نهادهای بین‌المللی سفر مکرون را به خلیج‌فارس «ذبح حقوق بشر» توصیف کردند
دیپلماسی زیر سایه شاهزاده جنجالی
شهاب شهسواری
نهادهای بین‌المللی حقوق بشر از سفر امانوئل مکرون به عربستان سعودی و دیدار او با محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم بالفعل پادشاهی سعودی انتقاد کرده‌اند. امانوئل مکرون از هفته گذشته سفر خود به کشورهای عربی کرانه خلیج‌فارس را آغاز و تاکنون از امارات متحده عربی و قطر بازدید کرده است. پیش از این امضای توافق چند ده میلیارد دلاری فروش سلاح به امارات متحده عربی توسط نهادهای حقوق بشری مورد انتقاد قرار گرفته بود. عفو بین‌الملل پیش از انجام این سفر در بیانیه‌ای نوشته بود: «حقوق اساسی بشر نباید پای امضای قراردادها و ایجاد شراکت‌های استراتژیک ذبح شود.»
فعالان حقوق بشر معتقدند که سفر مکرون به عربستان سعودی اقدامی در راستای اعاده حیثیت محمد بن سلمان محسوب می‌شود درحالی‌که مکرون مدعی است عربستان سعودی «پرجمعیت‌ترین و قدرتمندترین» کشور خلیج‌فارس است و بدون مشارکت آن نمی‌توان مسائلی مانند بحران لبنان و صلح و ثبات منطقه‌ای را تضمین کرد. این ملاقات، نخستین دیدار رهبر یکی از کشورهای مهم غربی با این حاکم جنجالی عرب، از زمان قتل جمال خاشقجی در سال ۲۰۱۸ محسوب می‌شد. در طول سه سال گذشته اغلب رهبران قدرتمند غربی تلاش کرده‌اند تا از رویارویی مستقیم و چهره به چهره با حاکم بالفعل عربستان سعودی اجتناب کنند. آخرین سفر رسمی امانوئل مکرون به عربستان تا پیش از این سفر مربوط به ۴ سال پیش بود. مکرون درست بعد از علنی شدن خبر قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی درون کنسولگری عربستان سعودی در استانبول توسط ماموران اطلاعاتی حکومت عربستان، در حاشیه اجلاس سران گروه ۲۰ در آرژانتین هم با محمد بن سلمان گفتگو کرده بود، هر چند رسانه‌ها در آن دوران گفتگوی سر پایی مکرون و بن سلمان را «تند و انتقادی» توصیف کرده بودند. برخلاف مکرون که روز شنبه در مقابل دوربین‌های تلویزیونی دستان محمد بن سلمان را در دست گرفت و مصافحه طولانی با او داشت، جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده امریکا، در شرایطی که انتقادها از او به دلیل افزایش قیمت حامل‌های انرژی افزایش یافته بود، حتی از گفتگوی تلفنی با بن سلمان هم خودداری کرد. در طول دو سال گذشته بلندپایه‌ترین رهبران کشورهای غربی یا متحد غرب که حاضر شدند با سفر به عربستان سعودی با محمد بن سلمان دیدار کنند، آبه شینزو، نخست‌وزیر پیشین ژاپن و کیریاکوس میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان بودند.
ترجیح رهبران خودکامه به اسلام سیاسی
امانوئل مکرون که چهار ماه دیگر قرار است در یک انتخابات سخت آینده ریاست جمهوری خود را به رای بگذارد، روز شنبه در جده مورد استقبال محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی قرار گرفت. سفر مکرون به عربستان سعودی در آستانه مجموعه‌ای از رویدادها در عربستان انجام می‌شود که به نوشته بلومبرگ «با هدف احیای چهره شاهزاده جنجالی سعودی در عرصه بین‌المللی» برگزار می‌شوند. امروز قرار است مسابقات جایزه بزرگ فرمول یک در عربستان سعودی برگزار شود و جاستین بیبر، ستاره موسیقی پاپ کانادایی قرار است در عربستان روی صحنه برود. بلومبرگ می‌نویسد: «مکرون و محمد بن سلمان، هر دو از مخالفان اسلام سیاسی هستند. مکرون در انتخاب میان خودکامگان و اسلام‌گراها ترجیح داده است با رهبران عربی همکاری کند که آزادی‌های سیاسی را محدود می‌کنند، اما مدعی می‌شوند که با افراطی‌گری مبارزه می‌کنند.» همراه با مکرون یک هیات بلندپایه اقتصادی نیز به عربستان سعودی سفر کرده است که مدیران کمپانی‌های چند ملیتی و فرانسوی همچون توتال انرژی، شرکت برق فرانسه (EDF)، گروه تالس و ویوندی قرار است در نشست سرمایه‌گذاری در عربستان سعودی مشارکت کنند.
درست یک سال بعد از اینکه نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده امریکا با انتشار گزارشی تایید کردند که به اعتقاد آنها، ترور جمال خاشقجی با موافقت مستقیم محمد بن سلمان انجام شده است، امانوئل مکرون، نخستین رهبر مهم غربی محسوب می‌شود که آمادگی خود را برای از سرگیری روابط رسمی با محمد بن سلمان نشان می‌دهد. اگنس کالامارد، دبیر کل فرانسوی عفو بین‌الملل می‌گوید: «فارغ از اینکه فرانسه چه منافع راهبردی در عربستان سعودی داشته باشد، هیچ‌چیز نمی‌تواند مشروعیت دادن به رهبری را که روزنامه‌نگاران را می‌کشد، فعالان مدنی را تهدید می‌کند، حامیان حقوق زنان را زندانی می‌کند، شهروندان یمنی را به خاک و خون می‌کشد و جامعه بین‌المللی را فریب می‌دهد، توجیه کند. مکرون با کرنش در مقابل ام‌بی‌اس خود و کشورش را بدنام می‌کند.»
«گفت‌وگوهای مطالبه‌گرانه»
امانوئل مکرون، پیش از سفر به عربستان در امارات متحده عربی در واکنش به انتقادات گفته بود: «چه کسی حتی برای لحظه‌ای می‌تواند تصور کند که امکان کمک به لبنان و حفظ صلح و ثبات در منطقه بدون گفتگو با عربستان به عنوان پرجمعیت‌ترین و قدرتمندترین کشور در خلیج [فارس] امکان‌پذیر باشد؟» رییس جمهور فرانسه در گفتگو با خبرنگاران در دوبی ادامه داد: «این دیدار به معنای این نیست که از همه اقدامات پشتیبانی کنیم یا اینکه فراموش کرده باشیم یا اینکه یک شریک مطالبه‌گر نباشیم.» مکرون گفته است که در این سفر «برای کشورم و منافع‌مان در منطقه» اقدام کرده‌است.
کاخ ریاست جمهوری فرانسه نیز در پی انتقادات مطرح‌شده از سفر امانوئل مکرون به عربستان سعودی این سفر را دیدار با یک «بازیگر مهم در منطقه» توصیف و تاکید کرد که در این سفر «گفتگوهای مطالبه‌گرانه‌ای» با پادشاهی سعودی انجام خواهد شد. کاخ الیزه در بیانیه‌ای تاکید کرده‌است که هدف از دیدار دیروز امانوئل مکرون با محمد بن سلمان در جده، بازگرداندن ولیعهد سعودی به عرصه نیست، بلکه بخشی از استراتژی دائمی امانوئل مکرون از زمان انتخابش به ریاست جمهوری برای مشارکت در «ثبات» منطقه‌ای است. کاخ الیزه گفته است که فرانسه «خود را قدرتی متوازن‌کننده برای تقویت گفتگو» میان کشورها از خلیج‌فارس تا دریای مدیترانه تلقی می‌کند.
خیانت به مردم یمن
بروس ریدل، پژوهشگر اندیشکده ارشد بروکینگز که قبلا به عنوان تحلیل‌گر آژانس مرکزی اطلاعات امریکا (CIA) فعالیت می‌کرد، دیدار دیروز مکرون و محمد بن سلمان را «مهر تایید فرانسه برای اقدامات محمد بن سلمان و جنگ او در یمن» توصیف می‌کند. ریدل در گفتگو با گاردین می‌گوید: «از امروز هرگونه اثری از مخالفت دولت‌های غربی با عملکرد سعودی در یمن محو می‌شود. این اقدام نمایانگر خیانت فرانسوی به مردم یمن است.» بروس ریدل با اشاره به گزارش اخیر سازمان ملل که اعلام کرده است نزدیک به ۴۰۰ هزار کودک یمنی در معرض مرگ به دلیل گرسنگی قرار دارند، می‌گوید: «این فاجعه‌ای است که محمد بن سلمان شخصا ایجاد کرده‌است.»
روزنامه لوموند فرانسه در گزارش می‌نویسد: «تاکنون عملکرد دولت فرانسه هیچ تغیيری در نحوه مدیریت جنگ توسط ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی در یمن ایجاد نکرده و امانوئل مکرون در سفرش به منطقه حتی اشاره‌ای به جنگ یمن نکرده‌است.»
تاسیس دفتر مشترک اروپایی در افغانستان
رییس جمهور فرانسه پیش از سفر به عربستان سعودی روز شنبه در قطر به خبرنگاران گفت که فرانسه و تعدادی از کشورهای اروپایی تصمیم دارند که یک دفتر مشترک دیپلماتیک برای ارتباط با حکومت گروه شبه‌نظامی طالبان در کابل تاسیس کنند. رییس جمهور فرانسه تاکید کرد که هنوز برنامه‌ای برای شناسایی رسمی گروه طالبان به عنوان حکومت مشروع افغانستان ندارد. مکرون در قطر و در دیدار با تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر از تلاش‌های قطر در کمک به خروج شهروندان فرانسوی از افغانستان بعد از خروج نظامیان خارجی و سلطه طالبان بر این کشور تشکر کرد.
بحران لبنان بار دیگر در بطن
گفت‌وگوهای مکرون در عربستان
آخرین سفر مکرون به عربستان سعودی تا پیش از این سفر، مربوط به چهار سال پیش و زمانی می‌شد که سعد حریری، نخست‌وزیر وقت لبنان توسط پادشاهی عربستان سعودی به گروگان گرفته شده بود. سفر ناگهانی و بدون برنامه قبلی مکرون به عربستان، توانست در تسریع آزادی سعد حریری و بازگشت او ابتدا به پاریس و سپس به لبنان تاثیر داشته باشد. امانوئل مکرون گفته است که در این سفر قصد دارد در خصوص بحران جاری دیپلماتیک میان عربستان سعودی با لبنان، با محمد بن سلمان گفتگو کند. مکرون در حالی به جده وارد شده‌است که روز جمعه، جورج قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی دولت لبنان در اقدامی که گفته شده است به درخواست فرانسه برای احیای روابط ریاض و بیروت انجام شده‌است، استعفای خود را به دولت لبنان تقدیم کرد. مکرون در قطر در واکنش به استعفای قرداحی گفت: «من تصور می‌کنم که این استعفا امکان از سرگیری گفتگوها به ویژه با عربستان سعودی را میسر کرده است.» رییس جمهور فرانسه ادامه داد: «نخستین اولویت برای همه باید این باشد که دولت لبنان به عملکرد عادی خود بپردارد که یعنی جلسه تشکیل دهد، فعالیت کند و در مورد اصلاحات غیرقابل گذشت تصمیم‌گیری کند.»