در حالي كه روزهاي گرم سال فرا رسيده است، «عمليات جمع‌آوري پل ۴۵ روز تا دو ماه به طول خواهد انجاميد»، اين پاسخي است كه معاون فني و عمراني شهرداري تهران در پاسخ به جمع كردن پل گيشا كه اين روزها ترافيك سنگيني را در چمران و گيشا (جلال آل‌احمد) ايجاد كرده و باعث معطلي طولاني رانندگان در اين روزهاي اوج گرماي تهران مي‌شود، داده است؛ پلي كه بعد از ماه‌ها خبرساز شدن و تبليغات بسيار بالاخره عمليات برچيدن آن از چند روز قبل آغاز شده است. گرچه برچيدن آن با ترافيكي سنگين در منطقه همراه بوده است.
يك پل و چند سناريو
پل گيشا پلي است فلزي با طول ٦٢٠متر كه به دليل كم‌عرض‌بودن آن تقريبا در اكثر ساعت‌هاي روز ترافيك زيادي در هر دو سوي خود دارد. شايد دقيقا به همين دليل بود كه شهرداري تصميم گرفت با احداث زيرگذري در زير همين پل، نه‌تنها مسيرهاي ورودي و خروجي به جلال آل‌احمد را تسهيل كند كه پل كنوني نيز به مسيري پياده‌رو و نقطه‌اي گردشگري بدل شود؛ چيزي شبيه پل طبيعت. بر اساس خبرهاي اعلام شده قرار است زيرگذر در حال احداث ياد شده هزار و 120متر طول داشته باشد كه ٣٥٠ متر آن به صورت مسقف و بقيه به صورت رمپ‌هاي ورودي و خروجي ساخته شود. اما همين فرآيند هم، تاكنون بارها تغيير كرده است. يك‌بار گفته مي‌شد كه قرار است پل به‌طور كامل برداشته شود، چندي بعد اعلام شد كه همزمان با اتمام زيرگذر كار برچيدن پل آغاز خواهد شد، اما در نهايت چندي بعد مسوولان خبر دادند كه قرار است به زودي، پل گيشا به تدريج جمع و بعد از تكميل زيرگذر، دوباره سرهم و تبديل به گذري تفريحي شود. ولي در تمام اين سناريوها، مسوولان شهرداري همواره بر يك نكته تاكيد داشتند؛ اينكه قرار نيست نظم ترافيكي منطقه به خاطر برچيدن پل به هم بخورد. اما با آغاز عمليات اجرايي برچيدن پل، به نظر مي‌رسد اين قول مسوولان شهرداري عملا وعده‌اي بيش نبوده است!
پل «موقت» 40 ساله
قصه پل گيشا هم در نوع خود داستان عجيبي است. اين پل يكي از پل‌هاي موقتي است كه در سال‌هاي 54 – 53 در تهران ساخته شد تا بار ترافيكي شهر را در آن برهه كاهش دهد، بهانه آن هم ميزباني تهران براي بازي‌هاي آسيايي بود. اين مسابقات براي مسوولان وقت آن زمان چنان مهم بود كه نيك‌پي، شهردار آن زمان پايتخت دستور ساخت چند پل موقت را در خيابان‌هاي اصلي تهران كه محل تردد كاروان‌ها و اسكان ورزشكاران و دست‌اندركاران آسيايي بود، صادر كرد. پل‌هاي گيشا و تاج (پل نصب شده روي تقاطع شيخ فضل‌الله و ستارخان) و كريمخان زاييده همين دستور هستند. اين پل‌ها در فرآيند مهندسي به عنوان پل‌هاي «موقت» شناخته مي‌شوند. پل‌هايي كه ساخته مي‌شوند تا مدت كوتاهي مشكل تردد در بخشي از شهرها و معابر را حل كنند تا در فرصتي مناسب پل‌هاي بتني و دايمي نصب شوند. اما به نظر مي‌رسد اين پل‌ها در ايران مرزهاي تعاريف مهندسي را درنورديده‌اند و بيش از 4 دهه است كه زير بار ترافيكي به خودروهاي شهرمان خدمت مي‌كنند. براي همين، معاونت عمراني شهرداري در دوره جديد مديريت شهري تصميم گرفت به خاطر خطرات احتمالي اين پل، آن را جمع و به جاي آن زيرگذري احداث كند. ماجرا ولي از جايي آغاز شد كه شهرداري اعلام كرد قرار است پل كنوني برچيده شده و بعد از تكميل زيرگذر دوباره علم شود. از آنجايي كه اين پل روي دو مسير اصلي شرقي - غربي و جنوبي- شمالي قرار دارد، پيش‌بيني مي‌شد كه عمليات اجرايي جمع‌آوري پل باعث بروز اختلال‌هايي جدي در ترافيك محله و حتي منطقه شود. به همين دليل راهنمايي و رانندگي تهران، با تعللي بسيار و اگر و «اما»هاي فراوان آن را پذيرفت. سردار محمدرضا مهماندار رييس پليس راهنمايي و رانندگي تهران بزرگ چند روز قبل در حاشيه برگزاري كارگاه پليس حرفه‌اي در مورد ايمني و وضعيت پل گيشا نيز گفت: بيش از يك سال است كه ما در كنار معاونت فني و عمراني شهرداري تهران بوديم و ما هم با آنان همراه هستيم. حتي در جاهايي كه مطمئنيم مشكلات ترافيكي زيادي به وجود مي‌آورد باز هم هستيم و چاره‌اي نيست و پليس بايد وقت بيشتري بگذارد.
مهماندار در همين زمينه ادامه داد: به زودي ظرف چند روز آينده محدوديت‌هاي ترافيكي اطراف پل گيشا آماده خواهد شد و پل گيشا بسته مي‌شود. البته با توجه به اينكه پل گيشا جزو شريان‌هاي اصلي تهران است و حجم ترافيكي بالايي دارد، مردم بايد همكاري كنند و تا جايي كه ممكن است از مسيرهاي جايگزين ديگر تردد كنند تا حجم تردد در آنجا كمتر شود.
رييس پليس راهور تهران درباره اينكه چه زماني محدوديت تردد در پل گيشا وجود دارد، گفت: حدود يك‌سال زمان پيش‌بيني شده كه بسته باشد البته ما از دوستان خواهش كرديم كه حتي يك مسير شرقي به غربي را تا مهرماه امسال اختصاص دهند تا مردم گرفتاري كمتري داشته باشند.
يك‌سال گره كور
صفا صبوري‌ديلمي، معاون فني و عمراني شهرداري تهران در اوج گلايه‌ها و نارضايتي‌هاي شهروندان از ترافيك ايجاد شده در چمران و گيشا درگفت‌وگو با ايسنا، رسما اعلام كرد كه بر اساس پيش‌بيني‌هاي انجام شده به نظر مي‌رسد پروژه ساخت تونل 10 تا ۱۱ماه به طول انجامد.
صبوري با بيان اينكه از آنجايي كه قصد داريم پل را مجددا به محل مذكور برگردانيم بايد با دقت بيشتري جمع‌آوري شود تا دچار آسيب نشود، ادامه داد: تلاش داريم تا پايان سال جاري زيرگذر را راه‌اندازي كرده و بعد از حل مسائل ترافيكي، پل سبز زندگي را نصب كنيم.
يك پل و اين همه ترافيك
اما اجراي اين پروژه چند سوال را به ذهن شهروندان متبادر مي‌كند كه بايد براي‌شان پاسخ مناسب پيدا كرد؛ اينكه آيا واقعا مي‌شد جمع‌آوري پل را در زمان كوتاه‌تري انجام داد؟ و اينكه آيا مي‌شد فكري كرد تا در اين مدت از سنگيني بار ترافيك اين منطقه كم كرد؟ زهرا نژادبهرام، عضو كميسيون عمران و حمل و نقل شوراي شهر تهران اين بازه زماني و فرآيند را معقول مي‌داند و مي‌گويد: از آنجايي كه قرار است پل دوباره سرهم شده و تبديل به گذري تفريحي شود، بايد تك تك قطعات آن با دقت جدا و شماره‌گذاري شود تا دوباره قابل استفاده باشد. يعني اين‌گونه نيست كه بخواهيم پل را اسقاط كنيم و به زباله‌دان ضايعات بسپاريم.
او با دفاع از اين طرح مي‌گويد: اين طرح در زمره طرح‌هاي توسعه‌اي شهر است. طبيعتا هر طرحي هم هزينه‌ها و تبعات اجتماعي، ترافيكي و.... خاص خودش را دارد و از آن گريزي نيست. در اين مورد هم طول عمر پل تمام شده بود و استفاده از آن مي‌توانست براي شهروندان خطرناك باشد. بنابراين طرحي براي آن آماده شد كه اين تهديد به فرصتي گردشگري براي شهرمان بدل شود.
اين عضو كميسيون عمران و حمل و نقل شوراي شهر تهران با اشاره به دلايل به تعويق افتاده فرآيند جمع‌آوري اين پل نيز مي‌گويد: البته ابتدا قرار بود عمليات جمع‌آوري پل همزمان با بهره‌برداري از زيرگذر اتفاق بيفتد، ولي مهندسان اعلام كردند وقتي كه پل كه روي زير گذر است برداشته نشود، امكان تكميل زيرگذر وجود ندارد. براي همين كار جمع‌آوري پل جلو افتاد.
نژادبهرام معتقد است، اينكه با وجود پيش‌بيني‌هاي انجام‌شده، از همين ابتداي كار با پديده قفل شدن ترافيك در گيشا و چمران مواجهيم، مساله اجتناب‌ناپذيري است و نمي‌توان در مورد آن كاري كرد! با اين حال نژادبهرام توصيه مي‌كند كه براي پيدا كردن پاسخ‌هاي كارشناسي با يكي از مهندسان سازه كشور گفت‌وگويي داشته باشيم تا او در مورد عملكرد شهرداري تهران در اين زمينه قضاوت كند.
پل رازآلود
فريدون خزايي كه اين روزها دوران بازنشستگي خود را طي مي‌كند يكي از بهترين گزينه‌ها براي قضاوت در مورد اين اقدام شهرداري است. جالب است كه بدانيد، او يكي از مجريان اصلي احداث پل‌هاي حافظ است. مردي كه به گفته خودش اولين پل موقت ايران را با مشاركت بلژيكي‌ها ساخته است. او ابتدا در توضيح «موقت» بودن اين پل‌ها مي‌گويد: موقت بودن به اين معناست كه اين پل‌ها را در عرض يك هفته نصب و بتوانند يك هفته‌اي آن را جمع كنند. اين پل‌ها در تمام دنيا مرسوم هستند مثلا در زمان برگزاري نمايشگاهاي بزرگ در آلمان زده مي‌شوند تا بار ترافيكي و تردد عابران پياده را ساماندهي كنند. آن زمان هم اين پل‌ها با همين ديدگاه ساخته شد. ولي به هر دليل، تا حدود نيم قرن به تهران خدمت كردند.
او در پاسخ به اين سوال كه آيا جمع كردن اين پل‌ها واقعا 2 ماه زمان خواهد برد نيز مي‌گويد: اين موضوع به عوامل مختلفي بستگي دارد. مثل اينكه خيابان و معابر بسته باشد يا باز. يا اينكه از چه تجهيزات و امكانات و چه تعداد نيروي انساني استفاده شده باشد و چند ساعت در روز كار كنند. يك وقت است كه در فرآيند برچيدن پل از چندين جرثقيل و ماشين‌آلات ديگر استفاده مي‌شود و نيروهاي انساني زيادي هم مشغول به كارند و طبيعتا كار با سرعت بسيار بالايي پيش مي‌رود ولي در مقابل زماني هم هست كه پيمانكار از يك جرثقيل و چند كارگر ساده استفاده مي‌كند! البته مسائل فني ديگري هم دخيل است؛ مثل اينكه بخش‌هاي بتني پل را چگونه مي‌خواهند بردارند و... در مجموع بايد پيمانكار طرحش را به شهرداري بدهد و در آن همه اين موارد را توضيح دهد. خزايي در بخش ديگري از سخنان خود مي‌افزايد: ما براي ساخت پل حافظ 2 تا 3 ماه زمان صرف كرديم و در كمتر از يك هفته اين پل نصب شد. در زمان نصب آن هم هيچ خياباني بسته نشد!
فريدون خزايي: موقت بودن به اين معناست كه اين پل‌ها را در عرض يك هفته نصب كنند و بتوانند يك هفته‌اي آن را جمع كنند. اين پل‌ها در تمام دنيا مرسوم هستند مثلا در زمان برگزاري نمايشگاهاي بزرگ در آلمان زده مي‌شوند تا بار ترافيكي و تردد عابران پياده را ساماندهي كنند.