طرح پرابهام سد لاسك
نسيم طواف‌زاده
وقتي وزير نيرو در سكوت كامل خبري و با هليكوپتر به روستاي لاسك آمد تا به قولي كلنگ آغاز عمليات اجرايي سد لاسك را بزند، در بحبوحه پيام‌ها و تلفن‌ها تصوير پيرمرد در ذهنم بالا و پايين مي‌رفت «با ما هيچ حرفي نزدند. من بيش از 70 سال دارم و 30 سال است كه مي‌گويند مي‌خواهند سد بسازند. قراره كجا آواره بشيم. به ما هيچي نگفتند.»
براي آنان كه روستاي لاسك را نمي‌شناسند؛ در مسير شفت- چوبر- امامزاده ابراهيم كيلومتر 19 واقع شده و 12 كيلومتر با امامزاده ابراهيم و 16 كيلومتر با امامزاده اسحاق فاصله دارد، روستايي كوهپايه‌اي، بكر و داراي 2 مدرسه، 3 مركز بهداشت، 3 قبرستان و... قرار است روستاي لاسك، كلوان و ويسرود بر اثر ساخت سد به زير آب بروند و حدود هزار و 600 نفر انسان ساكن در منطقه جابه‌جا شوند. شغل اغلب اين مردم دامداري و كشاورزي است. براي چه؟ براي تامين آب شرب شهر شفت و روستاهاي اطراف و بهبود شرايط كشاورزي در محدوده كانال فومن در منطقه رودخانه امامزاده ابراهيم؛ با چه دبي آبي، چه حجم مخزني قرار است آب شرب و كشاورزي از رودخانه امامزاده ابراهيم جايگزين آب انتقالي از سد سپيدرود شود؟ پاسخ‌ها ضد و نقيض و به دور از شفافيت آب شرب منطقه شفت در طرح ملي آبرساني به شهرهاي فومن، شفت و صومعه‌سرا از سه حلقه چاه با ايجاد تصفيه‌خانه در سال 1394 بوده و در افق چشم‌انداز شركت آب و فاضلاب (آنچه در سايت موجود است) اشاره‌اي به سد لاسك ندارد اما به ناگهان در سند چشم‌انداز توسعه استان گيلان وارد مي‌شود.
براي احداث اين سد قرار است 66.2 هكتار شاليزار، 43 هكتار باغ، 94.2 هكتار جنگل در حوضچه سد پاك‌تراشي شود و 3.7 كيلومتر جاده به زير مخزن خواهد رفت كه به عنوان مثال در منطقه به طور متوسط از هر هكتار 5.5 تن برنج برداشت مي‌شود و در محدوده حوضچه سد 364.1 تن برنج توليد مي‌شود كه در وضعيت كنوني كشور با ممنوعيت كاشت برنج در استان‌هاي مركزي مثل اصفهان ارزش افزوده خاص و استراتژيك دارد.
از ارزش جنگل‌هاي باستاني دوره هيركاني در شمال ايران موسوم به جنگل هيركاني كه هيچ نگوييم، اين منطقه محل زندگي پلنگ است و درختانش هنوز زنده‌اند و پابرجا، جنگل عمق دارد و مخروبه نيست ... درختان سرپاي بلوط، انجيلي، ممرز، شمشاد، ليلكي، شاه‌بلوط و توسكا و در بخشي از ارتفاعات راش در منطقه ديده مي‌شوند، بر اساس برخي گزارش‌ها ارزش هر هكتار جنگل هيركاني سالانه 2هزار و 700 ميليون ريال است كه ارزش اقتصادي 254هزار و 340 ميليون ريال (معادل دو ميليون و پانصد و چهل و سه هزار و چهارصد دلار) سالانه خواهد شد و ارزش چوب برداشتي 282 مترمكعب چوب تراشيده شده براي مخزن با استعلام قيمت روز در بازار با توجه به طرح تنفس حدود 11هزار و 280 ميليون ريال است. آب اين رودخانه با پيوستن به چند رودخانه ديگر به تالاب انزلي مي‌ريزد و با احداث سد از ورود مستقيم آب شيرين رودخانه به تالاب جلوگيري مي‌شود و با توجه به پسروي آب درياي كاسپين، كاهش آب ورودي از موادي ديگر از جمله رودخانه‌هاي بخش غربي تالاب دچار كم‌آبي شده و بخشي از بدنه تالاب در فصولي كاملا خشك خواهد شد كه خود سبب توليد ريزگرد و غبار در منطقه خواهد بود كه شهرهاي انزلي، صومعه‌سرا، فومن و رشت را متاثر خواهد كرد. در الزامات سد حقابه تالاب و حقابه رودخانه برآورد و قيد نشده است، اكنون در سخنان مديران اعلام مي‌شود كه حدود 70 درصد ذخيره آب سد حقابه زيستي است! حقابه تالاب و حق‌آبه زيستي رودخانه چگونه محاسبه شده؟ بر اساس چه مصوباتي؟
در حالت عادي ساخت يك سد در مسير رودخانه، تاثيري بر ميزان آب ورودي و خروجي رود نخواهد داشت، زيرا پس از لبريز شدن سد، آب مازاد دوباره در مسير رود جريان پيدا كرده و به مناطق پايين دست خواهد رسيد اما اين مساله به شرطي است كه از آب پشت سد براي مصارف ديگر برداشت نشود، زيرا در اين صورت آب خروجي كاهش يافته و در نتيجه ميزان آب ورودي و خروجي سد يكسان نخواهد بود با توجه به هدف احداث سد، جريان آب در رودخانه مختل خواهد شد و براي فصولي رودخانه خشك خواهد بود كه اكوسيستم و ساختار موجودات زنده موجود در رودخانه‌ها تغيير پيدا كرده و در مواردي بر تخم‌ريزي ماهي‌ها، حركت آنها و... تاثير مي‌گذارد. اين رودخانه بارگذاري رسوبي زيادي همواره داشته كه بر اساس گزارش‌هاي مشاور طرح، در صورت نبود برنامه‌هاي مديريتي حوضچه سد بر اثر رسوبات ظرف 3 تا 5 سال پر مي‌شود. حال پرسش اصلي اينجاست كه اگر همه اينها برنامه‌ريزي شده و اين طرح مطلوب است و مورد نياز و خواست مردم منطقه، چرا تا اين اندازه ناشفاف و پنهاني عمل شده، فرصت‌ها را براي اصلاح نسوزانيم.