گروه اقتصادي
اواسط هفته جاري، گزارش‌هايي از افزايش ميزان ذخاير نفتي منتشر شد. موسسه امريكن پتروليوم در يك بررسي نشان داد كه ذخاير نفت اين كشور در هفته منتهي به 18 اكتبر به ميزان 4.5 ميليون بشكه افزايش يافته است. براساس اين گزارش، ذخاير حال حاضر امريكا به 437 ميليون بشكه رسيده است. پيش‌تر و در بررسي‌هاي اوليه كه چند روز پيش از انتشار گزارش امريكن پتروليوم منتشر شد، تحليلگران و فعالان بازار انرژي رشد ذخاير نفت امريكا را به ميزان 2.2 ميليون بشكه پيش‌بيني كرده بودند كه كمتر از نصف گزارش‌هاي رسمي بود. گزارش امريكن پتروليوم سبب شد رشد يك درصدي قيمت نفت كه در پي بهبود چشم‌انداز جنگ تجاري و تصميم اوپك براي كاهش بيشتر توليد رخ داده بود، جبران شود و نفت برنت به 59 دلار و 27 سنت در هر بشكه برسد.
پس از تاثير افزايش ذخاير امريكا بر كاهش قيمت نفت، وزير نفت روسيه معتقد است دوره نفت شيل به‌زودي به پايان مي‌رسد و بازار نفت در افق زماني ميان‌مدتي تعادل خود را باز مي‌يابد.
با وجود اينكه بسياري از كارشناسان و برخي اعضاي اوپك معتقدند بازار انرژي افزايش مازاد دارد، دبير بخش بازرگاني آرامكو از تلاش شركت مبتوعش براي افزايش حجم مبادله تا 6 ميليون بشكه در روز خبر داد. اين مقام مسوول معتقد است بازار براي افزايش ذخيره جهاني به دنبال نفت بيشتر است.
با وجود صحبت‌هاي نواك مبني بر نبود تهديد جدي از سوي شيل براي بازار نفت، اما به نظر مي‌رسد اين عامل توانسته قدري از مونوپولي بازار انرژي را بر هم زند و قيمت را نيز دستخوش تغيير كند.
تاثير شيل بر مونوپولي اوپك
اوپك از دهه 1960 ميلادي توانست نبض بازار نفت را در دست بگيرد و مونوپولي جديدي را بر اين بازار حاكم كند، اما پس از كشف سنگ شيل در امريكا و پيشرفت‌هايي كه اين كشور در حفاري و ايجاد پالايشگاه‌ها داشت، توانست نقش مهمي را در بازار نفت ايجاد كند، به‌گونه‌اي كه با انتشار آمار ذخاير نفت شيل بتواند هر گونه افزايش قيمت نفت را خنثي كرده يا حتي آن را كاهش دهد. بعد از حدود 6 دهه از تاسيس اوپك به نظر مي‌رسد انحصار آن در تعيين عرضه و تاثيرگذاري بر قيمت نفت در خطر لغزش بزرگي قرار داد، چراكه كشف سنگ شيل باعث شد امريكا به ذخاير زيادي از نفت دسترسي پيدا كند به‌طوري‌كه در سال 2018 ميلادي حتي از روسيه كه بزرگ‌ترين توليد‌كننده نفت بود، نفت بيشتري توليد كند. طبق گزارش‌هاي رسمي، اوپك تا سال گذشته تقريبا 73درصد از كل ذخاير نفت خام را دراختيار دارد و 42درصد از كل نفت جهان نيز توسط اين كارتل نفتي تامين مي‌شود.
از سوي ديگر، براساس اطلاعات منتشره از سوي مركز اطلاعات انرژي امريكا، اين كشور در سال گذشته ميلادي بيش از 10 ميليون بشكه نفت در روز توليد كرد. اين گزارش نشان داد كه پتانسيل‌هاي نفت شيل حتي مي‌تواند تصميم اوپك و غيراوپك با سابقه بيش از نيم قرن سلطه بر بازار نفت را تحت‌تاثير قرار دهد.
اگرچه اوپك همچنان مي‌تواند بر قيمت‌ها تاثير بگذارد اما شيل از ميزان اثرگذاري آن كاسته است. مدعاي اين گزاره كاهش قيمت نفت در پي انتشار آمار ذخاير نفت امريكاست.
امريكا؛ تعديل‌كننده قيمت نفت
روز سه‌شنبه و با انتشار اولين نشانه‌ها مبني بر توافق چين و امريكا، قيمت نفت افزايش يافت. هر چند اين نشانه براي ورود قيمت نفت به كانال 60 دلار، كم بود ولي توانست نفت را به 59 دلار و 39 سنت برساند. هر چند هنوز براي قضاوت درخصوص بهبود آينده اقتصادي جهانِ زير سايه جنگ اقتصادي زود است، اما لي يوچنگ، معاون وزير امور خارجه چين از پيشرفت‌هاي ايجاد شده در خلال مذاكرات تجاري اظهار رضايت كرد.
جنگ تجاري مهم‌ترين عامل كاهش توليد در كشورهاي متاثر از آن همچنين عامل تعيين‌كننده براي ثبت تقاضا در بازار انرژي به خصوص نفت است، به‌گونه‌اي كه آخرين گزارش صندوق بين‌المللي پول حاكي از كند شدن 3درصدي نرخ رشد جهاني است.
در حالي كه بيشتر فعالان بازار انرژي و تحليلگران انتظار داشتند افزايش قيمت نفت در پي خوش‌بيني به آينده رشد اقتصادي ادامه‌دار شود، اما انتشار آمار ذخيره نفت امريكا تمام معادلات را بر هم زد و افزايش قيمت نفت را خنثي كرد. گزارش ذخاير نفتي امريكا واكنش‌هايي را در پي داشته است، به طوري‌كه توليدكنندگان بزرگ نفتي مانند روسيه معتقدند امريكا در شرايطي كه خاورميانه، اوضاع خوبي ندارد، سعي در افزايش توليد براي ايجاد و جذب مشتري براي خود است. الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه پيش‌بيني كرد كه قيمت‌هاي فعلي بازار نفت روند توسعه اين صنعت را به‌خصوص براي شيل با محدوديت روبه‌رو مي‌كند. نواك در تاييد گزاره خود ضمن اشاره به آمار چاه‌هاي نفت فعال در امريكا گفت: ما شاهد افت فعاليت حفاري در توليد نفت شيل امريكا هستيم. اگرچه توليد اين بخش رشد داشته اما در مقايسه با چند سال پيش كمتر است و روند مذكور همچنان ادامه دارد. نواك در ادامه پيش‌بيني كرد كه چند سال ديگر توليد امريكا يكنواخت مي‌شود. در آن زمان است كه انتشار هر آماري بازار را به‌هم نمي‌ريزد.
در سوي ديگر نيز تحليل‌هايي وجود دارد مبني بر اينكه امريكا در هياهوي جنگ تجاري كه باعث آسيب اقتصاد چين و كاهش رشد اقتصادي‌اش شده، درنظر دارد بيشترين بهره را از اين فرصت ببرد. اين امر باعث مي‌شود پيش‌بيني نهادهاي بين‌المللي براي جايگزين شدن چين به جاي امريكا در افق زماني 2025 محقق نشود. باتوجه به هزينه 15 ميليون دلاري حمل نفت از بنادر امريكا به كشورهاي مقصد در آسيا، به نظر مي‌رسد دسته دوم تحليل به‌مراتب نزديك‌تري دارند، چراكه روز گذشته نيز خبرهايي مبني بر اعطاي معافيت به شركت نفت چورون امريكايي براي خريد نفت از ونزوئلا اعطا شد.
هر چند كه شركت نفت ونزوئلا باقي ماندن امريكا در ونزوئلا را بسيار مفيد مي‌داند، اما نكته اين است كه پالايشگاه‌هاي امريكا براي تامين سوخت خود به نفت با ويژگي‌هاي ونزوئلا نياز دارند. به نظر مي‌رسد اين امر مي‌تواند سبب اعطاي معافيت به پالايشگاه امريكا براي ادامه خريد نفت از ونزوئلا شود.
روياي پايان نفت شيل
آوازه شيل محدود به سواحل امريكا نيست، بلكه چين و آرژانتين در چند سال اخير بيش از 450 هزار حلقه چاه براي توليد نفت شيل حفر كرده‌اند. كشورهاي ديگر نيز به دنبال اكتشاف سنگ‌هاي شيل براي دستيابي به نفت هستند. نمي‌توان از اين نكته غافل شد كه تا چند سال پيش تغيير عرضه اوپك تاثيرات مخربي بر اقتصاد كشورها مي‌گذاشت. نمونه آن بحران نفتي 1973 كه در پاسخ به دخالت امريكا در جنگ اعراب و رژيم صهيونيستي بود. اين بحران سبب شد قيمت هر بشكه نفت از 3 دلار به 12 دلار برسد.
جدي شدن اكتشاف و توليد نفت شيل براي ساير كشورها باتوجه به روندي كه امريكا در توليد و ذخيره آن دارد، جدي شده است. اما نكته مهمي كه بايد به آن اشاره كرد اين است كه آيا نفت شيل زود به فراز مي‌رسد و پس از آن فرودي ناگهاني را تجربه مي‌كند و آن‌گونه كه نواك تصريح كرد، به‌زودي نفت شيل جاي خود را در بازار از دست مي‌دهد يا اين فقط رويايي است كه وزير انرژي روسيه به آن اشاره كرده و اميدوار است در آينده‌اي نه چندان دور اتفاق افتد؟