمي در شهرسازي و برنامه‌هاي توسعه‌اي اظهار نگراني كرد. اين نگراني در اين جمله هويداست كه گفته است: «با پوشش روددره‌ها و كوچك كردن كانال رودخانه‌ها، تهران در معرض خطر سيل به ويژه در مناطق جنوبي قرار دارد.» «رسوبات بهترين بايگان‌هاي زمين به شمار مي‌روند و نشان‌دهنده دوره‌هاي مختلف پرآبي و خشكسالي هستند و نوع رسوبات در درياچه‌ها، دوره‌هاي سرد و خشك و گرم و مرطوب را تجربه كرده است.» راضيه لك اين مقدمه را گفته تا به اين جمله مهم برسد: «با تغييرات زمين، اتفاقات هزارساله را به اتفاقات 10 ساله تبديل كرده‌ايم. رييس پژوهشكده علوم زمين تاكيد كرده كه نبايد حوادثي مانند سيل اخير به دست فراموشي سپرده شوند. به گزارش روابط عمومي سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني، رييس پژوهشكده علوم زمين تاكيد كرد: «شناسايي رودخانه‌ها براي توسعه شهرها يكي از مباحث جدي حوزه علوم زمين است. اين مطالعات باتوجه به شكل رودخانه، نوع فرسايش و سنگ بالادست رودخانه در رويارويي با سيل اهميت بسزايي دارد اما بي‌توجهي به موارد ياد شده، باعث افزايش خسارات ناشي از سيل در كشور شد.» اين تنها سخنراني اين همايش درباره سيلاب نبود و براي بررسي علمي ابعاد سيلاب‌هاي اخير يك نشست هم در اين همايش برگزار شد. ابراهيم فتاحي، معاون پژوهشي پژوهشكده هواشناسي يكي از سخنرانان اين نشست بود كه كوشش كرد برخي شائبه‌ها و ادعاها را رد كند. او با تاكيد بر اينكه كشور همچنان با خشكسالي مواجه است و با بارش‌هاي اخير خشكسالي جبران نمي‌شود، گفت: «بخش عظيمي از آب‌هايي كه وارد كشور شد، از بين رفت؛ ضمن آنكه ۷۰ درصد آن نيز تبخير شد.» به گزارش ايسنا، فتاحي به عواقب درس نگرفتن از حوادث قبلي هم اشاره كرد: «در سال‌هاي گذشته رخدادهاي سيل داشتيم كه خسارات زيادي برجاي گذاشت و از آنها درس نگرفتيم، متاسفانه و در آينده به دليل تغيير اقليم و تصرفات بي‌رويه حرايم رودخانه‌ها شاهد اين رخداد خواهيم بود. در سال‌هاي اخير به دليل ذوب برف و عملكرد برخي سدها رخداد سيل شدت بيشتري يافته است؛ از اين‌رو شاهديم كه خسارات ناشي از سيل از ۱۷.۲ ميليون دلار در دهه ۵۰ به ۲۸۸ ميليون دلار رسيده است.» فتاحي ميزان خسارات سيل اخير را معادل ۹۰ درصد از بودجه‌هاي عمراني دانست و ادامه داد: اصلي‌ترين مشكل كشور در اين زمينه مربوط به نوع رويكرد است و تا اين رويكرد تغيير نكند، چنين حوادثي رخ مي‌دهد؛ چرا كه امروزه رويكرد مديريت ريسك جايگزين مديريت بحران شده است. يكي ديگر از مباحث هفته‌هاي اخير به موضوع سيستم‌هاي هشدار سيل مربوط بوده است. اما اين سيستم‌ها چه مشخصه‌ها و كاركردي دارند؟ به گفته معاون پژوهشي پژوهشكده هواشناسي، سيستم‌هاي هشدار سريع سيل داراي ۴ نسل هستند: «نسل اول بر اساس رخداد بارش در بالادست، نسل دوم مبتني بر زمان بارش، نسل سوم سامانه‌هاي مبتني بر پيش‌بيني هواشناسي و نسل چهارم مبتني بر مدل عددي هواشناسي است. همين گروه چهارم مناسب‌ترين روش هشدار سيل به شمار مي‌رود كه از سال ۱۳۸۵ از اين سيستم براي برخي حوضه‌هاي آبريز كشور استفاده شده است.» وي به رخداد سيل اخير اشاره كرد و با بيان اينكه از ۷۲ ساعت قبل هشدارهاي سيل اعلام شده بود، ادامه داد: بررسي‌هاي ما نشان مي‌دهد كه در ماه مارس ۱۴ موج بارشي از كشور عبور كرده است. معاون پژوهشي پژوهشكده هواشناسي تاكيد كرد: بسياري از رودها كه سيلابي شدند، به دليل تغيير مسير آنها بوده كه بايد وضعيت اين رودها مورد ارزيابي قرار گيرد. فتاحي همچنين با اشاره به برخي شايعات در خصوص علل اين‌بارش‌ها در فضاي مجازي توضيح داد: در شبكه‌هاي اجتماعي اعلام شده بود كه دليل اين بارش‌ها بارورسازي ابرهاست كه اين گفته صحت ندارد؛ چرا كه تاثير ابرهاي تقويت شده محدود و تصاوير ماهواره‌اي نيز مويد اين امر است.
عملكرد ضعيف سدهاي گلستان
محمدرضا غريب‌رضا از محققان گروه تحقيقات مهندسي رودخانه و سواحل پژوهشكده مناطق خاك و آبخيزداري كشور هم در اين نشست از بررسي‌هاي علمي سيل گلستان سخن گفت. به گزارش ايسنا، غريب‌رضا با تاكيد بر اينكه در اين سيل بالغ بر ۵۰ ميليون مترمكعب رسوب در مخازن بندهاي آبخيزداري و سدهاي استان گلستان انباشته شد، اظهار كرد: بررسي‌ها نشان مي‌دهد سدهاي استان به دليل حجم كمتر از ۵۰ درصد ظرفيت آنها، عملكرد ضعيفي داشتند. به گفته اين محقق، حجم بارش دريافتي در حوضه رودخانه‌هاي تجن، تالار و سياهرود، نكارود، خليج ميانكاله و بابل‌رود در شرق اين استان به ترتيب ۳۹۳، ۲۷۸، ۱۴۰، ۱۳۴ و ۱۲۷ ميليمتر مكعب بوده، ضمن آنكه تخريب سيل در رودخانه تجن توسط بارش برابر ۱۶۲ ميليمتر، دبي پيك سيلاب ۸۸۰ مترمكعب بر ثانيه و با دوره بازگشت ۳۳۰ ساله رقم خورده است. اين محقق، تخريب سيل در رودخانه «تالار» را حاصل بارشي بالغ بر ۱۰۰ ميليمتر و دبي ۱۳۰ مترمكعب بر ثانيه با دوره بازگشت دبي جريان ۵۸ ساله ذكر كرد و يادآور شد: در اين رخداد سيلابي فرسايش در بالادست و انباشت رسوب به ضخامت تا ۸۰ سانتيمتر در تراز منهاي ۱۵ متر از منطقه «لشكو كلا» به بعد رخ داده است. محقق پژوهشكده مناطق خاك و آبخيزداري كشور، استان گلستان را يك استان سيل‌خيز كشور توصيف كرد: از سال ۱۳۷۰ تعداد ۱۲۷ مورد سيل در اين استان رخ داده و لازم است در خصوص اين استان بررسي‌هاي بيشتري صورت گيرد.
بيانيه نشست تخصصي سيل
نشست تخصصي سيل در سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات‌معدني كشور در پايان بيانيه‌اي هم صادر كرد. بر اساس آنچه كارشناسان برجسته رشته‌هاي مختلف علمي در اين نشست مطرح كردند. لزوم تهيه نقشه‌هاي زمين‌شناسي سيل با اولويت حوضه سدها، تهيه نقشه‌هاي رسوب‌شناسي كاربردي، تهيه نقشه‌هاي ژئومورفولوژي كاربردي، تهيه دانه‌بندي، بافت خاك و رسوب و تهيه نقشه‌هاي فرسايش‌پذيري از جمله موارد مورد تاكيد اين بيانيه بود.