ادامه از صفحه اول
مذاكره مستقيم با ايالات متحده براي حفاظت بهتر از منافع ملي ايران
در واقع اكنون فضاي خوبي براي مذاكرات مستقيم امريكا و ايران وجود دارد. فواد حسين، وزير امور خارجه عراق، در جريان سفر به تهران در 23 دسامبر 2021، علنا خواستار مذاكرات مستقيم ايران و امريكا براي پيشبرد مذاكرات برجامي وين شد: «ما فكر مي‌كنيم زمان گفت‌وگوهاي مستقيم بين تهران و واشنگتن فرا رسيده است تا دو كشور نه تنها در مورد موضوع هسته‌اي بلكه در مورد تحريم‌هاي اعمال‌شده عليه ايران نيز به يك درك مشترك برسند.» حسين موسويان، مذاكره‌كننده ارشد پيشين هسته‌اي ايران در تاريخ 28 دسامبر 2021 در گفت‌وگو با يك رسانه ايراني (روزنامه اعتماد) گفت كه ايالات متحده از طريق ميانجي‌گري هيچ امتيازي به ايران نخواهد داد و گفت‌وگوهاي مستقيم منجر به سوءتفاهم‌هاي كمتر و سرعت بيشتر در مذاكرات مي‌شود. تاثيرگذارترين مورد در مورد اينكه آيا ايران مي‌تواند مستقيما با امريكا مذاكره كند، در 9 ژانويه 2022، توسط حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب علنا بيان شد كه فرمودند: مذاكره، گفت‌وگو و تعامل با دشمن چيز ديگري است، اما تسليم زورگويي و حرف‌هاي دشمن نشده‌ايم و نخواهيم شد. درك دولت بايدن از معضل كنوني موضوع هسته‌اي ايران نيز به آغاز مذاكرات مستقيم بين دو كشور كمك كرده است. پس از سخنان آيت‌الله خامنه‌اي، جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد، تصميم دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق امريكا براي خروج «بي‌ملاحظه» از توافق را «بدون هيچ فكري در مورد آينده‌اي كه ممكن است اتفاق بيفتد» انتقاد كرد. تصميم ترامپ براي خروج از توافق همان چيزي است كه ايران را در آستانه بمباران اتمي قرار داده است. در دسامبر 2021، آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه، اين تصميم ترامپ را «يكي از بدترين تصميمات اتخاذشده در سياست خارجي امريكا در دهه گذشته» خواند. رهبر ايران از يك سو به امريكا براي مذاكره علني با ايران چراغ سبز نشان داد و از سوي ديگر دولت بايدن موضوع هسته‌اي كنوني ايران را به گردن دولت ترامپ انداخت و بدين‌ترتيب مقاومت در برابر مذاكرات مستقيم با ايران را كاهش داد. ايران و دولت بايدن هميشه به گفت‌وگوي مستقيم اميدوار بوده‌اند. علاوه بر اين، تبليغ اشخاص ثالث مانند عراق نيز وجود دارد. شايد زمان زيادي براي انجام مذاكرات مستقيم ايران و امريكا نمانده باشد. سياستگذاران در تهران و واشنگتن، آيا شما آماده مذاكره مستقيم هستيد؟
٭ استاد دانشگاه مطالعات بين‌المللي شانگهاي
مترجم: سعيده زرين
دانشجوي دكتراي دانشگاه فودان چين
انتظار معقول از حسن همسايگي
به نظر مي‌رسد روسيه با تجربه چند قرن سابقه مذاكرات ديپلماتيك در اروپا و آسيا، متناسب با جايگاه ايران براي كشورمان جامه‌اي دوخته و به همان اندازه براي آن اهميت قائل است و حاضر نيست وراي آن عمل كند يا به خاطر ايران ديگر منافع خود را در منطقه و جهان به خطر اندازد. روسيه مايل به تحمل ايراني بدون قدرت هسته‌اي و دردسر براي خود است و دور بودن ايران از غرب را فرصت خوبي براي خود مي‌داند. روسيه به تمايل و گرايش مردم ايران به غرب واقف است و روابط خود با ايران را داراي ماهيت استراتژيك نمي‌داند، ايران نيز بايد به دور از احساسات و كينه و كدورت‌هاي گذشته و بر مبناي واقعيت‌ها روابط متوازن و متناسب را نه تنها با روس‌ها بلكه با ساير قطب‌هاي جهاني به ويژه اروپا و امريكا تعريف و پيگيري كند. در روابط دوجانبه بايد از گذشته‌هاي تيره و تلخ گذر، از حساسيت‌هاي بي‌جا حذر و بر امكانات دو كشور براي حال و آينده نظر كرد و از فرضيه توهم‌زاي «ديو و دلبر» و همچنين روسوفيل بودن اجتناب كرد. در روابط دوجانبه نبايد گذشته را فراموش كرد اما همزمان نبايد آن را محور مذاكرات فعلي قرار داد بلكه بايد رابطه را با در نظر گرفتن واقعيات حال و احتمالات آينده پايه‌گذاري كرد، با همه ملاحظات پيش برد و سطح انتظار را در حد فرشته نجات بالا نبرد و رشته مناسبات را آنچنان نكشيد كه منجر به گسستن شود. پايه‌هاي همكاري دوجانبه در حوزه‌هاي اقتصادي، تجاري، صنعتي و تكنولوژيكي ايران و روسيه ضعيف است، اقتصاد روسيه آسيب‌پذير و در حوزه تكنولوژيكي عقب افتاده و نيازمند به غرب است. روسيه در حوزه منطقه‌اي نيز در برخي موارد با ايران تعامل مشترك ندارد. روسيه در حوزه جهاني به ويژه در سازمان ملل مي‌تواند تكيه‌گاهي براي ايران باشد ولي اين تكيه‌گاه هميشگي، پيوسته، مستحكم، مستدام و پايدار نيست. تاكيد ايران بر نگاه به شرق در صورتي موفقيت‌آميز است كه به عنوان يك سياست و تاكتيك در جهت جلب‌توجه رقباي جهاني موثر واقع شود، اين امر مستلزم داشتن روابط متوازن با ديگر قدرت‌ها و قطب‌هاي جهاني مانند اروپا، امريكا و چين است. نگاه به شرق در زمان جنگ سرد و جهان دوقطبي، كارآمد بود و خريدار داشت همان‌گونه كه هند از آن به خوبي استفاده كرد ولي اكنون كارآمدي سابق را ندارد.سفر ابراهيم رييسي به روسيه يك ويژگي قابل توجه داشت، در اين سفر ولاديمير پوتين جايگاه ايران در سياست خارجي روسيه را ترسيم كرد كه اين خود دستاوردي مثبت براي ايران جهت فرشته نجات فرض كردن روس‌ها و در نهايت واقع‌گرا كردن جناح روسوفيل در كشورمان است. تفكر روسيه‌دوستي و روسيه‌ستيزي هيچ كدام در جهت منافع كشورمان نيست، ما بايد روابط متوازن با روسيه و ديگر قطب‌هاي منطقه‌اي و جهاني داشته باشيم. روابط دوجانبه با روسيه به‌رغم فراز و نشيب‌هاي آن طي چند قرن گذشته و به ويژه تحولات معاصر و با داشتن مخالفان و موانع و ملاحظات بايد مورد پايش و پيگيري بسيار قرار گيرد و پيوسته بر غناي آن افزوده و از وابستگي به آن پرهيز شود. تشريفات سفر نيز بي‌گمان دچار ضعف‌هايي بود كه يا بر اثر عدم هماهنگي تشريفات دو كشور يا بعضا با قصور و تعمدهايي مواجه بود و اين تصور را ايجاد كرد كه پوتين، آقاي رييسي را هم رديف خود نمي‌داند. اطلاعات كاملي از نحوه برخورد و استقبال پوتين با رييس كشورمان در دست نيست، لذا تشريفات رياست‌جمهوري كشورمان ملزم به ارايه توضيحات لازم و روشن‌سازي آن است.