نتايج سال‌ها جنگ ويرانگر در يمن
محمود فاضلي
براساس برآورد منتشرشده توسط سازمان ملل، 150 هزار نفر در يمن به‌دليل جنگ و حدود 227 هزار نفر به دليل پيامدهاي غيرمستقيم درگيري، با قحطي يا بيماري روبرو هستند. سازمان ملل تخمين مي‌زند كه جنگ يمن كه هفت سال به طول انجاميده تا پايان سال 2021 موجب كشته شدن 377 هزار نفر، قربانيان مستقيم و غيرمستقيم درگيري شود. طبق گزارش برنامه توسعه سازمان ملل، نزديك به 60 درصد از مرگ‌وميرها، يا حدود 227 هزار نفر، ناشي از پيامدهاي غيرمستقيم درگيري مانند كمبود آب سالم، گرسنگي و بيماري باشد. هفت سال جنگ، تاثير فاجعه‌باري بر توسعه كشور داشته كه براساس آن دسترسي به مراقبت‌هاي بهداشتي محدود است يا وجود ندارد و اقتصاد در آستانه فروپاشي است. اين درگيري، حوثي‌ها را در مقابل نيروهاي دولتي يمن قرار داده كه از سال 2015 توسط ائتلاف نظامي به رهبري عربستان حمايت مي‌شوند. اكثر قربانيان غيرمستقيم، كودكاني هستند كه به‌ويژه در برابر سوءتغذيه آسيب‌پذير هستند. در سال 2021، هر 9 دقيقه يك كودك يمني زير 5 سال به‌دليل درگيري جان خود را از دست داده است.
طبق گزارش برنامه توسعه سازمان ملل، اگر توافق صلح تا سال 2030 حاصل نشود، 1.3 ميليون نفر با تهديد مرگ مواجه خواهند شد. بخش فزاينده‌اي از اين مرگ‌وميرها به دليل پيامدهاي غيرمستقيم اين بحران بر معيشت، قيمت موادغذايي و بدتر شدن خدمات اوليه مانند بهداشت و آموزش اعلام شده است. تشديد جنگ، از جمله نبرد تانك‌ها و بمباران منظم توسط هواپيماها و پهپادها، حتي ابتدايي‌ترين زيرساخت‌ها را در برخي مناطق از بين برده است. ميليون‌ها نفر در آستانه قحطي هستند و دوسوم مردم يمن به كمك‌هاي بشردوستانه وابسته هستند. يمن بدترين و بزرگ‌ترين فاجعه انساني در جهان است و اين فاجعه همچنان در حال بدترشدن است و بيش از 80 درصد جمعيت حدود 30 ميليون نفري اين كشور به كمك‌هاي بشردوستانه نياز دارند. به گفته «آشيم اشتاينر» مدير برنامه توسعه سازمان ملل «ميليون‌ها يمني همچنان از درگيري رنج مي‌برند، در فقر گرفتار شده و امكانات كمي براي يافتن كار و معيشت دارند.»
طبق اعلام سازمان ملل، بزرگ‌ترين بحران انساني در جهان در يمن به وقوع پيوسته و حدود 80% از مردم وابسته به كمك‌هاي بشردوستانه هستند و ميليون‌ها يمني كه بسياري از آنها كودكند در خطر قحطي هستند. جان 400 هزار كودك زير 5 سال در خطر است. جنگ يمن از سال 2011 شروع شد. در آن سال در يمن نيز مانند كشورهاي ديگر خاورميانه تظاهرات وسيعي عليه دولت به وقوع پيوست كه بهار عربي ناميده مي‌شود. علي عبدالله صالح رييس‌جمهور سابق يمن استعفا داد و قدرت را به منصور هادي رييس‌جمهوري كنوني تفويض كرد. در يمن كار به هرج‌ومرج كشيد. منصور هادي با مشكلات مختلفي نظير فساد، بيكاري و حملات گروه‌هاي ترور در كشور دست و پنجه نرم مي‌كند. جنبش قدرتمند حوثي از شمال يمن، از اين هرج‌ومرج براي رشد خود استفاده كرد و به‌تدريج مناطق بيشتري را در اختيار گرفت.
وقتي حوثي‌ها در سال 2014 صنعا پايتخت اين كشور را كاملا در اختيار گرفتند، عربستان كشور همسايه يمن، ضمن دخالت جانب دولت يمن را گرفت. از ماه مارس 2015 هشت كشور به رهبري عربستان، با حوثي‌ها مي‌جنگد. سازمان ملل هر دو طرف را مظنون به ارتكاب جنايات جنگي ازجمله استفاده از قحطي به عنوان سلاح جنگي، بمباران تاسيسات آب و بستن بنادري كه كمك‌هاي غذايي را به كشور وارد مي‌كنند، مي‌داند. به دليل اين ممانعت‌ها، كمك‌هاي اضطراري بسيار كم به اين كشور مي‌رسد و سازمان‌هاي كمك‌رساني به سختي قادر به فعاليت هستند. براي امدادگران فعاليت در چنين شرايطي بسيار خطرناك است و انواع موانع لجستيكي مانند مجوزهاي احزاب درگير در جنگ نيز وجود دارند. وضعيت با شيوع بيماري وبا، تيفوس و كرونا بدتر هم شده است. اغلب بيمارستان‌هاي كشور در اثر بمباران تخريب شده‌اند.
اين كشور گرفتار اختلاف‌ها و تفرقه‌هايي هست كه در اثر مستحكم نبودن اتحاد ملي بين شمال و جنوب اين كشور، تعلق‌هاي قوي قبيله‌اي و رقابت‌هاي منطقه‌اي براي سلطه بر يمن وجود دارد. در جنوب يمن جناح سوم اين جنگ يعني جنبش جنوب قرار دارد. اين جنبش از همكاري قبايلي كه خواستار استقلال يمن جنوبي هستند، تشكيل شده است. اين گروه را امارات حمايت مي‌كند. اين جنبش رسما بخشي از ائتلاف سعودي است اما در سال‌هاي اخير به دولت يمن متمايل شده است. اين مساله به‌خصوص در عدن، جايي كه جنبش جنوب بيشترين بخش‌هاي آن را در اختيار دارد، بيشتر مشهود است. از ابتداي امسال در استان نفتخيز مآرب جنگ شديدي در گرفته است. به نظر مي‌رسد حوثي‌ها در آنجا برتري داشته باشند. سازمان ملل هشدار مي‌دهد كه ميليون‌ها انسان در خطر آوارگي هستند. جناح‌هاي درگير سال‌هاست سعي مي‌كنند به رياست سازمان ملل روي آتش‌بس توافق كنند اما توافقات ميان آنها بارها نقض شده است. حوثي مي‌خواهند انسداد شهرهاي بندري و فرودگاه در مناطقي از صنعا كه توسط آنان كنترل مي‌شود از بين برود اما ائتلاف تحت رهبري عربستان اين اجازه را نمي‌دهد. اين كشور همچنان صحنه جنگ‌هاي ويرانگر و بدترين بحران بشري در جهان است. يمن همچنان در سكوت به غرق شدن خود ادامه مي‌دهد زيرا فقيرترين كشور منطقه هنوز در باتلاق پايان‌ناپذير بحران‌هاي سياسي و جنگي مخرب با پيامدهاي سنگين انساني در كشور قرار دارد. جنگ يمن تاكنون ده‌ها هزار كشته و ميليون‌ها نفر آواره به جاي گذاشته و سازمان ملل آن را «بدترين بحران بشري» نام گذاشته است. يمن اكنون به كشوري تبديل شده كه از فقر و جنگ و قحطي براي ميليون‌ها نفر از مردم اين كشور در سال‌هاي اخير و امكان ادامه اين وضع در ماه‌هاي آينده به رنج افتاده است.