از تاثيرگذاري بر مذاكرات تا آينده سياسي ظريف

گروه  ديپلماسي

محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران در راس اخبار داخلي و خارجي قرار گرفته اما نه به واسطه سفر منطقه‌اي به قطر و عراق يا پرونده رايزني‌هاي هسته‌اي در وين بلكه به بهانه انتشار بخش‌هايي از سخنانش در مصاحبه‌اي براي يك نهاد دولتي در ايران كه سر از شبكه نزديك به عربستان سعودي(ايران اينترنشنال) درآورده و البته ساعتي بعد بي‌بي‌سي فارسي نيز ادعا كرد به فايل 3 ساعته  اين مصاحبه دسترسي پيدا كرده‌ و انتشار آن را آغاز كرد. در حالي كه وزارت خارجه ايران مي‌گويد اصل گفت‌وگوي جواد ظريف كه در قالب يك پروژه تاريخ شفاهي انجام شده 7 ساعت است اما به نظر مي‌رسد كه تنها 3 ساعت آن در اختيار رسانه‌هاي فارسي‌زبان مخالف نظام قرار گرفته است؛ 3 ساعتي كه از صفر تا صد آن درباره سياست خارجي نظام در 8 سال گذشته با محوريت تقابل يا «تعامل ديپلماسي» با «ميدان» است. رسانه‌ فارسي‌زباني كه نخستين ‌بار اقدام به افشاي اين فايل كرد در يك مهندسي پيام ابتدا بخش‌هاي جنجالي‌تر و تقطيع ‌شده از مكالمه 3 ‌ساعته را منتشر و پس از فضاسازي اقدام به انتشار پخش كامل صوت3 ‌ساعته وزير خارجه ايران كرد. با توجه به مباحث مطرح‌ شده در اين فايل صوتي درباره نقش وزير خارجه در سياست خارجي ايران و به موازات آن ميزان تاثيرگذاري ساير نهادها به خصوص نهادهاي نظامي بر ديپلماسي، رسانه‌هاي بين‌المللي نيز اقدام به انعكاس بخش‌هايي از سخنان ظريف كردند. رابطه ايران با روسيه از همكاري تا رقابت، نقش شهيد حاج قاسم سليماني و سپاه در سياست خارجي، ميزان تعامل  و تقابل ظريف با سردار شهيد و ميزان اطلاع ظريف از تصميم‌هاي حاشيه‌اي كه اتفاقا بر متن در سياست خارجي تاثيرگذار است، مهم‌ترين محورهاي اين مصاحبه بود كه در رسانه‌هاي بين‌المللي مورد توجه قرار گرفت. الجزيره درگزارشي در اين باره با تيتر مكالمه افشا شده ظريف، تنور بحث‌هاي سياسي در ايران را داغ كرد، نوشت: مصاحبه افشا شده از وزير خارجه ايران كه در آن به صراحت درباره پشت پرده سياست خارجي در ايران سخن مي‌گويد، جرقه بحث‌هاي متفاوت و پرشوري را در ايران آن‌هم در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري در اين كشور زده است. در بخش‌هاي بسياري از اين گفت‌وگو، جواد ظريف براي اشاره به فعاليت‌هاي نظامي ايران توسط پاسداران انقلاب اسلامي و سپاه قدس از كلمه ايران ميدان استفاده مي‌كند و به كرات نام سردار شهيد قاسم سليماني كه در ژانويه 2020 توسط امريكا ترور شد به گوش مي‌رسد. به گفته محمدجواد ظريف، عمليات‌هاي ميداني هيچگاه براي ديپلماسي هزينه نشدند بلكه برعكس. او حتي اشاره مي‌كند كه در جريان تلاش‌هاي ايران براي حل‌و‌فصل پرونده هسته‌اي در سال 2015 نيز وضع بر همين منوال بوده است. 

وزير خارجه ايران اشاره مي‌كند كه در بسياري از موارد ديپلماسي قرباني پيشرفت تحولات ميداني شد. ژنرال سليماني در سال 2015 در سفر به روسيه با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور اين كشور ديدار و درباره حمايت از بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه رايزني كرد. ظريف در بخش‌هايي از فايل منتشرشده از صداي او، روايت متعددي از آنچه در اين ديدار و حاشيه‌هاي آن گذشت را ارايه كرد .  وزير خارجه ايران در اين باره مي‌گويد: پوتين با نيروهاي هوايي وارد جنگ سوريه شد اما پاي ايران را هم به اين جنگ با نيروهاي زميني باز كرد و اين در حالي است كه تا آن زمان ما نيرو‌هاي زميني در سوريه نداشتيم.   در بخش‌هاي ديگري از اين گفت‌وگو، ظريف به تلاش روسيه براي كارشكني در رسيدن به توافق هسته‌اي اشاره كرده و مي‌گويد كه مسكو از عادي‌سازي رابطه ايران با  غرب منتفع نمي‌شود.  با اين همه وزير خارجه ايران اضافه مي‌كند كه ما بايد با روسيه و چين رابطه داشته باشيم همان‌گونه كه اين رابطه با غرب هم يك ضرورت است و نبايد با امريكا نيز در تنش باشيم.  الجزيره در ادامه مي‌نويسد كه مذاكرات ايران و 1+4 به علاوه امريكا در وين براي احياي برجام همزمان با ايجاد هياهوي رسانه‌اي در نتيجه افشاي سخنان ظريف از سر گرفته شده است.  ظريف در بخش‌هايي از اين گفت‌وگو به بي‌اطلاعي از هدف قرار گرفتن هواپيماي اوكرايني با موشك‌هاي ايران همچنين بي‌اطلاعي از حمله ايران به پايگاه  امريكايي عين‌الاسد در پاسخ به ترور سردار سليماني اشاره مي‌كند. پس از انتشار اين فايل، احمد اميرآبادي‌فراهاني از نمايندگان مجلس ايران در توييترش نوشت كه مجلس تحقيقات درباره نحوه افشاي اين فايل در رسانه‌هاي فارسي زبان خارج از كشور را آغاز خواهد كرد.  نيويورك‌تايمز ادعا  مي‌كند كه محتواي اين فايل 3 ‌ساعته از اختلاف جدي ميان نهادي چون وزارت خارجه و سپاه پاسداران پرده برمي‌دارد و مي‌نويسد: فايل صوتي ظريف در بازه زماني بسيار حساسي منتشر شده است. ايران در حال طراحي مسير احياي برجام با 1+4 و امريكاست و گفت‌وگوها ميان هيات‌هاي ايراني و امريكايي در وين با حضور واسطه‌ها و به شكل غيرمستقيم پيش مي‌رود. هنوز مشخص نيست كه سخنان مطرح شده توسط ظريف در اين فايل چه تاثيري بر مذاكرات جاري در وين يا آينده سياسي وزير خارجه ايران مي‌گذارد. ظريف در اين فايل صوتي آنچه كه  بسياري پيش از اين تصور مي‌كردند را بيان مي‌كند: نقش او به عنوان وزير خارجه در سطح جهاني بسيار محدود است. او در بخش‌هاي ديگري از اين گفت‌وگو از سردار سليماني به نيكي ياد كرده و مي‌گويد كه آنها در پرونده‌هاي عراق و افغانستان با يكديگر به  خوبي كار كرده‌اند.  ظريف همچنين ترور سردار سليماني را ضربه بسيار جدي امريكا به ايران مي‌خواند. 
اين رسانه امريكايي در ادامه به بررسي واكنش‌ها در فضاي مجازي پرداخته  و مي‌نويسد: ساعاتي پس از افشاي اين فايل برخي كاربران در فضاي مجازي خواهان استعفاي ظريف شده و ادعا كردند كه او با اين سخنان امنيت ملي را تهديد كرده است.  حتي برخي از طرفداران ظريف نيز درباره اينكه اظهارات او مي‌تواند بر انتخابات پيش‌رو تاثيرگذار باشد، ابراز نگراني كردند. افشاي سخنان ظريف و انتشار آن از سوي رسانه‌هاي فارسي‌زبان خارج كشور دنباله سلسله‌اي از خلأهاي امنيتي بود كه در دو سال اخير به ترور شهيد فخري‌زاده همچنين خرابكاري در تاسيسات هسته‌اي ايران منتهي شده است.  برخي تحليلگران نيز مي‌گويند كه اين فايل صوتي مي‌تواند بر قدرت در اختيار ديپلمات‌هاي جمهوري اسلامي ايران در دوره‌اي بسيار حساس تاثيرگذار باشد. سينا عضدي از كارشناسان مسائل ايران در اين باره مي‌گويد: اين فايل مي‌تواند دست مذاكره‌كنندگان ايراني را ببندد. محتواي اين فايل از ظريف چهره‌اي مي‌سازد كه در داخل ايران مورد اعتماد نيست .  خبرگزاري آسوشيتدپرس در اين باره مي‌نويسد: فايل صوتي افشا شده از وزير خارجه ايران محدوديت‌هاي پيش روي ديپلمات‌ها در ايران را به تصوير مي‌كشد و از پشت پرده‌هاي نهادهاي تصميم‌گير در حوزه سياست خارجي پرده‌برداري مي‌كند. افشاي اين فايل هياهويي در ايران به راه انداخته، آن‌هم در كشوري كه مقام‌هاي سياسي همواره با نوعي محافظه‌كاري سخن گفته‌اند. همزمان اين سخنان از زبان فردي شنيده شده كه برخي مي‌گويند يكي از كانديداهاي احتمالي در انتخابات 1400 خواهد بود. اين فايل زماني افشا شده كه رايزني‌هاي برجامي در وين آغاز شده و در دور پيشين اين خرابكاري نطنز بود كه بر اين رايزني‌ها سايه انداخت و بايد ديد كه اين ‌بار تاثير افشاي اين فايل بر گفت‌وگوهاي برجامي در وين چه خواهد بود. پس از افشاي اين فايل، مايك پمپئو، وزير خارجه پيشين ايالات متحده با سوء استفاده  و فرصت‌طلبي در توييتر با  اشاره به سخنان وزير خارجه ايران مدعي شد هدف قرار دادن سردار سليماني بهترين تصميم ترامپ بوده است.