نفع اروپا از حفظ برجام
حسن بهشتي‌پور
وقتي كه شرايط كنوني حاكم بر فضاي جهان و به خصوص خاورميانه را نگاه مي‌كنيم اروپايي‌ها گزينه چنداني جز حفظ و پايبندي به برجام ندارند، چرا كه اكنون خروج از برجام به زيان آنها است و عملا با خروج از برجام ايران را به سمتي سوق مي‌دهند كه دست به اقدامات راديكال بزند،زيرا اگر چنين اتفاقي رخ دهد، ايران قطعا به سمتي مي‌رود كه همكاري‌هاي خود با آژانس را به حالت تعليق در مي‌آورد و حتي ممكن است از NPT خارج شود كه يكي از پيمان‌هاي پايه‌اي منع اشاعه تسليحات هسته‌اي به شمار مي‌آيد. بنابراين در وضعيت كنوني كه ايران قرار دارد و ارتباطات خود را با آژانس انرژي اتمي حفظ كرده و همكاري گسترده‌اي با آژانس دارد قطعا به نفع اروپا نيز نخواهد بود كه در چنين شرايطي از برجام خارج شود. اكنون اقدام امريكايي‌ها مبني بر خروج از برجام هيچ نتيجه‌اي براي آنها در پي نداشته و شرايط را بحراني‌تر و بدتر كرده است. امريكا قصد داشت كه از طريق فشار اقتصادي بر ايران مردم را ناراضي كند و نارضايتي مردم نيز در نهايت منجر به تغيير رفتار ايران شود كه عملا چنين هدفي تحقق پيدا نكرد و نتيجه‌اي كه امريكا قصد داشت از اين طريق به دست آورد نه تنها حاصل نشد بلكه اوضاع را براي منطقه و اروپايي‌ها بحراني‌تر كرده است. بنابراين به نظر نمي‌رسد كه اروپايي‌ها در چنين شرايطي تجربه شكست خورده امريكايي‌ها را در پيش بگيرند. از همين رو ممكن است اروپايي‌ها با همكاري چين و روسيه ترجيح دهند راه‌هاي جديدي را پيدا كنند تا ايران را متقاعد كنند كه همچنان تعهدات باقي مانده در ذيل برجام را عمل كند. اكنون شرايط به گونه‌اي است اروپايي‌ها به جاي فشار بر ايران بايد فشار بيشتري بر امريكا وارد كنند و از اين طريق ايالات متحده را به سمت تعديل رفتار ترغيب كنند. در غير اين صورت عملا سياست استفاده از ساز و كار ماشه و بازگشت تحريم‌هاي ذيل فصل هفت شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران، اوضاع را بدتر خواهد كرد. از همين رو آنچه مشخص شده اتحاديه اروپا فعلا به دنبال استفاده از ساز و كار ماشه و بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران نيست و تلاش مي‌كنند به سمتي پيش بروند تا به راهكارهاي جديدي براي ترغيب ايران در راستاي همكاري بيشتر در چارچوب برجام دست پيدا كنند. واقعيت آن است كه توافق برجام، يك توافق ضميمه قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل است و هرچند به‌رغم اينكه امريكا به آن راي مثبت داده ولي بعدتر از آن خارج شد، نبايد فراموش كرد كه برجام ابعاد حقوقي، سياسي، امنيتي، نظامي و اقتصادي دارد. اينكه امريكا از برجام خارج شده و ايران تعهداتش را در پنج مرحله كاهش داده است و...
محدوديت‌هاي ذيل برجام را نيز به طور كامل كنار گذاشته به معناي پايان برجام نيست. موضوعي كه عمدتا مخالفان برجام در داخل علاقه‌مند به تبليغ و ترويج آن هستند و به هيچ عنوان نمي‌خواهند واقعيت موجود در برجام را مدنظر قرار دهند. هر چند ايران به اهداف اقتصادي برجام دست پيدا نكرده و موضوعي كه ايران نسبت به اجرايي نشدن آن در برجام اعتراض دارد مسائل اقتصادي و لغو تحريم‌هايي است كه ذيل برجام محقق نشد. اما اين به معناي نفي ابعاد حقوقي، سياسي، نظامي و امنيتي برجام نيست. زيرا تا زماني كه تحريم‌هاي شوراي امنيت بار ديگر عليه ايران اعمال نشود، به معناي آن است كه همچنان ايران بر مبناي فصل هفت منشور سازمان ملل متحد به عنوان تهديد‌كننده صلح و امنيت بين‌المللي شناخته نمي‌شود. بازگشت تحريم‌هاي گذشته به معني آن است كه بار ديگر ايران به عنوان تهديد‌كننده صلح بين‌المللي شناخته مي‌شود و اين خود تبعات حقوقي گسترده و منفي براي ايران خواهد داشت. از سويي ديگر ايران در ذيل برجام پرونده ابعاد احتمالي برنامه هسته‌اي خود تحت عنوان PMD را مختومه كرده است. زيرا به لحاظ نظامي اتهامات بسيار زيادي متوجه ايران بود و اين پرونده در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بسته شد. اينها موضوعات مهمي بوده كه زير سايه برجام به دست آمده است كه با خروج امريكا از برجام نيز بازنخواهد گشت. اخيرا نيز بهانه جديدي مطرح شده كه قابل مقايسه با پرونده پيشين نيست. چرا كه پرونده PMD در 12 سرفصل مختلف و 96 بند بوده است كه فوق‌العاده اتهامات سنگيني عليه ايران مطرح بود كه همگي بسته شد. آنچه مهم است بايد توجه داشته باشيم كه برجام براي ايران يك سند مهم بين‌المللي است و به همين دليل ايران بارها اعلام كرده كه اگر طرف‌هاي مقابل به تعهدات خود پايبند باشند ايران بلافاصله به تعهدات برجامي خود بازخواهد گشت. بنابراين هر چند ايران به لحاظ اقتصادي سودي از برجام نمي‌برد ولي از ابعاد مختلف كماكان به نفع ايران است كه در برجام باقي بماند. طرف اروپايي نيز به خوبي آن را درك مي‌كند و به نفع امنيت اروپا، خلع سلاح بين‌المللي، عدم اشاعه سلاح هسته‌اي در دنيا و ده‌ها موضوع ديگر است كه كماكان برجام ادامه پيدا كند. اكنون امريكا به هر دليلي از برجام خارج شده اين قطعا به معناي پايان برجام نخواهد بود.