چرا مرگ ترمز بريده؟
محمد بلوچ زهي
به تازگي آماري از ميزان مرگ و مير ناشي از حوادث و سوانح جاده‌اي در سطح كشور منتشر شده كه نشان مي‌دهد سيستان و بلوچستان بالاترين نرخ اين نوع مرگ و مير را در بين استان‌ها به خود اختصاص داده است. گرچه در اين آمار ارايه شده كي از مهم‌ترين عوامل وقوع تصادفات و سوانح مرگ‌بار جاده‌اي خطاي انساني و بي‌احتياطي رانندگان اعلام شده است و ناديده گرفتن قوانين مربوطه اما در ادامه يادداشت به علل مختلف و ريشه‌يابي قرار گرفتن اين استان در رتبه نخست ميزان حوادث و سوانح مرگ‌بار جاده‌اي كشور خواهيم پرداخت و نيز شاخص برخورداري و وضعيت مصيبت‌بار راه‌هاي شهري، روستايي و عشايري. سيستان و بلوچستان دومين استان پهناور كشور بعد از كرمان است و اولين و توسعه‌نيافته‌ترين و در عين حال فقيرترين آن نيز، چه به لحاظ زيرساخت‌ها و شاخصه‌هاي توسعه‌اي يا چه از نظر سطح كيفيت زندگي و وضعيت اقتصادي و معيشتي كه هر دو مي‌توانند در به وجود آمدن وضعيت فعلي افزايش مرگ و مير جاده‌اي نقش داشته باشند. چگونه؟! در ادامه به بررسي اين مهم خواهيم پرداخت.
اما فعلا براي ملموس‌تر شدن عميق فاجعه وضعيت مصيبت‌بار راه‌هاي اين استان رجوع خواهيم كرد به آماري كه متوليان اداره كل راهداري و حمل و نقل جاده‌اي جنوب استان يعني بلوچستان ارايه داده‌اند تا شايد شرح اين آمار بتواند گوشه‌اي از مشقت‌ها و رنج‌هاي تردد ساكنين مناطق مختلف اين سامان را واضح‌تر بيان كند و عيان. مطابق همين آمارهاي منتشر شده از 13 هزار كيلومتر راه موجود در بلوچستان -توجه بفرماييد فقط در منطقه بلوچستان- تنها هزار و 40 كيلومتر راه اصلي آسفالته هستند و مابقي راه‌هاي فرعي و روستايي كه در اين ميان شاخص برخورداري از بزرگراه نيز قابل توجه است و تامل و بسنده شده به 49 كيلومتر يعني پنج كيلومتر حتي كمتر از دو بزرگراه معروف آزادگان و همت در تهران. همين. حال مي‌دانيم كه ايمن‌سازي جاده‌ها و احداث بزرگراه‌ها در كنار عوامل انساني و كيفيت خودروها و وسايط نقليه يكي از مهم‌ترين عوامل در كاهش تلفات ناشي از حوادث و سوانح رانندگي است كه متاسفانه اين استان محروم است از دسترسي به جاده‌هاي ايمن و استاندارد. در بالا اشاره‌اي گذرا شد به تاثير وضعيت اقتصادي و معيشتي مردم و ساكنين مناطق مختلف كشور بر ميزان آمار مرگ و مير بالاي جاده‌اي كه بدون ترديد پايين بودن قدرت خريد مردم در انتخاب خودروهاي باكيفيت و نيز استاندارد ضعيف و حداقلي خودروها خواهد توانست تاثير بسزايي بر افزايش آمار تلفات رانندگي در هر منطقه داشته باشد.
شايد نتوان آمار دقيقي از وضعيت و كيفيت خودروهاي از رده خارج شده، فرسوده و اسقاطي كه همچنان مورد استفاده مردم قرار مي‌گيرد دسترسي پيدا كرد و خريد و فروش اين‌گونه خودروها، اما بي‌گمان با تردد در محورهاي مختلف شهري و روستاي يعني راه‌هاي اصلي و فرعي اين استان درخواهيم يافت كه حجم بسيار بالايي از رفت و آمد در مسيرها به وسيله همين خودروهاي فرسود انجام مي‌گيرد و در كل باتوجه به وضعيت نامطلوب اقتصادي منطقه در اينجا بيشتر ملاك فقط گذران زندگي و تامين معيشت به وسيله جابه‌جايي مسافر و حمل و نقل بار است تا اهميت دادن به كيفيت خودروها يا متاسفانه دغدغه حفاظت از جان.
روي ديگر غم‌بار و پنهان اين مخاطرات جاده‌اي تردد در مسيرهاي خطرآفرين روستايي فاقد استانداردهاي اوليه و راه‌هاي فرعي صعب‌العبور كوهستاني و خاكي است كه همواره مرگ‌هاي تراژديكي در دل پيچ و خم انبوه اين راه‌ها رقم مي‌خورد.
به استناد همين گزارش اداره كل راهداري از 13هزار كيلومتر راه‌هاي موجود در بلوچستان بيش از 11 هزار كيلومتر راه‌هاي روستايي و فرعي هستند كه همواره به دليل غيراستاندارد بودن و ايمني پايين و ناكافي با كمترين بارندگي تردد در اين مسيرها تا هفته‌ها يا امكان‌پذير نخواهد بود يا اينكه با سختي انجام خواهد شد.
بايد درنظر داشت كه از سويي طي سال‌هاي گذشته روند احداث يا ايمن‌سازي و اصلاح جاده‌هاي مرگ‌بار اين استان به دليل تخصيص ناچيز بودجه و اعتبارات و اولويت‌گذاري‌هاي غيراصولي روندي لاك‌پشتي داشته اما از سوي ديگر در بارندگي‌هاي سيل‌آساي سال 98 و دي ماه امسال همان راه‌هاي غيراستاندارد روستايي و فرعي موجود كه تردد را براي روستاييان و عشاير امكان‌پذير مي‌كرد يا به شدت تخريب شده و ازبين رفته‌اند يا اينكه تردد به سختي در حال انجام است يا نيز مسدود هستند.
به هر روي نبايد فراموش كرد در مناطقي چون سيستان و بلوچستان كه اكثريت شهروندان و ساكنين آن از وضعيت ضعيف و نامطلوب اقتصادي رنج مي‌برند و در چنين شرايطي مردم بيشتر غم نان دارند تا جان، دولت‌ها براي فائق آمدن بر خسارت‌هاي جبران‌ناپذير جاني ناشي از تردد در جاده‌هاي ناايمن و صعب‌العبور در وهله نخست پا پيش بگذارند و اصلاح و ايمن‌سازي راه‌ها را در اولويت برنامه‌هاي خود قرار دهند و سپس فرهنگ‌سازي و آموزش لازم و بازدارنده در اين خصوص مدنظر قرار گيرد در غير اين صورت مرگ همچنان ترمز خواهد بريد در اين استان كمتر توسعه‌يافته.