اي نام تو بهترين سرآغاز
احمد مسجدجامعي
در خبرها آمده كه سفارت جمهوري آذربايجان به برخي نام‌هاي ايراني شهرهاي قفقاز بر خيابان‌هاي تهران اعتراض كرده و از مقامات شوراي شهر پايتخت خواسته كه اين نام‌ها تغيير كند، در خبر نيامده كه آن سفارت دقيقا به چه نام‌هايي اعتراض داشته است اما نمي‌دانم چرا اساسا اين خواسته بايد جدي تلقي شود . مگر سفارت فرانسه درباره نامگذاري خيابان نوفل‌لوشاتو يا خيابان پاستور اعتراض كرده و مي‌كنند؟ يا سفارت بريتانيا درباره نامگذاري خيابان بابي ساندز خرده گرفت؟ اين روال ملت‌هاي مترقي نيست كه دولت‌ها به اسامي خيابان‌ها در كشوري ديگر عكس‌العمل نشان دهند. با اينكه نظامي‌گنجوي شاعر بزرگ و يكي از پايه‌هاي اصلي زبان و ادب فارسي شمرده مي‌شود، هيچ‌گاه ايرانيان نه‌تنها از نام خيابان و دانشگاه و مكان‌هاي ديگر و برگزاري بزرگداشت‌ها براي وي توسط جمهوري آذربايجان آزرده خاطر نشدند، بلكه خوشحال هم هستند. بزرگداشت اين شاعر در گروي درك تفكر انساني و خواندن خمسه اوست كه مبناي آثار هنري تفصيلي فراواني نيز در طول تاريخ شده و كاش آنها در كنار افتخار به نظامي‌گنجوي ترتيبي مي‌دادند تا مردم بيشتر و بهتر بتوانند همانند هموطنان آذربايجاني ما خمسه نظامي را به زبان شاعر بخوانند.
اي نام تو بهترين سرآغاز- بي‌نام تو نامه كي كنم باز
حال كه بحث نام پيش آمد، آشنايان تاريخ كم و بيش مي‌دانند جايي كه اكنون نام جمهوري آذربايجان دارد زماني نه چندان دور به اسامي ديگر شناخته مي‌شد و به هر حال هيچ مأخذ معتبري در طول تاريخ بر آن سوي ارس نام آذربايجان اطلاق نكرده حتي در دو قرارداد ننگين گلستان و تركمنچاي كه مطابق آن همين سرزمين از ايران جدا شد به آن منطقه با نام آذربايجان اشاره نشده است. اگر باب اين مباحث باز شود، نخست مقامات آن جمهوري بايد درباره سابقه اين نام توضيح دهند.