آخرين خبرها از جشنواره كن
نوستالژي z و مقايسه ناهيد با سيمين
بهار سرلك/ با نمايش فيلم «ناهيد» ساخته «آيدا پناهنده» در بخش نوعي نگاه جشنواره كن شاهد بازتاب رسانه‌اي اين فيلم بوديم. بازتاب‌هايي كه در مقايسه ناهيد با «جدايي نادر از سيمين» آغاز مي‌شود و نگاهي به ازدواج مجدد در جامعه ايران دارد. گرچه منتقد هاليوود ريپورتر درباره ناهيد مي‌نويسد: «ناهيد شرح وقايعي سياه از تلاش يك زن ايراني براي دستيابي به آزادي و حضانت فرزندش است. اين فيلم تكه‌اي جدانشدني از فيلم برنده اسكار «جدايي نادر از سيمين» (2011) است كه محيطي متفاوت را به تصوير مي‌كشد اما به كشمكش‌هاي احساسي مشابه و اتمسفر ممنوعيت‌هاي حاكم بر جامعه مي‌پردازد. » هاليوود ريپورتر در ادامه گزارش خود مي‌نويسد: «بازي«ساره بيات» كه در فيلم «اصغر فرهادي» نقش پرستار را بازي مي‌كند، بي‌نظير است ولي به نظر نمي‌رسد ناهيد، نخستين تجربه كارگرداني «پناهنده»، پس از نمايشش در بخش نوعي نگاه شايد چند خريدار در اروپا داشته باشد.» اين در حالي است كه مي‌گويند فرانسه، يونان، اسپانيا، سوييس، برزيل و كلمبيا حق پخش اين فيلم را خريده‌اند و چند كشور ديگر در حال مذاكره هستند و جاي نگراني نيست، اما مساله جدي‌تري كه در اين مطلب و در ديگر نقدها به آن برمي‌خوريم، مقايسه ناهيد با جدايي نادر از سيمين است. يعني سينماي ايران در سطح بين‌المللي از سال 2011 ميلادي هنوز با ژانر طلاق و ازدواج سروكار داشته و تنها يك پله صعود داشته كه آن هم مديون تجربه نخستين كارگرداني پناهنده است. با تمامي اين تفاسير پناهنده يكي از مدعيان اصلي دريافت جايزه «دوربين طلايي» است.
اما در صف اول مدعيان جايزه «نخل طلا»، «يورگوس لانتي‌موس» با فيلم «خرچنگ» ايستاده است. پس از نمايش فيلم، تماشاگران «خرچنگ» را فيلمي عجيب‌وغريب اما لذت‌بخش، زيبا اما وحشتناك و سرگرم‌كننده خواندند. ماجراي فيلم در مدينه فاسده‌اي مي‌گذرد كه افراد مجرد بايد در 45 روز شريك زندگي خود را پيدا كنند درغير اين صورت به حيوان تبديل شده و در جنگل رها مي‌شوند. منتقد ورايتي در ستايش اين فيلم نوشت: «هزلي تكان‌دهنده از ثبات جامعه در داشتن همسر» و همچنين منتقد ددلاين معتقد است «خرچنگ» مسير ايجاد «زبان سينمايي جديدي» را فراهم كرده و اواخر مه «لانتي‌موس» با نخل طلا جشنواره كن را ترك مي‌كند.
«كارول» ساخته «تاد هينز» با بازي ستارگاني همچون «روني مارا» و «كيت بلانشت»، فيلم ديگري است كه توجه منتقدان را به خود جلب كرده و يكي از پيشتازان كسب نخل طلا او را يكي از مدعيان پرتوان آكادمي اسكار 2016 مي‌شناسند. «كارول» براساس رماني از «پاتريشيا هاي‌اسميت» تحت عنوان «بهاي نمك» است و داستان آن در دهه 1950 نيويورك مي‌گذرد.
«گاس ون سنت» با «درياي درختان» نتوانست بر منتقدان اين جشنواره تاثيرگذار باشد. بعد از نمايش اين فيلم در شانزدهم مه تماشاگران اين فيلم را هو كردند. اين فيلم با بازي «متيو مك‌كاناهي» و «آرتور برنان» داستان مردي كه قصد خودكشي دارد را روايت مي‌كند كه راهش را در جنگل‌هاي نزديك كوه فوجي گم كرده و در همين حين ملاقاتش با غريبه‌اي ژاپني، ديدگاه او به زندگي را تغيير مي‌دهد. «ون سنت»، كارگردان«ويل هانتينگ خوب»، سال 2003 نخل طلا را براي «فيل» از آن خود كرد. اما به نظر نمي‌رسد هو كردن آخرين اثر او در جشنواره امسال با آخرين دستاوردش در جشنواره كن 2003 مطابقت داشته باشد.
فيلم جنگي «پسر سائول» به كارگرداني «لاسزلو نمس» يكي از محبوب‌ترين فيلم‌هاي نمايش داده‌شده در جشنواره كن سال جاري است كه گاردين در تمجيد اين فيلم مي‌نويسد: «فيلمي با نگاه زيركانه و تندوتيز به شيطان‌صفتي‌هاي آشويتز.» داستان تصويرگر زندگي اسيري به نام«سائول» است كه وادار به سوزاندن اجساد هم‌ميهنانش مي‌شود اما وقتي فكر نجات جسد بچه‌اي كه باور دارد پسرش است به ذهنش مي‌رسد، ذره‌اي اميد در زندگي‌اش مي‌يابد. گاردين با اشاره به رك‌وراست بودن اين فيلم مجارستاني، مي‌گويد: «ساخته «نمس» با نوعي شهامتِ خشن اما اندك، راهي براي خلق درامي داستاني باز كرده و لازمه تماشاي اين فيلم شهامت است.»
همچنين صحبت‌هاي «كوستا گاوراس» از رويدادهاي جالب‌توجه اين جشنواره در روزهاي اخير است. فيلم «Z» (1969) ساخته او در بخش كلاسيك جشنواره فيلم كن به نمايش درآمد و او به همين منظور به اين جشنواره دعوت شد. «گاوراس»، كارگردان يوناني- فرانسوي است كه نخستين‌بار با همين فيلم به بخش رقابتي جشنواره كن راه يافت و توانست جايزه هيات داوران را آز آن خود كند. سپس در سال 1975 با فيلم «بخش مخصوص» جايزه بهترين كارگرداني بخش رقابتي را نصيب خود كرد. سال 1982 «گاوراس» با «گمشده» موفق به دريافت نخل طلاي اين جشنواره شد. «Z» با اشاره به قتل «گريگوري لامبراس»، نماينده چپگراي پارلمان يونان، به دست نيروهاي راستگرا در سال 1963، روايتي از تحقيقات دادرس اين پرونده دارد. گاوراس با بيان خاطراتي از تهيه فيلم به متوقف شدن پروژه به دليل اعتراضات مه 1968 نيز اشاره كرد: «امكان فيلمبرداري در جنوب فرانسه نبود، ايتاليا هم از اجازه فيلمبرداري به ما خودداري كرد و دست آخر مجبور شديم به الجزيره برويم. الجزيره بهترين لوكيشن بود.» گاوراس همچنين درباره بازسازي فيلم در بخش كلاسيك جشنواره كن گفت: «مدت زيادي را صرف مشخص كردن رنگ‌ها و فضاي اصلي فيلم كرديم و «رائول كوتار»، مدير بزرگ عكاسي، از هيچ كوششي دريغ نكرد. اين بخش دو ماه وقت گرفت.»