هرماه در عزاي تو ماه محرم است
محمد ذاكري
بازهم محرم و سياه‌پوش شدن آدم‌ها و شهر و روستا و كوي و برزن؛ باز هم محرم وهئيت و تكيه و مسجد و حسينيه؛ باز هم محرم و روضه و مرثيه و نوحه و مصيبت؛ باز هم محرم و دسته عزاداري و سينه‌زني و زنجيرزني و داغ «حسين» كه هر روز تازه مي‌شود. راز مانايي مناسك عزاي محرم علاوه بر ظرفيت عظيم آن قيام و جوشش تمام‌ناشدني اين چشمه معرفت و حماسه كه بن‌مايه و زيربناي برگزاري اين آيين است و امروز ديگر محدود به جغرافياي تشيع هم نيست، در مردمي بودن اين آيين است. در همه اين هزار و چهارصد سال چه در معدود ايامي كه نظام حاكم حامي اين آيين و مناسك بوده و چه قرون متمادي كه حاكميت سعي در خاموشي اين چراغ داشته، آتشي نهفته و جاودانه در سينه عاشقان و سوگواران روشن بوده كه پرچم عزاي حسيني را در نهان يا علن برافراخته داشته است. هميشه خودِ مردم بوده‌اند كه با دم و قدم و قلم و درم خيمه عزاي حسيني برپا كرده‌اند و نسل به نسل همچون نام و ژن آن را به فرزندان و نوادگان منتقل كرده‌اند. اما اين ظرفيت شگرف و كنگره عظيم مردمي، دغدغه‌هايي را نيز ايجاد مي‌كند كه تذكر دوره‌اي آن خالي از فايده نيست. از تلاش براي كاهش مزاحمت‌هاي صوتي و فضايي و سدمعبر و رفتارهاي ديگري كه پليس هم در بيانيه‌اي از آنها نهي كرده و عمدتا باعث وهن اين آيين است بگذريم چند نكته كه دغدغه ذهني هميشه نگارنده در بحث عزاداري حسيني است مطرح مي شود.
نخست آنكه روند سال‌هاي اخير نشانگر غلبه جنبه‌هاي مناسكي و نمادين و صوري امر عزا بر جنبه‌هاي معنوي و معرفتي آن است. ايام محرم مهم‌ترين فرصت حضور گسترده و مجدد همه مردم به ويژه جوانان در مساجد و تكايا و هيئات عزاداري است و لذا برنامه‌ريزي محتوايي اين جلسات را از اهميت ويژه‌اي برخوردار مي‌سازد. ذكر مصيبت و سينه‌زني در عزاي امام حسين(ع) و ياران باوفايش و نيز راه‌اندازي دسته‌هاي عزاداري كه در سال‌هاي اخير به استقرار ايستگاه‌هاي صلواتي متعدد در محلات نيز آراسته شده سنت بسيار خوب و ارزشمندي است و خود به تنهايي نيز مي‌تواند به افزايش معنويت و صيقل روح عزاداران كمك كند اما افزايش توليد و نشر محتواي مذهبي و اجتماعي آگاهي بخش و روشنگر ضروري به نظر مي‌رسد. كارشناسان مذهبي و متوليان هيئت‌هاي عزاداري با كمك روحانيون آگاه و باسواد و خوش‌محضر بايد بكوشند تا عنصر خردورزي و تامل و تعمق در قيام عاشورا به ويژه در بين نوجوانان و جوانان پررنگ‌تر شود.
دو،نكته ديگر كه در راستاي نكته قبلي است توجه جدي به مقوله فساد و ترويج روحيه فسادستيزي در بين مردم و باز ويژه جوانان است. اگر از يك سو مبارزه با فساد عميق دستگاه اموي را كه برخي از مظاهر آن در شخص يزيد بن معاويه متجلي بود يكي از دلايل اصلي قيام حضرت در نظر بگيريم و از ديگرسو گزارش‌هاي متعدد از فسادهاي كلان را كه اين روزها نقل همه محافل و يكي از عوامل آسيب‌رسان اصلي به حيثيت و ماهيت كشور و نظام است در نظر آوريم ترويج روحيه و نگرش فسادستيزي اهميت خود را نشان مي‌دهد. امروز كه حركتي جدي در مبارزه با فسادهاي گسترده و كلان توسط قوه قضاييه و ديگر اركان كشور آغاز شده لازم است فهم عميق و صحيحي از فساد و انواع و زمينه‌هاي شكل‌گيري آن و نقش مردم در پيشگيري و مبارزه با آن شكل گيرد. مراسم عزاداري محرم فرصت بسيار مغتنمي است براي واعظان فاضل و اهل مطالعه تا سير سخنراني‌هاي خود را بر اين مفهوم و احياء فريضتين امر به معروف و نهي از منكر در جهت تقويت عزم عمومي براي مبارزه با فساد قرار دهند.
سوم آنكه انتخابات مجلس در پيش است و بسياري از افرادي كه براي حضور در عرصه انتخابات احساس تكليف كرده‌اند به ظن قوي از فرصت حضور خودجوش مردم در عزاي امام حسين(ع) غفلت نخواهند كرد.
دقت نظر متوليان اقامه عزا در سراسر كشور ضروري است تا جلسات عزاي حسيني به كمپين انتخاباتي نامزدهاي بالقوه مجلس تبديل نشود. فراموش نكنيم كه اخيرا فيلمي از سخنان آتشين يكي از نمايندگان فعلي در يك هيئت، پس از طرح اتهاماتش در حوزه اقتصادي در گوشي‌هاي من و شما دست به دست مي‌شود و آنچه در اين ميان آسيب مي‌بيند مجلس عزاي حسيني است كه بدخواهان آن را فرصتي براي فريب مردم و سوءاستفاده از احساسات پاك ايشان قلمداد مي‌كنند. افزون بر آن بايد دقت شود كه مجلس عزاداري امام حسين(ع) كه بزرگ‌ترين محمل براي وحدت مردم ايران از تفكرات سياسي و اجتماعي گوناگون و حتي اديان و مذاهب اسلامي است- چه توسط مداحان ناآگاه و چه سخنرانان تندرو- به ابزاري براي اختلاف‌افكني و ايجاد شكاف‌هاي سياسي و اجتماعي و مذهبي تبديل نشود. آنهايي كه در به در دنبال نفوذ مي‌گردند بد نيست ردپاي آن را در اين گونه محافل نيز جست‌وجو كنند. و چهارم كه يك دغدغه انساني و اجتماعي است ضرورت حفظ كرامت انساني همه اقشار جامعه در سنت نيكوي سفره‌داري و نذر و اطعام است. متوليان هيئات و همه علاقه‌مندان حضرت كه در اين ايام به واسطه نذر و عهد يا علاقه و شوق اقدام به تهيه غذا و توزيع آن در مجالس يا محلات مي‌كنند در نظر داشته باشند كه بسياري از مردم توان تهيه غذايي در آن سطح را در منزل خود نيز دارند و اقدام آنان براي دريافت غذاي نذري از يك سو ارج نهادن به زحمت تهيه‌كننده آن غذا و از سوي ديگر بهره‌مندي از تبرك غذايي است كه به نام و نيت امام حسين(ع) تهيه شده است. چه در قبال اين گروه و چه آنهايي كه به دليل فقر و تنگدستي امكان تهيه چنين غذايي را در منزل خود ندارند حفظ شان و حرمت و كرامت انساني يك عزادار امام حسين(ع) بر همه واجب است و اهميتي بيش از تهيه و توزيع غذاي نذري دارد. آنچه گفته شد نقش روحانيون و وعاظ و منبري‌هاي آگاه و دلسوز و صاحب دانش و نيز هيئتي‌هاي قديمي و باسابقه را در برنامه‌ريزي، برگزاري و نظارت بر حسن اجراي مراسم عزاداري پررنگ‌تر مي‌كند تا ضمن حفظ شور و اشتياق عزاداري در جوانان و مخاطبين عنصر انديشه‌ورزي و اطلاع‌رساني و دانش‌افزايي نيز در آن مغفول واقع نشود و زمينه براي بروز انحراف در آن فراهم نگردد. ان‌شاءالله نيت و تلاش همه دست‌اندركاران و شركت‌كنندگان اين حركت عظيم و ارزشمند ماجور باشد.