فاشيسم آسيايي در ميادين ورزش
سربازان منفور اردوغان
هومان دورانديش
بازيكنان تيم فوتبال تركيه، جمعه شب در استانبول ميزبان آلباني بودند و با گل دقيقه 90 جنك توسون موفق شدند حريف را مغلوب كنند. تركيه با اين پيروزي 18 امتيازي شد و امشب در پاريس به مصاف فرانسه مي‌رود تا تكليف صدرنشين گروه هشتم مسابقات مقدماتي جام ملت‌هاي اروپا روشن شود. اما واقعه مهم بازي تركيه و آلباني، نه برد خفيف ترك‌ها با گل ديرهنگام جنك توسون، بلكه سلام نظامي بازيكنان تركيه رو به تماشاگران به وجد آمده ورزشگاه استانبول بود؛ حركتي كه پاي يوفا را هم به ميان آورده است و اكنون مقامات يوفا وعده داده‌اند درباره چند و چون اين واقعه بررسي خواهند كرد. پس از اين پيروزي، توييتر فدراسيون فوتبال تركيه عكسي از ملي‌پوشان و اعضاي كادر تيم ملي اين كشور منتشر كرد كه آنها را در رختكن ورزشگاه در حال اداي سلام نظامي نشان مي‌دهد. فيليپ تاون‌سند، مدير رسانه‌اي يوفا در پاسخ به اين سوال كه «آيا طبق مقررات اشاره به سياست و مذهب ممنوع است؟» گفت: «بله. من شخصا اين حركت را كه مي‌تواند تحريك‌آميز باشد، نديده‌ام ولي اطمينان مي‌دهم كه ما اين مساله را بررسي مي‌كنيم.» بند ۱۶ از فصل دوم آيين‌نامه يوفا تصريح مي‌كند كه «استفاده از حركات، كلام، اشيا يا هر وسيله ديگر به‌منظور انتقال پيامي تحريك‌آميز كه مناسب يك رويداد ورزشي نباشد، به‌ويژه پيام‌هاي تحريك‌كننده‌اي كه مضموني سياسي، ايدئولوژيك، مذهبي يا اهانت‌بار داشته باشند» مشمول اقدامات انضباطي مي‌شود.
حمله نظامي تركيه به سوريه، روز چهارشنبه هفته قبل آغاز شد. در چند روز اخير اكثر كشورهاي منطقه و نهادهاي بين‌المللي مرتبط با موضوع، اين حمله را محكوم اما ورزشكاران تركيه تمام‌قد از اقدام دولت و ارتش كشورشان حمايت كرده‌اند. علاوه بر سلام نظامي بازيكنان تيم فوتبال تركيه، ابراهيم كلاك ژيمناست ترك نيز پس از كسب مدال طلا در رشته دار حلقه در مسابقات جهاني ژيمناستيك، هنگام پخش سرود ملي تركيه، دستش را به نشانه سلام نظامي روي شقيقه‌اش گذاشت. چنگيز اوندر، بازيكن ترك تيم آ.اس رم نيز با انتشار عكسي از خودش در حال اداي سلام نظامي، به جمع ورزشكاران ترك حامي حمله ارتش تركيه به منطقه كردنشين سوريه پيوست. چنگيز اوندر اين عكس را در توييترش منتشر كرد و سه پرچم تركيه را هم بالاي عكسش قرار داد.
موج حمايت ورزشكاران تركيه از حمله نظامي كشورشان به سوريه، در حالي كه اين حمله از سوي اكثر كشورهاي منطقه و نهادهاي بين‌المللي محكوم شده، اين سوال را پيش مي‌كشد كه اين اتحاد مليِ بي‌چون و چرا كه بوي ناسيوناليسم كور مي‌دهد، آبشخورش كجاست؟ برخي به اين نكته اشاره كرده‌اند كه ارتش تركيه جايگاه ويژه‌اي در افكار عمومي تركيه دارد و مردم تركيه هميشه حامي سرسخت ارتش كشورشان هستند. هم از اين رو وقتي ارتش تركيه وارد جنگ مي‌شود يا حتي عليه دولت كودتا مي‌كند، اكثر مشاهير و نامداران تركيه، از اقدام نظاميان كشورشان حمايت مي‌كنند. ارتش مصر نيز از چنين جايگاهي نزد ملت مصر برخوردار است. مصري‌ها به دلايل متعدد هميشه پشت سر نظاميان خودشان مي‌ايستند. يكي از اين دلايل، جنگيدن ارتش مصر با ارتش اسراييل است. نظاميان ترك نيز، چه در دوران امپراتوري عثماني و چه در دوران ظهور تركيه صغير از دل عثماني كبير، بارها با كشورهاي همسايه درگير شده‌اند كه يكي از مهم‌ترين موارد اين جنگ‌ها در نيمه دوم قرن بيستم، شكست ارتش «حكومت سرهنگان» در يونان بوده است؛ فتحي كه محبوبيتي چشمگير براي ارتش تركيه به بار آورد و حتي موجب سقوط حكومت سرهنگان و رقم خوردن فرآيند گذار به دموكراسي در يونان شد. به هر حال ملت تركيه در تاريخ معاصر نشان داده است كه تحت هر شرايطي حامي ارتش كشورش است و برايش فرقي هم ندارد كه نظاميان كشورش در جنگي دفاعي به سر مي‌برند يا در جنگي تهاجمي. چنين خصلتي را ملت ژاپن هم در جريان جنگ جهاني دوم از خودشان بروز دادند. اگر سياهه جنايات ارتش ژاپن در جنگ جهاني دوم را فهرست كنيم، حيرت‌انگيز است. ژاپني‌ها فقط در منچوري چين 450هزار نفر را كشتند. در كره هم ارتش ژاپن بلايي بر سر مردم كره آورد كه هنوز هم مايه نفرت كره‌اي‌ها از ژاپني‌هاست. اما براي ملت ژاپن اين چيزها مهم نبود. مهم اين بود كه ارتش ژاپن درگير جنگ شده است و آنها نيز ژاپني‌اند و بايد تحت هر شرايطي حامي ارتش ژاپن باشند. علامه طباطبايي در تفسير الميزان، در بحث از بي‌ثواب بودن اقدامات انتحاري نظاميان ژاپن در عمليات كامي‌كازه، گفته است كه اقدامات نظاميان ژاپن برخاسته از «ناسيوناليسم كور» بود و به همين دليل مايه رستگاري نخواهد بود. فارغ از صحت و سقم استدلال علامه، اشاره ايشان به ناسيوناليسم كور نزد ملت ژاپن دقيق بوده است چراكه برينگتن مور هم در كتاب كلاسيك «ريشه‌هاي اجتماعي ديكتاتوري و دموكراسي»، به ناسيوناليسم كور ژاپني‌ها در جنگ جهاني دوم مي‌پردازد و آنچه را كه در ژاپن آن سال‌ها در جريان بود، مصداق «فاشيسم آسيايي» قلمداد مي‌كند. به نظر مور، ناسيوناليسم كور ملت ژاپن مصداق سربرآوردن فاشيسم آسيايي در شرق قاره كهن شد. ناسيوناليسم به معناي كور و افراطي كلمه، همسايه ديوار به ديوار فاشيسم و همواره زمينه‌ساز بروز گرايش‌هاي فاشيستي در حوزه‌هاي گوناگون زندگي انسان مدرن بوده است. اينكه فاشيست‌هاي ايتاليايي و نازيست‌هاي آلماني ناسيوناليست‌هايي شش‌آتشه بودند، اتفاقي نبوده؛ ناسيوناليسم مستعد هماغوشي با فاشيسم است و حمله نظامي به اقوام و ملل ضعيف و بي‌دفاع نيز، جزو پيامدهاي ظهور ناسيوناليسم فاشيستي بوده است و از اين حيث تفاوتي بين شرق و غرب آسيا نيست. اگر فاشيسم آسيايي در ژاپن مي‌تواند سر بر آورد، چرا در تركيه نتواند؟ وحدت ملي كور و بي‌چون و چرا نيز يكي از مباني ظهور فاشيسم در تاريخ سياسي چندين دهه اخير بوده است. در كشورهاي برخوردار از فرهنگ دموكراتيك، وقتي كار به جنگ با دشمن خارجي كشيده مي‌شود، علي‌الخصوص وقتي كه آن كشور در مقام تهاجم (و نه در مقام دفاع) قرار دارد، بسياري از مردم و نهادهاي مدني به سياست جنگ‌طلبانه كشورشان اعتراض مي‌كنند اما در تركيه كنوني هيچ فرد و نشريه و حزب و تشكلي به حمله نظامي ارتش تركيه به منطقه كردنشين سوريه اعتراضي ندارد (يا نمي‌كند). همه يكصدا موافق جنگ هستند يا دست‌كم سكوت كرده‌اند. در اين ميان، ورزشكاران تركيه نيز به ننگ ناسيوناليسم كور تن داده‌اند. آنها دست‌كم مي‌توانستند سكوت كنند و موضعي در قبال تهاجم نظامي ارتش تركيه عليه ترك‌ها اتخاذ نكنند؛ ولي ترجيح دادند در ميادين فوتبال و ژيمناستيك، جامه «سربازان منفور اردوغان» را بر تن كنند و با سلام نظامي، به استقبال مرگ و مير كودكان كرد بروند و به درد و رنج كردها، بي‌رحمانه لبخند بزنند.