بي‌تدبيري مهم وزير نفت در اوپك
رضا زندي
بي‌تدبيري مهم وزير نفت در جلسه چهارشنبه گذشته اوپك، راي ايران را براي انتخاب دبيركل آتي اوپك عملا بي‌اثر كرد و بدعتي ناگوار گذاشت. ماجرا چه بود؟
١- براساس اساسنامه اوپك، تصميمات كنفرانس وزرا، بايد براساس اجماع اتخاذ شود. به اين معنا كه همه كشورهاي عضو بايد با تصميمي موافق باشند تا اتخاذ شود. براساس نظام اجماع، حتي يك كشور مي‌تواند مانع تحقق يك تصميم شود.
٢- دوره دبيركلي فعلي اوپك، اواسط سال آينده تمام مي‌شود. براساس اساسنامه، از زماني كه پنجره ثبت‌نام نامزدها باز مي‌شود، كشورها فرصت مي‌يابند تا كانديداي خود را معرفي كنند. پس از آن، ساير كشورها هم اين امكان را مي‌يابند تا كانديداها را ارزيابي كنند.
٣- شاهزاده عبدالعزيز بن سلمان، وزير انرژي عربستان، با توجيه اينكه كشوري غير از كويت تا روز چهارشنبه كانديدايي معرفي نكرده، در جلسه اوپك قصد داشت براي كانديداي دبيركلي معرفي شده از سوي كويت، جلسه راي اعتماد برگزار كند كه كاملا خلاف اساسنامه بود، چون فرصت لازم به كشورها داده نشده بود تا كانديداي خود را معرفي كنند.
در حقيقت تازه روز چهارشنبه، پنجره باز شده بود.
٤- در جلسه چهارشنبه عصر اوپك، عراق اعلام كرد كه براي دبيركلي اوپك كانديدا معرفي خواهد كرد و خواهان آن شد كه براساس اساسنامه، موضوع انتخاب دبيركل به جلسه ديگري موكول شود تا امكان بحث و بررسي وجود داشته باشد. اينجا عراق كمك كرد تا عربستان نتواند خلاف اساسنامه به نيت خودش برسد.
٥- شاهزاده عبدالعزيز، مرد كار كشته‌اي است. پس اين موضوع پيش كشيده شد كه در جلسه‌اي فوق‌العاده (يك ماه بعد) براي كانديداها راي‌گيري كنند و هر كانديدايي كه بيشترين راي را آورد، اقليت هم آن را بپذيرند. به زبان ساده، موضوع اجماع عملا در اين فقره منتفي شود و فقط نامي از آن بماند.
٦- موضوع بالا به راي گذاشته شد و جواد اوجي بي‌توجه به عواقب آن، پذيرفت كه هر كانديدايي بيشترين راي را آورد، كساني هم كه به او راي نداده‌اند موافقت كنند تا نهايتا دبيركل با اجماع انتخاب شود. ساده شده‌اش اين است كه قدرت چانه‌زني ايران از دست رفت و اگر كانديدايي راي اكثريت را گرفت ديگر نيازي به راي ايران ندارد. هر چند اوجي تاكيد كرده است كه اين روش نبايد رويه و تكرار شود. اما حرمتي كه يك‌بار شكست، باز هم مي‌تواند بشكند!
٧- در موضوعات مربوط به سهميه‌ها و ميزان توليد، ايران به خاطر تحريم و كاهش توليد معافيت دارد و تقريبا دخالتي در تصميمات اوپك ندارد. اما در ماجراي دبيركلي مي‌توانست با حفظ رايش در نظام اجماع تا لحظه آخر بايستد و امتياز بگيرد.
٨- هيثم، كانديداي كويت، نامزد با كيفيتي براي اوپك است. رابطه‌اش با ايراني‌ها نيز خوب است. اما ايران مي‌توانست رايش را در نظام اجماع نگه دارد تا حتي در سطوحي بالاتر از وزارت نفت، ارتباطات كويتي‌ها با ايران برقرار شود.
٩- پيش از اين براي تصميمات مهم در اوپك، وزير نفت با رييس‌جمهور مشورت مي‌كرد. اگر بي‌اثر كردن راي ايران در ماجراي دبيركلي اوپك، بدون اطلاع رييس‌جمهور گرفته شده است، سيدابراهيم رييسي خوب است وزير نفتش را مورد سوال قرار دهد.
١٠- در شرايط فعلي (با اضافه شدن كشورهاي كوچك) ايران در اوپك در اقليت است. نظام تصميم‌سازي اجماع به ايران قدرت مي‌دهد تا وزن خودش را حفظ كند. جواد اوجي حالا اما به ديوار تصميم‌سازي اجماع، ترك وارد كرده است. اين مساله، عواقب زيادي دارد. به ويژه در تصميمات مهم درون اوپك كه اگر باب شود راي ايران كاملا بي‌اثر مي‌شود.
١١- ترك وارد كردن به نظام تصميم‌سازي اجماع، اثرش را در تصميمات مختلف آتي اوپك نشان خواهد داد. آن‌هم در سازماني كه ايران همفكران اكثريت در آن ندارد. روزي كه بحث سهميه‌هاي ايران در اوپك مطرح شود، معناي از دست رفتن اقتدار را خواهند چشيد. ديپلماسي انرژي، شعاري نيست.