ديدار پوتين و اردوغان در سوچي

رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه و ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه در شهر سوچي واقع در سواحل درياي سياه روسيه ديدار و گفت‌وگو كردند. اين ديدار در روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌اي بسيار مهم ارزيابي مي‌شود. در اين ديدار 2 ساعت و 45 دقيقه‌اي برخلاف معمول، كنفرانس مطبوعاتي مشترك رهبران برگزار نشد و درباره جزييات مذكرات توضيحاتي ارايه نشد. ظاهرا علاوه بر روابط دوجانبه، پيرامون موضوعات بسياري از جمله سوريه، ليبي، قره‌باغ، روابط تجاري و خريد دومين بسته سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400، گاز طبيعي، قره‌باغ و تحولات منطقه‌اي بحث و تبادل نظر شد. موضوع اصلي دستور كار اين نشست، تشديد تنش در دوران اخير در شهر ادلب سوريه عنوان شد.
گفته مي‌شود مسكو اخيرا مواضع مخالفان در اطراف ادلب را مورد حمله قرار داده و در‌خصوص احتمال لغو آتش‌بس كه براساس توافق روسيه و تركيه در 5 مارس 2020 در ادلب برقرار شده بود، نگراني‌هايي وجود دارد. اردوغان و پوتين درخصوص حفظ وضعيت موجود در منطقه ادلب توافق كردند. موضوعي كه در سال‌هاي اخير موجب تنش در روابط مسكو با آنكارا بود. اگرچه رييس‌جمهور سوريه در تلاش است تا با تسخير ادلب به عنوان آخرين نقطه مقاومت اصلي در دست مخالفان، به جنگ داخلي كه از سال 2011 در جريان است پايان دهد، اما به ادعاي مخالفين سوريه، حمايت روسيه از سوريه منجر به تشديد تنش در منطقه، تسريع جريان ورود پناهجويان مي‌شود. عدم رعايت آتش‌بس در منطقه و آمادگي روسيه و نيروهاي سوريه براي انجام عمليات به عنوان عوامل افزايش تنش در منطقه تلقي مي‌شود. تهديد موج جديد مهاجرت از سوريه به تركيه نيز يكي ديگر از موضوعات دستور كار نشست در سوچي بود. در اين نشست علاوه بر روابط دوجانبه بين تركيه و روسيه، تحولات جاري در منطقه و مسائل بين‌المللي به‌ويژه ليبي و افغانستان مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. 
در توافقنامه سوچي كه در اكتبر 2019 بين تركيه و روسيه امضا شد، عقب‌نشيني عناصر گروه تروريستي ي.پ.گ تا فاصله 30 كيلومتري جنوب فرات پيش‌بيني شده بود. وضعيت كنوني در منطقه دور از انتظارات تركيه است. در اين راستا اردوغان خطاب به همتاي روس خود بر ضرورت اجراي هرچه سريع‌تر توافقنامه سوچي تاكيد كرده است. اخيرا از مناطق تحت كنترل روسيه عليه تركيه حملاتي صورت مي‌گيرد. اردوغان با اعلام گلايه تركيه در اين مورد، از پوتين خواستار جلوگيري از اين حملات شده است. آنكارا و مسكو از سال 2017 تاكنون در رابطه با ادلب مذاكرات فشرده‌اي انجام دادند. هدف اصلي اين مذاكرات جلوگيري از وقوع فاجعه انساني در ادلب و نابودي گروه‌هاي تروريستي در منطقه بود. توافقنامه سوچي كه در 17 سپتامبر 2018 توسط اردوغان و پوتين به امضا رسيد، گام مهمي در اين راستا بود. با اين توافقنامه براي مدتي از حملات روسيه و سوريه در منطقه جلوگيري شد. آخرين ديدار حضوري رهبران دو كشور در 5 مارس 2020 يعني حدود 1.5 سال پيش در مسكو انجام شد. عدم برگزاري نشست شوراي عالي همكاري‌هاي تركيه و روسيه از سال 2019 تاكنون نيز ناشي از پاره‌اي از اختلافات طرفين بوده است.
خريد گاز طبيعي از روسيه نيز از نگاه تركيه موضوع بسيار مهمي است. تركيه كه در حال آمادگي براي تدارك گاز طبيعي مورد نياز خود در زمستان آينده است، براي خريد جديد با روسيه مذاكره خواهد كرد. به اعتقاد وزير انرژي و منابع طبيعي تركيه اگر پروژه‌هاي خط لوله گاز جريان آبي و جريان ترك با ظرفيت كامل كار كنند، هيچ مشكلي از نظر امنيت وجود نخواهد داشت. در سال 2020 افت مبادله كالا بين روسيه و تركيه بيش از 20 درصد بود، اما در سال 2021 تنها طي 8,5 ماه بيش  از 55 درصد رشد كرده است. مجموع سرمايه‌گذاري تركيه در اقتصاد روسيه 1,5 ميليارد دلار و مجموع سرمايه‌گذاري روسيه در اقتصاد تركيه 6,5 ميليارد دلار است.
يكي از نگراني‌هاي غرب خريد سامانه‌هاي اس-400 توسط تركيه از روسيه است. با توافقي كه در اواخر سال 2017 امضا شد، تركيه از روسيه دو سامانه دفاع موشكي اس-400 به ارزش 2.5 ميليارد دلار خريداري كرد. به ‌همين دليل تركيه در هدف تحريم‌هاي CAATSA امريكا (قانون مقابله با دشمنان امريكا از طريق تحريم) قرار گرفت و از پروژه دريافت جنگنده‌هاي اف-35 نيز حذف شد. اردوغان انتقاداتي مبني بر اينكه تركيه با خريد سامانه‌هاي دفاعي پيشرفته از روسيه، سازمان ناتو به عنوان مهم‌ترين ائتلاف نظامي غرب را تضعيف كرده است، رد مي‌كند. به باور اردوغان «ما سلاح‌هاي مورد نياز خود را خريداري مي‌كنيم. اگر امريكايي‌ها سامانه دفاع موشكي پاتريوت را به تركيه مي‌فروختند، ما مجبور به خريد سامانه‌هاي اس-400 نمي‌شديم.» اردوغان در مصاحبه با نيويورك‌تايمز در پاسخ به پرسشي مبني بر اينكه: «آيا خريد سامانه‌هاي اس-400 توسط تركيه ارزش ايجاد تنش و مشاجره با امريكا را داشت يا خير، پاسخ مي‌دهد: «من فكر مي‌كنم ارزشش را داشت. ما مي‌توانيم دفاع خود را هر طور كه مي‌خواهيم تقويت كنيم.» رييس شركت صادركننده تسليحات نظامي روسيه اخيرا اعلام كرده است كه روسيه و تركيه به زودي توافقنامه جديدي در مورد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 امضا خواهند كرد. همچنين شايعاتي مبني بر احتمال خريد جنگنده‌هاي SU-35 و SU-57 توسط تركيه از روسيه نيز مطرح است. 
تركيه و روسيه در توافقات انرژي و تسليحاتي هم «دوست» و هم در بسياري از جنگ‌هاي خاورميانه «دشمن» بوده‌اند. اين دو در جنگ‌هاي سوريه و ليبي در مقابل هم قرار گرفته و در درگيري‌هاي قره‌باغ نيروي‌هاي تركيه و روسيه هر دو به عنوان نيروي محافظ صلح فعاليت مي‌كنند. تنها دغدغه پوتين به رسميت شناخته‌نشدن الحاق كريمه از سوي تركيه، ساير اعضاي ناتو و اتحاديه اروپا، فروش پهپادهاي TB-2 تركيه به اوكراين و گسترش همكاري‌هاي دفاعي ميان دو كشور است.